Morgunblaðið - 24.04.1994, Blaðsíða 51

I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
(
(
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. APRÍL 1994
Gárur
eftir Elínu Pálmadóttur
PEYSUFÖT?
jóðhátíð er að renna upp
með miklum viðbúnaði.
íslendingar líta um öxl á hálfr-
ar aldar afmæli lýðveldisins.
Konur draga fram þjóðbún-
inga, sem víða eru til, lagfæra
eða sauma þá sjálfar. íslenskur
heimilisiðnaður hefur af for-
sjálni búið sig undir eftirspurn-
ina með því að aðstoða og hafa
allt í þjóðbúninga, sem sýnilega
var þörf fyrir. Raunar hafa
kvenbúningamir árlega minnt
á sig á götum borgarinnar, þar
sem svokallaðir „peysufata-
dagar“ eru löngu orðinn vin-
Bjamadóttur, í blaðinu. Hún
hafði eignast peysuföt 16 ára
gömul og átt slíkan sparifatnað
upp frá því. Við vinnu sína í
Landsbankanum fór hún svo
að ganga hversdagslega í upp-
hlut: „Ekki þótti fínt að vera í
upphlut. Þetta var í upphafi
vesti og höfð treyja utan yfír,“
útskýrði hún. Til gamans má
bæta við að hvítu skyrturnar
og hvítu svunturnar við upp-
hlutinn komust í tísku eftir
konungskomuna 1907, þegar
tekið var á móti Friðrik 8. með
meiri glæsibrag en nokkrum
Upphlutur - peysuföt - skautbúningur
sæll viðburður í nokkrum fram-
haldsskólum. Sjást þá hópar
yngismeyja á götum og kaffí-
húsum í íslenskum búningum.
Orðið „peysufatadagur" virðist
rugla karlana í ríminu. Og
fréttamenn sjónvarpa eru svo
óheppnir að mistök þeirra blasa
við öllum á mynd. í fréttum
Stöðvar 2 mánudaginn 11.4.
birtist að baki fréttamanni hóp-
ur ungra stúlkna á upphlut.
Samt sem áður tjáði hann
áhorfendum að þær væru í
peysufötum. í fréttum Ríkis-
sjónvarpsins föstudaginn 15.
apríl var sama upp á teningn-
um. Stúlkurnar á skjánum voru
klæddar upphlutum, en frétta-
maður tilkynnti landsmönnum
að þær væru í peysufötum.
Sennilega hefur verið meira til
af peysufötum á heimilunum í
upphafí „peysufatadaga", en
upphluturinn þykir liðlegri og
léttari og nú eru flestar skóla-
stúlkurnar á upphlut. Sjálfsagt
hefur flestum bara þótt þetta
atvik á skjánum skondið. Og
þó? Skyldi nú á 50 ára lýðveld-
isafmælinu þurfa endurhæf-
ingu fyrir fréttafólk og þá líka
skólana þegar í hönd fara þjóð-
búningadagar, hvað þá nú fyrir
þjóðhátíðina? Tvær kvikmyndir
eru til um nútíma íslenska þjóð-
búninga, unnar af sérfróðu
fólki. Væri nú ekki tilvalið að
sjónvörpin bættu fyrir rugling-
inn með því að sýna þær?
Til skýringar fylgja teikn-
ingar Petrínu Jakobsdóttur af
stúlkum í algengustu gerðum
af íslenskum þjóðbúningum.
Þjóðbúningar kvenna nú á dög-
um eru einkum með fernu
móti, upphlutur, peysuföt,
skautbúningur og kyrtill. Upp-
hlutur dregur nafn sitt af erma-
lausa reimaða bolnum, sem er
aðaleinkenni hans. Peysufötin
af einkennisflík búningsins,
svartri nærskorinni langerma
peysu. Fréttamenn ættu líka
að kynna sér muninn á skaut-
búningi og kyrtli, til að rugla
þeim ekki saman ef hátíðabún-
ingurinn verður á vegi þeirra
á þjóðhátíð.
Að peysuföt og upphlutur
voru ekki lögð að jöfnu, peysu-
fötin meiri sparibúningur, sést
af nýlegum ummælum 95 ára
gamallar konu, Sigríðar
þjóðhöfðingja fyrr og síðar,
undir forustu Hannesar Haf-
stein. Þá voru allar fram-
reiðslustúlkumar í hvítum
skyrtum við upphlutinn og með
hvítar svuntur, hvort sem var
í hátíðaveislunni í Gamla
bamaskólanum eða þær riðu á
undan fylkingunni til að
skenkja í kristalsglösin í áning-
arstöðum á leið austur á Þing-
völl, Gullfoss og Geysi. Þetta
þótti svo fínt að það varð tíska
í áratugi, en er nú að hverfa
aftur.
Kannski ættum við að hafa
áhyggjur af öðrum búningi á
þjóðhátíð í sumar, þegar 50-60
þúsund manns skunda á Þing-
völl á vordegi sem yfirgnæf-
andi líkur eru skv. könnun á
að verði rigning á og þá vatns-
ósa jörð. I „Fatafella, Þjóðhá-
tíðarljóð Fjallkonunnar" yrkir
Kristján J. Gunnarsson:
Fjallkonan fríða,
fatafellan væna,
hátt upp til hlíða
hvergi sér í græna
bót á blásnum urðum,
berjalyng né runna.
Allir þér unna.
Sauðir sjálfala
svíða þínar lendur.
Blásnum á bala
björkin visnuð stendur.
Glatast kjóllinn græni,
glæðist fok í hæðum.
Kastar hún klæðum.
Torfærutröllin
töffarana kæta,
flengjast um flöltin,
festast, spóla, tæta,
Skreið í brekku skriða,
Skolar mold úr götum.
Fækkar hún fötum.
Djúpum í dali
dökkar moldir ijúka,
rofbarð og bali
burt í mekki fjúka.
Gisna gróðurslæðu
grimmur vindur sverfur.
Hnjáskjólið hverfur.
Ástkonan kvalda,
kærast manið ljósa,
um aldir alda
íslendingar hrósa
fegurð þinria forma,
fýsir þig að hljóta
nakta - og njóta.
6 vikna námskeið í
prjóntækni:
26. apríl - 31. maí
27. apríl -1. júní
Innritun
stendur
yfir.
Helgarnámskeið í
prjóntækni:
13.-15. maí
10.-12. júní
jðýtt hmw STORKURINN
Hönnunarnámskeið •—------gcötniieSs&ui
Laugavegi 59, sími 18258.
(„Qreative Workshop")
4.-5. júní
MARKVISS
KIÁLFUN - FYRIR SUMARID!
Morgunhópur
Daghópur
Kvöldhópar
Barnagæsla
fitubrennslu-
námskeið
Hefst 2. maí.
Það er ekki að
ástæðulausu að
námskeiðin okkar
hafa verið
fullbókuð frá
upphafi!
Innifalið í námskeiði:
fitumæling og vigtun
þjálfun 3-5x í viku
uppskriftabæklingur
m/léttu fæði
mappa með fróðleik
og upplýsingum
matardagbók
fræðsla og aðhald
5 heppnar og
samviskusamar frá
frítt þriggja mánaða
kort
Loksins bjóðum við nú upp á námskeið fyrir allar
þær sem hafa verið áður á 8-vikna
fitubrennslunámskeiði.
Fastir tímar og frjálsir
Mikið aðhald
Allt nýtt fræðsluefni og uppskriftir
Persónuleg ráðgjöf fyrir þær sem vilja
Fitumælingar & viktun
Vinningar í hverri viku fyrir
þær sem mæta vel
5 heppnar og samviskusamar fá
3-mán kort í lok námsk.

, jþitkö
ÁGÚSTU OG HRAFNS
SKEIFAN 7 108 REYKJAVÍK S. 689868