Morgunblaðið - 24.04.1994, Síða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. APRIL 1994
+
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. APRÍL 1994
27

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpájsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1400 kr. með vsk. á mánuði
innanlands. í lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Hjálmar og
hjólreiðar
Slysaskýrslur staðfesta að höf-
uðslys barna og unglinga við
hjólreiðar eru tíð hér á landi. Þann-
ig kemur fram í grein, sem Krist-
inn R. Guðmundsson heilaskurð-
læknir skrifar í Læknablaðið fyrir
skemmstu, að rúm 50% þeirra
barna er vistast á. Borgarspítala
vegna höfuðáverka slasast á reið-
hjólum. Afleiðingar slíkra slysa
geta verið mjög alvarlegar. Það
er því full ástæða til þess að
hvetja landsfeður og uppalendur
til þess að taka hvatningu Ólafs
Ólafssonar landlæknis hér í blað-
inu fyrir skömmu um fyrirbyggj-
andi aðgerðir, meðal annars með
lögbindingu hjálmanotkunar, til
gaumgæfilegrar athugunar.
Fram kemur í grein landlæknis
að fyrirbyggjandi aðgerðir í um-
ferðinni hafí skilað góðum árangri,
meðal annars að því er varðar tíðni
heilaskaða á bömum og ungmenn-
um. Þar kemur til aukin notkun
bflstóla, bflbelta, höfuðhjálma og
endurskinsmerkja. Ennfremur
aukin umferðarfræðsla, aukinn
áróður og aukin aðgát uppalenda.
Þessi árangur á að vera okkur
hvati til að gera enn betur.
Landlæknir minnir á að nú séu
liðin rúm tíu ár frá Norrænu slysa-
þingi í Reykjavík (1983), þar sem
hvatt var til lögbindingar á
hjálmanotkun bama og unglinga.
Astralir lögleiddu notkun hjálma
við hjólreiðar bárna að 12 ára aldri
fyrir nokkmm árum. Alvarlegum
höfuðméiðslum barna. fækkaði þar
í landi um 60-70% í kjölfar þeirr-
ar ákvörðunar. í fimm fylkjum
Bandaríkjanna, þ.e. New Jersey,
Kalifomíu, Massachusetts, New
York og Pennsylvaníu, hefur
skyldunotkun hjálma einnig verið
samþykkt.
Orðrétt segir landlæknir í grein
sinni:
„Satt er að ýmsar fyrirbyggj-
andi aðgerðir spara ekki fjármuni.
Það kostar að halda heilsu. Annað
mál er að fyrirbyggjandi aðgerðir
kosta yfirleitt mun minna en lækn-
ismeðferð til þess að halda heilsu.
Heilsuhagfræðingar em yfirleitt
sammála um að fyrirbyggjandi
aðgerðir gegn umferðarslysum
spari fé sökum lítils kostnaðar við
framkvæmdina“.
Mikið kynningarstarf Umferð-
arráðs og fleiri aðila hefur leitt til
þess að hjálmanotkun hefur aukizt
um 20%. Sjálfgefíð er að halda
áfram fyrirbyggjandi áróðri og
fræðslu um þetta efni. Landlæknir
telur hins vegar að stjórnvöld þurfi
að leggja til þann herzlumun, sem
á skorti enn, til að gera það sem
hægt er gjöra með góðu móti og
tiltölulega litlum kostnaði, það er
að lögleiða hjálmanotkun barna
og ungmenna í hjólreiðum.
Það er í senn hagkvæmt og
réttlátt að styrkja fyrirbyggjandi
heilsu- og slysavarnir á öllum svið-
um mannlífsins; að færa okkur í
nyt lærdóm reynslunnar, hvort
heldur er okkar. eigin reynsla eða
annarra. Höfuðskaðar barna í hjól-
reiðaslysum eru einn reynsluþátt-
ur af mörgum, sem horfa verður
til. Sá þáttur hefur þó þá sér-
stöðu, að þar á í hlut ungviði, sem
er í ábyrgð og umsjá hinna eldri.
Sá árangur sem liggur fyrir af
lögleiðingu Ástrala á notkun
hjálma við hjólreiðar barna að 12
ára aldri er vegvísir sem ekki er
hægt að horfa framhjá.
cy A VIÐ EIGUM
w^l:»heldur lítið af
sannfærandi sögum
úr hversdagslegum
veruleika okkar og
sjaldgæft maður rek-
ist á jafn áhrifamikil
verk úr íslenzkri samtíð og Jám-
gresi Kennedys, The Prince of Ti-
des eftir Conroy eða Breathing
Lessons eftir Tyler sem leiftra upp
bandarískt samfélag með þeim
hætti að sterka samúð vekur með
þessum ofurvenjulegu fórnarlömb-
um “vestrænnar menningar" sem
eiga meira sameiginlegt með náttú-
rubömum Jacks Londons en virðist
í fljótu bragði.
Tolstoj fjallar um þennan hráslaga-
lega hversdagsleika í skáldsögu
sinni Dauði Ivans Illyich. Líf hans
hafði verið afar einfalt og ofur
venjulegt og þess vegna hið hræði-
legasta, segir í 2. kafla þessa ein-
stæða meistaraverks sem fjallar um
aðalpersónuna andspænis dauðan-
um einsog í öðru stuttu meistara-
verki Tolstojs, Maður og húsbóndi,
en dauðinn er aldrei hversdagsleg-
ur, heldur einstæður og þess vegna
mætti segja að sögumar fjölluðu
báðar um einstæða atburði í lífí
söguhetjanna.
Bandarísku sögumar em skrifað-
ar af fullkomnu öryggi sem skilar
sér í stíl, persónusköpun og and-
rúmi. Við gætum margt lært af
þessari list, hún birtist ekkisízt í
samtölum sem era 'einatt brotalöm-
in í íslenzkum skáldverkum, óekta
og tilbúin svoað til vandræða horfir
þegar allt er ósmurt og .ískrar í
ryðguðum lömunum. Stundum era
samtöl í íslenzkum skáldsögum svo
vandræðaleg að þau eyðileggja ann-
ars ágætt efni og heldur vel skrifað-
an texta að öðru leyti. Það er engu
líkara en Gosi sé að tala við annan
spýtukarl í tilbúinni veröld tréverks-
ins; manneskjan einsog brottnumin
úr umhverfi sínu. Góð samtöl era
á fárra færi.
r ÞESSIR BANDARÍSKU
LátJ • höfundar og ýmsir aðrir þar
vestra ijalla um veröld sem er, ofur-
hversdaglegt og lítt spennandi
mannlíf sem minnir einna helzt á
HELGI
spjoll
goðsöguna um Sisy-
fos og eilífa endur-
tekningu; semsagt til-
vistarlega harla
óskemmtileg glíma
við jafnvonlaus örlög
sem Sartre segir við
ættum sjálf að geta stjórnað, þótt
allt annað sé ævinlega uppá ten-
ingnum. En tilvistarstefnan boðar
ekki einungis svartnætti, heldur á
hún einnig sínar björtu hliðar og
leggur þá ekki minnsta áherziu á
að við getum haft lífíð í hendi okk-
ar; það sé aðminnstakosti ekki bara
dapurt og fáránlegt einsog eilíf
endurtekning Sisyfos sem Camus
skrifaði um með jákvæðu hugarfari
og svo ætti einstaklingshyggja
þessa boðskapar að vera þónokkuð
uppörvandi; þ.e. tilgangsleysið er
tilgangur í sjálfu sér. En þá mætti
líka íhuga hvort þau örlög sem Sisy-
fos var dæmdur til af guðunum,
þ.e. að velta grettistaki uppímóti
að eilífu, sé í raun neitt merkilegri
en sú iðja kleppssjúklinga á sínum
tíma, að bera sand uppá loft og
kasta honum jafnóðum útum
gluggana. Camus mundi þó líklega
telja það þjónaði sínum tilgangi
svolengi sem sjúklingamir væra
með allan hugann við sandinn. Slík-
ur verknaður væri tilgangur í sjálfu
sér. En þá mætti spyija hvort síend-
urtekningar í hversdagslegu lífí
okkar séu sama eðlis og í raun
fjalla flest skáldverk um það með
einhveijum hætti; og þá ekkisízt
íslendinga sögumar, þótt tilbrigði
þeirra séu með ýmsum hætti og
yfirleitt eftirminnileg. Þessar sögur
fjalla öðram þræði um mannlíf á
sturlungaöld, þótt þær séu í sögu-
aldarbúningi. Þær fjalla semsagt
um veröld sem er. Höfundur Völu-
spár reynir afturámóti að varðveita
sína heiðnu veröld sem var í þessu
mikla ljóði og þannig hafa merkir
skáldsagnahöfundar á þessari öld
geymt komandi kynslóðum átakam-
ikið mannlíf á aldahvörfum og sam-
félag í fjörbrotum. Við eigum mikil
skáldrit um þau efni.
Einsog sturlungaöldin lifir áfram
í fornum sögum 13. aldar, þannig
varðveitist inntak og andrúm deyj-
andi sveitamenningar í verkum
þessara höfunda mikilla tímamóta
og þjóðfélagsátaka. Þannig getur
veröld sem var orðið að veröld sem
er.
Það er í listinni sem maðurinn
lifír. Þar rís hann í andörlögum sín-
um þótt hann haldi áfram að velta
steini eða stunda kleppsvinnu.
Það er svo annað mál hvað lifír
af listinni, því þótt duttlungar okk-
ar séu miklir og margvíslegir, eru
þeir ekkert móts við duttlunga
tímans sem vinsar úr og hefur
ævinlega síðasta orðið.
Einsog sjálfsævisögur Rousseaus
og Goethes eða Þórbergs, Hagalíns
og Laxness era þeirra sannleikur,
þótt þær séu öðrum þræði sérstök
tegund skáldskapar, þannig á
tíminn einnig sinn sannleika sem
er öllum skáldskap lygilegri. Þannig
eram við öll viðstöðulaust að segja
sögur úr lffí okkar og samtíð sem
era sambland af skáldskap og veru-
leika einsog í Fjallkirkjunni; eða
Dichtung und Wahrheit einsog Go-
ethe orðaði það. Við getum verið
viss um það eitt, að það sem gert
hefur verið er ekki ógert. Um það
ekkisízt fjalla leikrit Shakespeares.
Og öll list fjallar um þá staðreynd
að við erum hér, hvortsem okkur
líkar betur eða ver. Og við verðum
að horfast í augu við það. Skilaboð
Camus í Plágunni fjalla um það.
En við reynum með ýmsu móti að
gleyma því. En óttinn verður ekki
læknaður með afþreyingu. Listin
segir mikil tíðindi. Hún er sendi-
boði. En við hlustum sjaldnast. List-
in er kröfuhörð en við sækjumst
eftir afþreyingu og reyfurum. En
það er ekki sama hver sendiboðinn
er. Kierkegaard hefur bent okkur
á það með dæmisögunni um trúðinn
sem var sendur inní bæinn þegar
kviknaði í sirkustjaldinu til að segja
frá tíðindunum. Enginn tók mark á
honum. Uppá hveiju finna þeir
næst, sagði fólkið, til að auka að-
sóknina? Og hló að trúðnum meðan
sirkusinn brann til kaldra kola.
Maður sendir ekki trúðinn til að
segja frá bruna og biðja um hjálp.
Hann á að skemmta fólki og segja
brandara. En hann á ekki að flytja
vofeifleg tíðindi. M
(meira næsta sunnudag)
IMORGUNBLAÐINU í DAG,
laugardag, er frá því skýrt, að
vinna við undirbúning fjárlaga
sé hafin af fullum krafti. Jafn-
framt kemur fram, að sérfræð-
ingar fjármálaráðuneytis vinni
nú að langtímaáætlun í tengsl-
um við fjárlagagerðina og í sam-
vinnu við starfsmenn Þjóðhagsstofnunar
og Seðlabanka, sem miði að því að eyða
fjárlagahallanum í þrepum á næstu þrem-
ur áram. Því markmiði eigi að ná með
frekari niðurskurði og spamaði.
I sömu frétt kemur fram, að fjárlög
yfírstandandi árs geri ráð fyrir 9 milljarða
halla en þegar séu vísbendingar um, að
sú áætlun standist ekki að óbreyttu. Þess
vegna sé nú unnið að því að koma í veg
fyrir, að þessar áætlanir fari úr skorðum
og að hallinn verði ekki meiri á þessu ári
en fjárlög gera ráð fyrir. Fyrirsjáanlegt
sé, að fjárlagafrumvarpið fyrir næsta ár
verði lagt fram með umtalsverðum halla
en ríkisstjórnin stefni að því að sá halli
verði minni en fjárlög þessa árs geri ráð
fyrir.
Líklega er fátt mikilvægara í íslenzkum
efnahagsmálum um þessar mundir en ein-
mitt það að ná tökum á hallarekstri ríkis-
sjóðs. Það hefur ekki gengið eins vel og
núverandi ríkisstjórn stefndi að í upphafi
þessa kjörtímabils. Hins vegar sýnir sú
vinna, sem nú er hafin við undirbúning
fjárlaga fyrir næsta ár og þriggja ára
áætlun um að eyða fjárlagahallanum, að
hvorki ríkisstjórnin né Friðrik Sophusson,
fjármálaráðherra, hafa gefizt upp við þetta
verkefni og væntanlega kemur sú reynsla
sér vel, sem núverandi ríkisstjórn hefur
öðlast á þessum þremur árum.
í athyglisverðri grein, sem Davíð Odds-
son, forsætisráðherra, skrifaði hér í Morg-
unblaðið fyrir u.þ.b. tíu dögum fjallaði
hann m.a. um þann árangur, sem náðst
hefði í vaxtamálum á undanförnum mán-
uðum og næstu skref í þeim efnum. í grein
þessari lýsti hann þeirri skoðun, að svig-
rúm væri til frekari vaxtalækkunar og
færði ýmis rök fyrir því m.a. þessi: „I
fímmta lagi er stefnt að því, að fjárlaga-
halli verði minni á næsta ári en á þessu
ári auk þess, sem fjármálaráðherra vinnur
nú að viðmiðunar fjárlagavinnu fyrir næstu
þrjú ár, þar sem forsendan er sú að eyða
fjárlagahalla ríkisins."
Það er ekki að ástæðulausu, að forsætis-
ráðherra fyailar um fjárlagahalla ríkisins
í tengslum við umræður um frekari vaxta-
lækkun. Á undanförnum árum höfum við
íslendingar lært ýmislegt í efnahagsmál-
um. í fyrsta lagi gera bankar nú ekki leng-
ur tilraun til að horfa framhjá því, að ein
meginástæða fyrir háu vaxtastigi í landinu
nú og á undanförnum áram era útlánatöp
bankanna. Það er svo önnur saga hver
ástæðan fyrir hinum miklu útlánatöpum
er. Má kannski líta svo á, að sú fjármála-
pólitík, sem hér hefur verið rekin í rúman
áratug, þ.e. verðtrygging og mjög háir
raunvextir séu ein meginorsökin fyrir út-
lánatöpum bankanna? En í öðru lagi er
landsmönnum væntanlega flestum orðið
ljóst það skýra samhengi, sem er á milli
vaxtastigs og lánsfjárþarfar hins opinbera.
Lægra vaxtastig þýðir augljóslega
bætta stöðu atvinnufyrjrtækjanna og
aukna möguleika þeirra' á að leggja í nýj-
af fjárfestingar. Lægra vaxtastig er aug-
ljóslega ein bezta leiðin til þess að bæta
kjör fjölmargra heimila í landinu, þótt
auðvitað megi ekki horfa framhjá því, að
því fylgja einnig lægri vaxtatekjur fyrir
skuldlaus heimili. En miðað við þær upp-
lýsingar, sem fyrir liggja um skuldastöðu
heimila fer ekki á milli mála, að þau heim-
ili eru margfallt fleiri, sem njóta góðs af
vaxtalækkun en hin, sem verða fyrir tekju-
skerðingu af þeim sökum.
Og það er einmitt vegna þessa samheng-
is á milli lánsfjárþarfar hins opinbera og
vaxtastigsins, sem sú vinna, sem nú er
hafin í fjármálaráðuneytinu að fjárlaga-
gerð fyrir næsta ár og þriggja ára áætlun
um eyðingu fjárlagahallans er svo mikil-
væg. Við sækjum ekki kjarabætur og for-
sendur fyrir nýrri uppsveiflu í efnahags-
málum í þorskveiðar. Við sækjum heldur
REYKJAVIKURBRÉF
Laugardagur 23. apríl

ekki kjarabætur og forsendur fyrir nýrri
uppsveiflu í nýjan orkufrekan iðnað að
öllu óbreyttu. Við sækjum hugsanlega ein-
hveijar kjarabætur og forsendur fyrir nýrri
uppsveiflu í þann vöxt, sem nú má merkja
í efnahagslífí Bandaríkjanna, Bretlands og
jafnvel Þýzkalands. En veigamesta fram-
lag okkar sjálfra í þessum efnum er að
óbreyttum aðstæðum það, að draga úr fjár-
lagahallanum og eyða honum með öllu,
draga þar með stórlega úr lánsfjárþörf
hins opinbera og tryggja með þeim hætti
veralega lækkun raunvaxta frá því, sem
nú er. í þessum efnum stöndum við að
mörgu leyti í sömu sporam og Bretar gerðu
fyrir einum og hálfum áratug og rakið er
með athyglisverðum hætti í fyrsta bindi
ævisögu Margrétar Thatcher, sem út kom
á sl. ári.
Stríð
Thatcher
við fjárlaga-
hallann
MARGRÉT
Thatcher tók við
völdum í Bretlandi
í maí 1979. Hún
hafði þá verið leið-
togi brezka íhalds-
flokksins í stjómar-
andstöðu í nokkur
ár. Þann tíma hafði hún notað til þess að
skilgreina þann vanda, sem Bretar stóðu
frammi fyrir en stöðug hnignun Bretaveld-
is alla tuttugustu öldina hafði ekki farið
fram hjá nokkrum manni. Niðurstaða
hennar var sú, að Bretar hefðu fjárfest
of lítið, þjóðin hefði látið menntakerfí sitt
drabbast niður og látið bæði verkalýðsfélög
og atvinnurekendur komast upp með að
mynda margvísleg hagsmunasamtök, sem
hefðu dregið úr samkeppni og hagkvæmni
í atvinnulífinu. Líttö samræmi hefði verið
í orðum og gerðum íhaldsflokksins á und-
anförnum áratugum. Flokkurinn hefði sagt
eitt en gert annað. Hann hefði í stjórnar-
andstöðu haldið fram kostum hins fijálsa
atvinnulífs en ekki fylgt þeim orðum eftir
í ríkisstjórn. Hann hefði talið sér til tekna
að eyða meiru af opinberu fé en Verka-
mannaflokkurinn hefði gert. Eitt af því,
sem Thateher hélt fram á stjórnarand-
stöðuárum sínum var að upplýsa yrði um
kostnað við allar nýjar hugmyndir og
stefnumótun, sem sett væri fram á vegum
íhaldsflokksins. Ef sá kostnaður rúmaðist
ekki innan ramma opinberra útgjalda yrðu
slíkar hugmyndir ekki samþykktar. Nokkr-
um dögum eftir að hún tók við völdum
fyrir einum og hálfum áratug setti hún á
ráðningarbann hjá hinu opinbera.
í ævisögu sinni vitnar Thatcher til orða
eins helzta samstarfsmanns síns, Keith
Joseph í ræðu, sem hann flutti á árinu
1976, þar sem hann sagði m.a.: „Vissulega
er það rétt, að við eram alltaf að tala um
að skera niður opinber útgjöld, en reynslan
er sú, að það er nánast ekkert annað en
tal. Niðurskurður á opinberum útgjöldum
hefur í raun þýtt, að við höfum leikið okk-
ur með tölur... Niðurskurður opinberra
útgjalda verður sjaldnast að raunveruleika,
en þiýstingurinn á einkageirann er raun-
veralegur. Vextir hækka, útlán banka
dragast saman, skattar hækka, aðrar gam-
aldags samdráttaraðgerðir eru notaðar.
Einkageiranum er refsað fyrir sóun hins
opinbera.“
Thatcher segir í bók sinni, að ríkisstjórn
sín hafi orðið að bijóta upp þennan víta-
hring. Hún hafí orðið að hemja opinber
útgjöld og lántökur, hversu erfítt, sem það
væri vegna þess að ella yrði einkageirinn
að bera ofurþungar byrðar opinberrar só-
unar. Hún gerði sér jafnframt grein fyrir
því, að einstakir fagráðherrar mundu veija
útgjöld sinna ráðuneyta með kjafti og
klóm. Hún vissi að það mundi leiða til
pólitískra erfíðleika en var sannfærð um,
að hún hefði almenna flokksmenn með sér
í þessari baráttu. „Þessi ríkisstjórn mun
horfast í augu við efnahagslegar stað-
reyndir,“ sagði Thatcher.
Margrét Thatcher lýsir mismunandi
sjónarmiðum, sem uppi voru innan brezka
íhaldsflokksins, þar sem sumir ráðherra
hennar hvöttu til þess, að lántökur yrðu
auknar til þess að standa undir margvísleg-
um útgjöldum. Hún segir: „Því meiri, sem
opinberar lántökur yrðu, þeim mun meiri
yrði þrýstingurinn á að hækka vexti til
þess að fá fólk til að lána ríkissjóði þá
peninga, sem hann þurfti á að halda.“
Umræður innan ríkisstjómarinnar komust
á það stig, að rætt var um hækkun skatta
til þess að komast hjá hækkun vaxta. Ein
aðferðin var sú að skattleggja stórgróða
bankanna. Hún segir: „Auðvitað vora
bankamir mjög andvígir þessu; en stað-
reyndin var sú, að þeir höfðu hagnast svo
mjög vegna stefnu okkar, sem leiddi til
hárra vaxta en ekki vegna aukinnar hag-
kvæmni í eigin rekstri eða betri þjónustu
við viðskiptamenn sína.“ Hefur þessum
sjónarmiðum nokkum tíma verið hreyft
hér á tímum, þegar bankamir hafa grætt
mikið?!
Thatcher segir frá fundi með einum
helzta ráðgjafa sínum, Alan Walters, og
lýsir orðum hans á þennan veg: „Hann fór
aftur yfír ástæður þess, hvers vegna við
gætum ekki lækkað vexti, sem efnahags-
og atvinnulífíð þurfti bráðnauðsynlega á
að halda, nema við takmörkuðum lántök-
ur, sem nú væri ekki hægt nema með því
að hækka skatta." Thatcher hækkaði
skatta með því að hækka skattafslátt ekki
í samræmi við verðbólgu, sem þá var 13%
í Bretlandi. Hún lýsir mismunandi sjónar-
miðum sínum og andstæðinga sinna á
þennan veg:
„Gagnrýnendur okkar töldu stefnu okk-
ar í grandvallaratriðum ranga. Ef menn
trúðu því, eins og þeir gerðu, að auknar
lántökur hins opinbera, væra leiðin upp
úr efnahagslegum öldudal, var afstaða
okkar óskiljanleg. Ef menn trúðu því, eins
og við gerðum, að leiðin til þess að koma
uppsveiflu af stað: í efnahagslífínu væri
sú, að lækka vexti, þá urðum við að draga
úr opinberam lántökum."
Margrét Thatcher hafði sitt fram.
Stefna hennar leiddi af sér mikla erfíðleika
í Bretlandi næstu misserin á eftir en bar
að lokum eftirminnilegan árangur.
Umræður
þar og hér
ÞESSAR UM-
ræður fóru fram í
Bretlandi fyrir ein-
um og hálfum ára-
tug. Þær hafa farið
fram hér á nokkrum undanfömum árum.
Að þessu leyti erum við áratug á eftir
Bretum. Frá miðjum síðasta áratug hafa
------------1 ___________________
raunvextir á íslandi verið um og yfír 10%
þar til nú síðustu mánuði. Hvorki atvinnu-
fyrirtæki né heimili hafa staðizt þetta
vaxtastig. Nú orðið er ljóst, að það er ein
af helztu ástæðunum fyrir gjaldþrotum
fyrirtækja og einstaklinga á undanförnum
áram. Útlánatöpin sem bankamir eru að
kljást við þessi misserin era m.a. tii komin
vegna þessarar vaxtastefnu, þótt margt
fleira komi að sjálfsögðu til.
Við íslendingar bjuggum svo lengi við
neikvæða vexti, þar sem eignir sparifjár-
eigenda vora brenndar á báli verðbólgunn-
ar, að menn skildu einfaldlega ekki áhrif
og afleiðingar verðtryggingar og hárra
raunvaxta. Nú er þjóðin reynslunni ríkari
og skilur betur hvað um er að ræða.
Alveg með sama hætti og Margrét
Thatcher taldi óhugsandi að ná brezku
atvinnulífí upp úr þeim öldudal, sem það
var í fyrir rúmum áratug, án þess að
tryggja umtalsverða vaxtalækkun og var
þess vegna tilbúin til að beita öllum ráðum
jafnvel skattahækkunum til að ná fram
slíkri vaxtalækkun, er alveg ljóst, að ís-
lenzkt atvinnulíf nær sér ekki á strik nema
vextir lækki enn frekar en orðið er.
Alveg með sama hætti og Margrét
Thatcher gerði sér ljóst, að vextir mundu
ekki lækka að ráði í Bretlandi nema hið
opinbera drægi úr lántökum sínum, fer
ekki á milli mála, að veralegur samdráttur
í opinberam lántökum er ein helzta for-
senda þess, að vextir geti lækkað enn frek-
ar hér.
Þess vegna er það átak, sem nú er unn-
ið að í fjármálaráðuneytinu og Davíð Odds-
son gerði að umtalsefni í fyrrnefndri grein
svo mikilvægt. Og þess vegna skiptir svo
miklu máli, að orð Keith Josephs verði
ekki að veraleika hér á næstu mánuðum
og misseram, að öll áform um niðurskurð
opinberra útgjalda séu leikur að tölum og
innantómt tal. Raunveraleikinn er sá, að
orð þessa samstarfsmanns Thatcher eiga
við um það, sem hér hefur gerzt á undan-
förnum árum m.a. í tíð núverandi ríkis-
stjómar. En ráðherrar í þessari ríkisstjórn
eru reynslunni ríkari. Þess vegna hljóta
menn að binda miklar vonir við þá vinnu,
sem nú er hafin í fjármálaráðuneytinu.
Morgunblaðið/Ingibjörg
„ Alveg með sama
hætti og Margrét
Thatchertaldi
óhugsandi að ná
brezku atvinnullfi
upp úr þeim öldu-
dal, sem það var
í fyrir rúmum
áratug, án þess að
tryggja umtals-
verða vaxtalækk-
un og var þess
vegna tilbúin til
að beita öllum
ráðumjafnvel
skattahækkunum
til að ná fram
slíkri vaxtalækk-
un, er alveg ljóst,
að íslenzkt at-
vinnulíf nær sér
ekki á strik nema
vextir lækki enn
frekar en orðið
er.“
+