Morgunblaðið - 30.10.1994, Blaðsíða 6

6 SUNNUDAGUR 30. OKTÓBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
h
ERLENT
Umræða um siðspillingu stjórnmálamanna víða umheim
Pólitísk spilling
er ekkert nýtt
Pólitísk spilling er ekkert nýtt fyrirbæri
og hún er ekki bundin við nein landa-
mæri eða menningarheima. Að undan-
fömu hafa spillingarmál innan bresku
stjómarinnar verið mikið til umræðu en í
samanburði við önnur mál, sem komið
hafa upp í heiminum undanfarin ár, virð-
ast þau þó harla lítilfjörleg.
KAKUEI Tanaka, fyrrum forsætisráðherra Japans, veifar til
blaðamanna eftir að dómstóll dæmdi hann í fjögurra ára fang-
elsi og til að greiða tveggja milljóna dollara sekt. Hann hafði
þegið stórfelldar mútur frá Lockheed-flugvélaverksmiðjunum.
SPILLINGUNA er alls stað-
ar að finna. Mafíutengsl
ítalskra stjórnmálamanna
eru öllum kunn, franskir
stjórnmálamenn með óeðlileg
tengsl við hagsmunaaðila hafa
nýverið orðið að segja af sér og
núverandi forseti Bandaríkjanna
og eiginkona hans hafa verið sökuð
ura vafasöm lóðaviðskipti.
í vestrænum ríkjum er þess
vænst að opinberir aðilar fari eftir
ákveðnum siðareglum, skrifuðum
og óskrifuðum, í starfi sínu. Ef
ásakanir um eitthvað óeðlilegt eru
settar fram er (að minnsta kosti
að nafninu til) reynt að sannreyna
þær eða hrekja samkvæmt lög-
formlegum leiðum.
Það á hins vegar ekki við í
Austur-Evrópu. Þar virðast stund-
um engar reglur eiga við. Dæmi
um það er atburður sem gerðist í
Rússland í fyrrasumar. Þann 23.
júlí lenti ein af einkaþotum Borís
Jeltsíns Rússlandsforseta á flug-
velli fyrir utan Moskvu. Hermenn
úr Alpha-sérsveitunum gættu allra
aðkomuleiða að flugvellinum. Úr
vélinni steig veiklulegur 29 ára
gamall maður sem brunað var með
í brynvörðum glæsivagni til Kreml-
ar. Þar dvaldi hann í viku og vann
dag og nótt (stundum á nærfötun-
um einum klæða) við að fara í
gegnum skjalabunka til að fínna
eitthvað misjafnt um pólitíska and-
stæðinga forsetans. Átti hann í litl-
um vandræðum við að fínna safa-
ríkar upplýsingar. Aftur á móti var
vandamálið að með þessu var ver-
ið að brjóta óformlegt samkomulag
deiluaðila í Rússlandi um að hreyfa
ekki við spillingarmálunum. Allir
vissu að ef þeir færu að gagnrýna
aðra ættu þeir á hættu að lenda í
eldlínunni sjálfir. Þetta athæfi
Jeltsíns vakti því gífurlega reiði
meðal andstæðinga hans og á end-
anum varð hann að smygla unga
manningum, Dimítrí Jakúbovskí,
úr landi með leynd.
Þetta er í raun dæmisaga um
hið nýja Rússland. í raun hefur
landið og öll þess gæði nánast
verið á útsölu undanfarin ár. Ólýs-
anleg verðmæti í formi eðalmálma,
einn umfangsmesti hergagnaiðn-
aður í heimi, þungaiðnaður og
margt fleira. Allt hefur þetta skipt
um eigendur, stundum á vaf@.sa-
man hátt.
Laun opinberra starfsmanna í
Rússlandi eru hlægilega lág og því
reyna flestir þeirra að diýgja tekj-
ur sínar á annan hátt. Árið 1991
vakti það athygli er hernaðarráð-
gjafi Míkhafls Gorbatsjovs keypti
þrjá ísskápa á fimmtungi hins op-
inbera verðs og endurseldi þá með
smávægilegum hagnaði. Nú
nokkrum árum síðar búa hann og
hans líkar í nýbyggðum, glæsileg-
um einbýlishúsum með Benz-bif-
reið í innkeyrslunni og fara í sum-
arleyfi til fjarlægra hitabeltisríkja.
Þegar einn af helstu glæpafor-
ingjum Moskvu var myrtur fyrr á
þessu ári voru margir af þekktustu
skemmtikröftum og stjómmála-
leiðtogum Rússlands viðstaddir
útförina.
I síðustu viku fór einnig fram
útför, sem vakti mikla athygli.
Blaðamaðurinn Dimítrí Kholodov
lét lífíð er hann opnaði bréfa-
sprengju á skrifstofu sinni. Khol-
odov hafði veríð að rannsaka
tengsl mafíunnar við herinn og
hafði hann sakað Pavel Grachev
varnarmálaráð-
herra um að vera
viðriðinn málið.
En það er ekki
bara í Rússlandi
sem það getur ver-
ið hættulegt að
stugga við valda-
mönnum. Tveir
franskir rannsókn-
ardómarar, sem
kanna mál hátt-
settra stjórnmála-
manna, hafa feng-
ið líflátshótanir og
lífverðir gæta
þeirra nú allan sól-
arhringinn. Annar þeirra fer með
mál Gerards Longuets sem varð
að segja af sér embætti iðnaðar-
ráðherra á dögunum. Longuet er
sakaður um að hafa fengið glæsi-
legt sumarhús í Miðjarðarhafs-
bænum St. Tropez nánast gefíð
gegn pólitískri fyrirgreiðslu við
byggingarverktakann. Annar
franskur ráðherra, Alain Carignon,
varð einnig að segja af sér emb-
ætti fyrr á árinu vegna spillingar-
mála. Hann hefur nú verið hand-
tekinn.
Pólitísk spilling í Frakklandi
tengist oft sveitarfélögum sem
rekin hafa verið sem konungdæmi
viðkomandi stjórnmálamanna. Er
kannski lýsandi í því sambandi að
fyrrum ráðherra borgarmála,
Bernard Tapie, þarf nú að svara
til saka fyrir ýmis konar fjármála-
misferli og spillingu.
Umburðarlyndir Þjóðverjar
I Þýskalandi er spilling heldur
ekki óþekkt fyrirbæri en Þjóðverjar
virðast ekki vilja gera mikið úr
slíkum málum. Þegar Ijóstrað er
upp um óþægileg mál neyðast
menn oftast til að láta af embætti
í einhvern tíma en geta svo komist
til valda að nýju síðar. Á þetta við
um menn úr öllum stjómmála-
flokkum.
Þó að stundum komi njósnir við
sögu (samanber mál Willys
Brandts og Giinthers Guillaumes)
eru peningar oftast meginskýring-
in. Otto Lambsdorff greifí var á
sínum tíma sakfelldur fyrir að
þiggja mútur frá Flick-samsteyp-
unni. Síðar varð hann formaður
Fijálslynda demókrataflokksins og
gegndi ráðherraembætti um ára-
bil. Franz Steinkúhler, einn helsti
verkalýðsleiðtogi
Þýskalands, notaði
sambönd sín til
innheijaviðskipta;
Max Streibl, for-
sætisráðherra
Bæjaralands, varð
að láta af embætti
eftir að upp kömst
að stórfýrirtæki
höfðu greitt sum-
arleyfí hans og for-
veri hans í emb-
ætti, Franz-Josef
Strauss var einnig
bendlaður við sitt
lítið af hvoru.
Það kemur hins vegar sjaldan
fyrir að flokkarnir missi fylgi
vegna þessara mála. Virðist skýr-
ingin helst vera sú að Þjóðveijar
gangi út frá því sem vísu að stjórn-
málamenn hagi sér á þennan hátt
og komast því ekki í uppnám þeg-
ar fréttist af spillingunni.
Bandaríkjamenn virðast að
sama skapi vera tregir til að af-
skrifa þá stjórnmálamenn sem
reynast viðriðnir spillingu. Nýlegt
dæmi er Oliver North, einn höfuðp-
auranna í Írak-Kontrarmálinu, sem
meðal annars varð uppvís að því
að ljúga að þinginu. Flest bendir
nú til að hann verði kjörinn í öld-
ungadeildina. Jafnt demókratar
sem repúblikanar koma við sögu í
þessum málum. Sonur George
Bush fyrrum forseta var á kafi í
sparisjóðahneyksli og Whitewater-
málið og ýmislegt annað tengt því
hrellir Clinton og fjölskyldu hans.
Landbúnaðarráðherra Banda-
ríkjanna varð einnig nýlega að
endurgreiða „útlagðan kostnað"
sem hann hafði aldrei lagt út fyrir
og leiðtogi einna stærstu mann-
réttindasamtaka landsins varð að
segja af sér eftir að hafa notað
350 þúsund dollara af tekjum sam-
takanna til að greiða konu er sak-
aði hann um kynferðislega áreitni.
Og síðast en ekki síst má svo nefna
einn valdamesta þingmann Banda-
ríkjanna, Dan Rostenkowski, for-
mann ailsheijarnefndar þingsins.
Ákæra í sautján liðum hefur verið
■ lögð fram á hendur honum en
Rostenkowski á meðal annars að
hafa verið með starfsmenn á
launaskrá sem aldrei voru til og
leyst frímerki í eigu ríkisins inn
fyrir peninga.
Silvio Berlusconi, fprsætisráð-
herra Ítalíu, var kosinn til valda á
þeirri forsendu að hann hygðist
beijast gegn spillingu. Nýju öflin
í ítölskum stjórnmálum virðast
hins vegar vera lítið betri en þau
gömlu. Þegar rannsóknardómarar
fóru að rannsaka Paolo, bróður
Berlusconis, reyndi hann að draga
úr völdum þeirra. Það tókst hins
vegar ekki og nú kemur hvert spill-
ingarmálið á fætur öðru í ljós.
Tanaka slær öll met
Öll met í nútíma stjórnmálasögu
slær hins vegar Kakuei Tanaka
sem gegndi embætti forsætisráð-
herra Japans á árunum 1972-74.
Tanaka þáði rúmlega hundrað
milljónir króna í mútur frá banda-
ríska flugleiðaframleiðandanum
Lockheed Aircraft Company. Hann
var dæmdur í fjögurra ára fang-
elsi, óskilorðsbundið. Hermir sag-
an að þegar hann var handtekinn
hafi hann reiðst mjög og sagt;
„Hvernig dirfíst þeim að handtaka
mig fyrir svona smápeninga."
Réttarhöldin yfir Tanaka stóðu
lengi yfír en ávaltt var hann endur-
kjörinn á þing og var einn áhrifa-
mesti maðurinn í japönskum
stjómmálum.
Ástandið hefur lítið batnað í
Japan síðan. Einn af hveijum tíu
þingmönnum hefur verið staðinn
að því að þiggja ólöglegar greiðsl-
ur, samkvæmt skýrslu sem birt var
í þessari viku. Þá vísaði dómari í
síðasta mánuði frá máli á hendur
ráðherra, sem tekið hafði við ávís-
unum frá hagsmunaaðilum. Að
mati dómarans þótti ekki sannað
að ráðherrann gerði sér grein fyrir
að mútur væri að ræða.
Rússneskur blaða-
maður lét lífið er
hann opnaði bréfa-
sprengju á skrif-
stofu sinni þegar
hann var að rann-
saka tengsl maf-
íunnar við herinn.
ítalskir
þingmenn
kljást á
þingi ESB
Strasbourg. Morgunblaðið.
MEÐAN Evrópuþingið hefur setið
að störfum þessa vikuna hefur
tvisvar-slegið í brýnu milli ítalskra
stjórnarþingmanna og stjórnarand-
stæðinga. Annars vegar vegna þess
að ítalskir stjórnarandstæðingar,
ásamt fleirum, vilja að ESB setji
reglur um eignarhald á fjölmiðlum
og hins vegar vegna draga um
ályktun um félagsmál. í henni er
lýst áhyggjum yfir að ítalska
stjórnin hyggist rýra kjör eftirla-
unaþega.
Evrópuþingmenn Forza Italia,
flokks Silvios Berlusconis forsætis-
ráðherra, hótuðu að ganga af þing-
fundi, ef ályktunin yrði samþykkt
og sögðu hana byggða á misskiln-
ingi á aðgerðum stjórnarinnar.
Á undanförnum árum hefur Evr-
ópuþingið margoft farið þess á leít
við framkvæmdanefnd ESB að hún
setti reglur sem takmarkaði eignar-
hald einstaklinga á einstökum fjöl-
miðlum. Bæði ítalskir og annarra
þjóða þingmenn ítrekuðu kröfur um
að framkvæmdanefndin setti reglur
til að hindra of mikil fjölmiðlaítök
einstakra aðila.
Þegar Raniero Vanni d’Archir-
afi, sem fer með málefni fjölmiðla
í framkvæmdanefndinni, sagði
málið viðkvæmt létu margir þing-
menn í ljós reiði yfir að fram-
kvæmdanefndin tæki ekki nógu
fast á málunum. Umræðunum lauk
með að samþykkt var áskorun á
nefndina um að setja reglur um
þessi efni.
Mótmæli
í gær héldu nokkrir þingmenn
Forza Italia blaðamannafund, til
að koma á framfæri mótmælum
gegn tillögu að ályktun um félags-
mál, sem jafnaðarmenn og vinstri
þingmenn á þinginu hafa lagt fram.
Þar er lýst yfir áhyggjum vegna
skerðingu félagslegra réttinda á
Ítalíu og í Belgíu og Bretlandi.
Á blaðamannafundinum sagði
Antonio Tajani talsmaður Berlusc-
onis að gagnrýnin byggðist á mis-
skilningi. Ekki ætti að hagga við
réttindum eldri borgara og annarra
sem hefðu maklega unnið til þeirra,
heldur koma í veg fyrir að fólk á
besta aldri sem hefði krækt sér í
eftirlaun á fölskum forsendum
gæti haldið því áfram.
-----♦ ♦ ♦------
Háskóla-
námum
gervitungl
STÚDENTAR í nýrri námsgrein,
upplýsingaverkfræði, við háskólann
í Southampton í Englandi þurfa
aldrei að stíga fæti inn í skólastof-
una. Námið geta þeir að öllu leyti
stundað um tölvu sem tengd hefur
verið Internet gagnanetinu.
Með þessu geta stúdentarnir
stundað námið að öllu leyti heima
hjá sér og tekið próf sömuleiðis um
gervitungl. í gegnum tölvuna geta
þeir sótt fyrirlestra og ritgerðar-
verkefni. Þá geta þeir skipst á skoð-
unum við kennarana og samstúd-
erita í sérstökum beinlínu umræðu-
hópum með því að tengja tölvuna
gagnanetinu á þar til greindum tím-
um.
David Barrun, prófessor við Raf-
einda- og tölvuvísindadeild háskól-
ans teiur að hér sé vísir að háskóla-
námi framtíðarinnar.
>
t
i
I
í
I
>
>
I
►
I
t
;
i
!
I
I
l
y