Morgunblaðið - 05.07.1994, Side 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 5. JÚLÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
1

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
MORGUNBLAÐIÐ, Kringlunni 1, 103 Reykjavík. SÍMAR: Skiptiborð: 691100.
Auglýsingar: 691111. Askriftir: 691122. SÍMBRÉF: Ritstjórn 691329, frétt-
ir 691181, íþróttir 691156, sérblöð 691222, auglýsingar 691110, skrif-
stofa 681811, gjaldkeri 691115. Áskriftargjald 1.400 kr. á mánuði innan-
lands. í lausasölu 125 kr. eintakið.
GLÖGGT ER GESTS
AUGAÐ
ISUNNUDAGSBLAÐI Morgunblaðsins nú um helgina er
að finna gagnrýni og ábendingar frá tveimur útlending-
um um agaleysi íslendinga. Annars vegar er um að ræða
viðtal við bandaríska hijómsveitarstjórann Paul Zukofsky,
sem starfaði hér á landi um fimmtán ára skeið, og hins
vegar lesendabréf frá Tatiönu K. Dimitrovu, leikskólakenn-
ara og bókmenntafræðingi.
Zukofsky segir m.a. í áðurnefndu viðtali, um agaleysi
Islendinga: „Agi er ekki það sem þetta land hefur — og það
á ekki bara við um tónlistarlífið. Hér er agi undantekning.
Það er eins og þið haldið að þið tapið hluta af sál ykkar
eða sjálfstæði ef þið gangist undir aga. Það er ekki hægt
að ná árangri í einu eða neinu ef agi er ekki fyrir hendi.
Þið verðið aldrei samkeppnisfær við aðrar þjóðir, sem hafa
skilið gildi þess að tileinka sér hann . . .
Goethe skilgreindi þetta vel þegar hann sagði að hætta
yrði að líta á aga sem skerðingu á einstaklingsfrelsi. Agi
gerir ykkur kleift að ná árangri, sem þið getið ekki náð
án aga. Hann gerir ykkur kleift að ná árangri, án þess að
móðga fólk — eða eins og hann sagði: Fullkomið frelsi
fæst með því að hlýða öllum reglum.“
Inntak lesendabréfs Tatiönu K. Dimitrovu, undir fyrir-
sögninni „Agavandamálið", er í raun og veru hið sama og
í orðum Zukofskys, þótt hún nálgist vandamálið frá öðrum
sjónarhóli. Hún segir m.a.: „Agi tengist því að bera virð-
ingu fyrir öðru fólki í samfélaginu sem við búum í . . . Þar
sem óregla ríkir, fundur gleymist og skyldur eru vanrækt-
ar er skortur á skipulagningu og þar af leiðandi skortur á
aga.“
Dimitrova skilgreinir aga jafnframt sem hlýðni. Ekki
hlýðni við annan einstakling, heldur hlýðni við iög og regl-
ur sem fólkið í samfélaginu hefur sjálft viðurkennt og sett
sér. Loks skilgreinir Dimitrova aga sem sjálfstjórn: „Sá sem
hefur fulla stjórn á sjálfum sér er frjáls, sjálfstæður og
skynsamur. Til þess að geta skipulagt, stjórnað og hugsað
um eitthvað eins og heimili, fjölskyldu og starf þarf maður
fyrst að læra hvernig stjórna á sjálfum sér . . . Einstakling
sem skortir sjálfstjórn skortir aga.“
í þessum aðfinnslum og ábendingum þeirra Zukofskys
og Dimitrovu um agaleysi íslensks samfélags er ýmislegt
sem við íslendingar ættum að taka til gaumgæfilegrar íhug-
unar. Glöggt er gests augað, segir máltækið.
Til sanns vegar má færa að agaleysi íslendinga komi
fram á mörgum sviðum íslensks þjóðfélags. íslendingar eru
ótrúlega óstundvísir og með óstundvisi sinni sýna þeir öðr-
um og tíma annarra lítilsvirðingu.
Góð skipulagning er ákveðin tegund aga, en einatt sjáum
við þess merki í daglegu lífi, að skipulagsleysi gerir það
að verkum að vinnubrögð verða ómarkviss og sundurlaus
og árangur vinnunnar þar af leiðandi mjög takmarkaður.
Þetta skilar sér svo út í þjóðfélagið á þann hátt, að við
leggjum fram ótrúlega mikinn fjölda vinnustunda, en sökum
lélegs undirbúnings, aga- og skipulagsleysis, verður fram-
legðin á engan hátt í samræmi við fjölda vinnustundanna.
Enginn vafi leikur á því, að með vandaðri undirbúnings-
vinnu, bættu skipulagi, aukinni virðingu fyrir skipulagi og
aga, aukinni virðingu fyrir lögum og reglum, má bæta
margt sem aflögu hefur farið í þjóðfélaginu. En til þess
að svo megi verða, þarf ákveðin hugarfarsbreyting að eiga
sér stað í þjóðfélaginu.
Hún þarf að hefjast á heimilum þar sem foreldrar ganga
á undan með góðu fordæmi og kenna börnum sínum aga
og hlýðni og gildi þess að gangast undir lög og reglur
samfélagsins. Skólar og uppeldisstofnanir þurfa að leggja
mun meiri áherslu á þennan þátt í undirbúningsstarfi sínu,
sem miðast að því að gera nemendurna að nýtum þjóðfélags-
þegnum. Atvinnulífið, í orðsins víðasta skilningi, þarf sjálft
að fara í gegnum skeið endurhæfingar og hugarfarsbreyt-
ingar, þar sem kröfur eru auknar, skipulag er bætt og aga
er krafist, jafnt af stjórnendum sem undirmönnum þeirra.
Aðeins með því að tileinka okkur gildi agans, getum við
orðið samkeppnisfær við aðrar þjóðir.
HÚSBRÉF
Hugrnyndir um
breytingar á
húsbréfakerfinu
Viðræður hafa átt sér
stað milli félagsmála-
ráðuneytis, fjármála-
ráðuneytis og Húsnæðis-
stofnunar um breytta til-
högun húsbréfaútgáfu.
Borið hefur á góma að
húsbréf hætti að bera
ríkisábyrgð og að um-
sýsla þeirra færist til
banka og sparisjóða.
Guðni Einarsson kynnti
sér þessar hugmyndir.
INNLENDUM
VETTVANGI
VERÐBRÉFA-
KAUPENDUR
Peningar
Vextir/afföll
Húsbréf
Hin eiginlega
lántaka
1________
HÚSNÆÐIS-
KAUPENDUR
A
Fasteigna- Ábyrgöargjald/
veð b réf hluti af lántökugjaldi
v
BANKAR
Bankabréf Hluti af lántökugjaldi
HUSBREFADEILD
Húsbréf
Bankaáby
bankaþjónústa
HÚsbréf Ríkisábyrgð
Húsbréfakerfið hóf göngu
sína 1989 og hefur nú
slitið barnsskónum. Sam-
kvæmt upplýsingum hús-
bréfadeildar Húsnæðis-
stofnunar voru í umferð um síðustu
mánaðamót húsbréf upp á 56,3 millj-
arða króna miðað við nafnvirði auk
verðbóta og vaxta. Alls er búið að
innleysa húsbréf fyrir um 5,5 millj-
arða.
Kerfið gagnrýnt
HUGMYNDIN er að viðskiptabankar annist bæði greiðslumat og
húsbréfaútgáfu. Húsnæðiskaupandinn afhendir banka sínum
skuldabréf með veði í hinni keyptu eign. í framtíðinni varðveiti
bankarnir fasteignabréfin, sem nú bera 5% vexti, en gefi út banka-
bréf með 4,75% vöxtum. Nú varðveitir húsbréfadeild veðskuldabréf-
in. Vaxtamismunurinn, eða 0,25% vaxtaálag, er varðveittur til að
mæta töpuðum útlánum. Bankinn skiptir bankabréfinu hjá hús-
bréfadeild fyrir húsbréf að sömu fjárhæð og hefur milligöngu um
að koma þeim til íbúðarkaupandans. Hann getur síðan selt húsbréf-
in á verðbréfamarkaði fyrir reiðufé. Síðar kemur til greina að
lánastofnanir yfírtaki húsbréfadeildina og beri sjálfar ábyrgð á
húsbréfum í stað ríkisábyrgðar.
Kerfið er ekki hafið yfir gagnrýni
og í því sambandi má minna á grein
I Morgunblaðinu 28. mars 1993,
Þjóðin neytir húsbréfa, og svar fé-
lagsmálaráðherra 31. mars 1993,
Að éta steinsteypu. í greininni komu
fram þau sjónarmið að húsbréfa-
kerfið eigi mikla sök á aukinni skuld-
setningu heimilanna og _____________________
háum vöxtum á fjár- Betri þjónusta
magnsmarkaði. Leidd við íbúða-
voru rök að því að stór kaupendur
hluti húsbréfa hafi farið ________
til einkaneyslu í stað íjár-
festinga í húsnæði. Bent er á leiðir
til úrbóta, meðal annars afnám ríkis-
ábyrgðar og að húsnæðislánin verði
flutt inn í veðdeildir viðskiptabank-
anna.
Kerfið til endurskoðunar
inn, 0,25% vaxtaálag, á að varðveita
í varasjóði til að standa straum af
töpuðum útlánum.
Innan fjármálaráðuneytisins hafa
verið mótaðar hugmyndir um breytt
húsbréfakerfi. Steingrímur Ari Ara-
son, aðstoðarmaður fjár-
málaráðherra, segir þær
hafa það markmið að hús-
bréfakerfíð verði alfarið
fjármagnað af fjármagns-
markaðnum og að það
geti gengið án ríkisábyrgðar. „Við
Félagsmálaráðherra skipaði
nefndlhinn 9. mars 1993 til að fjalla
um kosti eg galla ríkisábyrgðar á
húsbréfum. Grétar J. Guðmundsson,
þjónustuforstjóri í Húsnæðisstofnun,
er formaður nefndarinnar. Fulltrúi
félagsmálaráðuneytis er Ingi Valur
Jóhannsson, deildarstjóri húsnæðis-
deildar, og fulltrúi íj'ármálaráðu-
neytis er Jón Ragnar Blöndal,
deildarstjóri.
Við útgáfu 1. flokks húsbréfa í
ár var tekið upp vaxtaálag á bréfin.
Húsnæðiskaupandi gefur út fast-
eignatryggt skuldabréf sem ber 5%
vexti og móti því eru gefin út hús-
bréf sem bera 4,75% vexti. Mismun-
að standa undir áhættu af útlánum.
Sá sem kaupir húsnæði greiðir því
0,25% áhættugjald.“ Grétar segir að
enn hafí ekki komið til útlánatapa
vegna húsbréfa en kerfið stækki
hratt og því aukist hættan á útlán-
atapi. __________
Hinn 4. maí síðastliðinn Greiðs
var viðræðunefndinni fal- 0g útg
ið að leita eftir því við sama
bankastofnanir og aðra _______
aðila á lánamarkaði hvort
erum að vinna að því að hægt sé að
afnema ríkisábyrgðina og stórt skref
í þá átt var upptaka vaxtaálagsins
um síðustu áramót," segir Steingrím-
ur Ari. Ávinningur hins opinbera yrði
að húsbréf kæmu ekki sem liður í
lánsfjárþörf ríkisins og ekki þyrfti að
sækja um heimild vegna húsbréfaútg-
áfu í lánsfjárlögum.
Vaxtaálag óháð ríkisábyrgð
Grétar J. Guðmundsson, þjónustu-
forstjóri Húsnæðisstofnunar, telur
að vaxtaálagið sé óháð afnámi ríkis-
ábyrgðar. Það hafí orðið niðurstaða
nefndarinnar í desember síðastliðn-
um að nauðsynlegt væri að stofna
varasjóð til að fyrirbyggja að ríkið
yrði fyrir útlánatöpum vegna hús-
bréfa. Því var vaxtaálagið tekið upp
en fram að því fékk húsbréfadeildin
aðeins 1% lántökugjaid. „Við töldum
að kaupendur og byggjendur yrðu
unnt væri að bæta þjónustu við íbúð-
arkaupendur án þess að því fylgi
aukinn kostnaður eða skerðing á
lánamöguleikum fyrir íbúðarkaup-
endur. Nefndinni var sérstaklega
falið að athuga þann möguleika að
húsbréfadeild Húsnæðisstofnunar
skipti einungis við lánastofnanir.
Nefndin skal skila áliti fyrir 1. sept-
ember næstkomandi.
Að sögn Steingríms Ara getur
næsta skref veríð að færa umsýslu
húsbréfa til bankanna, án þess að
ríkisábyrgðin falli niður fyrst um
sinn. Húsbréfadeildin fengi þá það
hiutverk að verða einskonar heild-
versiun með húsbréf fyrir banka og
sparisjóði. Með því fyrirkomulagi
yrði bæði greiðslumat og húsbréfaút-
gáfa í höndum sömu aðila, banka
eða sparisjóðs. Það er talið styrkja
greiðslumatið ef sama stofnun ber
ábyrgð á útgáfu húsbréfa á grund-
velli matsins, í dag hafa lánastofnan-