Morgunblaðið - 30.10.1994, Síða 10

10 SUNNUDAGUR 30. OKTÓBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
Greindarvísitala, kynþættir,
lágstéttir og hástéttir
í Bandaríkjunum
Erfðir
eða
umhverfi?
Charles Murray
í Bandaríkjunum er
komin út bók þar sem
greind er sögð mæli-
kvarði á lífshamingju og
á botni bandarísks þjóð-
félags sé hópur með hlut-
fallslega fleiri svörtum
mönnum en hvítum, sem
eigi sér ekki viðreisnar
von vegna greindars-
korts. Bandaríkjaforseti
kallar bókina „svívirði-
lega“. Karl Blöndal,
rekur umræðuna um
„Meðalkúrvuna“ þar sem
erfðir eru sagðar um-
hverfinu yfirsterkari.
ÞEGAR forfeður okkar
fundu upp orðið heimsk-
ur gáfu þeir sér þá for-
sendu að andlegt atgervi
manna byggðist einkum á umhverfi
þeirra og því væri ekki öll von úti.
Samkvæmt orðsins hljóðan getur
sá, sem er heimskur, brotist út úr
því ástandi með því að hleypa heim-
draganum og víkka sjóndeildar-
hringinn. Þessi forsenda liggur til
grundvallar velferðarþjóðfélaginu
og þeirri stefnu að hægt sé að hjálpa
fólki til að hjálpa sér sjálft. Nú
hafa hins vegar tveir bandarískir
fræðimenn gefið út bók þar sem
erfðir eru sagðar ráða mestu um
greind og nú sé svo komið að gáfur
ráði stéttaskiptingu í Bandaríkjun-
um. Þeir segja að myndast hafi
menntuð yfirstétt, sem þeir kalla
„vistvæna hástétt", og lágstétt, sem
sé á góðri leið með að hverfa út
úr þjóðfélagssáttmálanum.
Bókin nefnist Meðalkúrvan,
greind og stéttabygging í banda-
rísku þjóðlífi' og er eftir Richard
J. Herrnstein sálfræðing, sem lést
í september, og Charles Murray
stjórnmálafræðing. Efni bókarinnar
hefur vakið mikla umræðu hér í
Bandaríkjunum, einkum vegna þess
að þar er gengið út frá því að greind
sé að miklu leyti arfgeng og hlut-
Blökkumenn í fátækrahverfi í
Bandaríkjunum. Ein umdeildasta
staðhæfmg höfunda bókarinnar
Meðalkúrvan er sú að greind
blökkumanna sé yfirleitt lægri en
hvítra og þeir eigi því erfiðara
uppdráttar í samfélaginu.
Richard J. Herrnstein
skipti manna í þjóðfélaginu ráðist
af henni, að miklu leyti burtséð frá
utanaðkomandi aðstæðum.
Að þeirra sögn er sterk fylgni
milli lágrar greind’arvísitölu og
glæpa, fátæktar og atvinnuleysis.
Að sama skapi geta þeir, sem hafa
háa greindarvísitölu, nánast bókað
miklar tekjur og farsælt hjónaband.
Munur svartra og hvítra
Mestu fjaðrafoki hefur þó um-
fjöllun höfundanna um mismun
svartra og hvítra valdið. Segja þeir
að frammistaða svartra sé gegnum-
sneitt lakari á greindarprófum og
þennan mismun sé einkum að rekja
til eðlisgreindar.
Dagblaðið The Wall StreetJoum-
a 1 birti lofsamlega umfjöllun um
bókina, en víðast hvar hafa viðtökur
hennar þó verið dræmar. „Inntak
bókarinnar er svívirðilegt,“ hefur
vikuritið uS~News and World Rep-
ort eftir Bill Clinton Bandaríkjafor-
seta og tímaritið Newsweek sagði
að hér væri verið að reyna að láta
greindarvísitölu leysa siðferðilég
verðmæti af hólmi.
Bók Herrnsteins og Murrays
heitir í beinni þýðingu Bjölluferlið
og er þar átt við normaldreifingu,
þar sem flestir eru í miðjunni og
úrtakið þynnist út eftir því sem nær
dregur endunum sitt hvoru megin.
Ferli af þessu tagi verður yfirleitt
eins og bjalla í laginu og myndast
skott til vinstri og hægri.
Tveir af hverjum þremur Banda-
ríkjamönnum hafa greindarvísitölu
á milli 90 og 110 á kvarða, sem
nær frá einum upp í 200. Sljóir
kallast þeir, sem mælast með
greindarvísitölu á milli 76 og 90,
og þeir, sem eru þar fyrir neðan,
um 12,5 milljónir, eru of sljóir til
að hafa bolmagn til að klífa þjóðfé-
lagsstigann, segja höfundarnir.
Hinir gáfuðu eru á bilinu 111 til
125 og þar fyrir ofan eru hinir af-
burðagáfuðu. Þeir hafa tögl og
hagldir í þjóðfélaginu, að sögn höf-
undanna.
Áreiðanleiki gáfnaprófs
Á almennum vettvangi er alla-
jafnan lítið gert úr áreiðanleika
prófa af þessu tagi og sagt að þau
séu gildishlaðin og þá yfirleitt þeim
í hag, sem koma úr efri millistétt.
Hins vegar virðast þeir, sem fást
við hlutskyggni eða „mælingar á
varanleika sálrænna þátta“ svo
notuð sé orðabókarskýring á orðinu
„psychometry", nokkurn veginn á
einu máli um áreiðanleika þeirra.
En það er einnig spurning hvað
þessi próf mæla. Ef greindarpróf
sýnir að viðkomandi á auðvelt með
að taka próf og svo kemur í ljós
að honum eða henni gengur vel í
skóla þá er vissulega hægt að segja
að prófið sé marktækt, en einnig
má spyija hvort greind ákvarðist
ekki einnig af öðrum þáttum, t.d.
félagsþroska.
Bókin fjallar nánast eingöngu um
skottin sitt hvoru megin á bjölluferl-
inu. Herrnstein og Murray halda
því fram að forsendur stéttaskipt-
ingar í hinum vestræna heimi hafí
gerbreyst á 20; öldinni. Þjóðfélags-
staða gangi ekki lengur í erfðir og
greind ráði úrslitum um frama
manna.
Vissulega komi sér enn vel að
vera fæddur með silfurskeið í
munni, en greind sé betra vega-
nesti. Mælingar sýna að greindar-
vísitala sé betri mælikvarði á það
hvernig mönnum vegni í lífinu, en
þjóðfélagsstaða við fæðingu.
Reyndar segja þeir að þáttur
erfða í greind geti verið allt á milli
40 og 80 prósent og virðist það
full mikil óvissa til að útiloka megi
umhverfisþætti.
Menntakerfið sem sía
Kenning Herrnsteins og Murrays
er sú að bandarískt menntakerfi
hafi virkað eins og sía. Ýmis próf,
sem mæli greind eða andlega getu,
séu notuð til að mæla námshæfi-
leika og þau hafi gerbreytt sam-
setningu háskólastúdenta.
Hlutfall námsmanna í há-
skóla með háa greindarvísi-
tölu hafi snarhækkað á þess-
ari öld og nú fari rúm 80
prósent þess fjórðungs, sem
mælist með hæsta greindar-
vísitölu í háskóla, en það hafi
aðeins rúmlega helmingur
þeirra gert árið 1950.
Harvard-háskóli er
gott dæmi um þessa
þróun. Meðaln-
ámsmaður í ár-
ganginum, sem
ihóf nám árið
1952, hefði verið
í lægstu tíu pró-
sentum þeirra,
sem var hleypt inn
í skólann árið 1960.
Rétt eins og flestir
■■■■" hinna greindu skáru
’ sig lítt úr hér áður fyrr
áttu hinir sljórri auðveldara
með að marka sér bás í þjóðfé-
laginu, segja Herrnstein og
Murray. Kenning þeirra er sú að
hið ópersónulega velferðarkerfi,
sem sé uppfinning þessara
með háu greindarvísitöluna,
afi komið í staðinn fyrir þau
bönd samhjálpar og góðgerðar-
starfsemi sem hinir misgreindu
borgarar hafi myndað með sér á
árum áður. Þetta hafi stuðlað að
því hvernig ástatt er fyrir undir-
stéttinni ásamt þeim misskilningi
að hægt sé að greiða leið hinna
sljóu inn í millistéttina með félags-
aðstoð.
„Forsjárríkið"
Sú leið hafi verið reynd til þraut-
ar og verði ekki snúið við blaðinu
megi búast við því að kynþáttafor-
dómar spretti upp á yfirborðið með-
al hástéttarinnar og til verði „for-
sjárríkið" þar sem reist verði nokk-
ur konar „friðland eins og þau, sem
indíánar byggja, handa umtalsverð-
um minnihluta þjóðarinanr á meðan
aðrir Bandaríkjamenn halda áfram
að ganga sinna erinda."
Höfundarnir halda því fram að
jafnréttishugsjón velferðarþjóðfé-
lagsins sé brostin og farast svo
orð: „... gallar hennar endurspegl-
ast í pólitískri reynslu, þar sem
vangeta kommúnistablokkarinnar
til að skapa hamingjusöm þjóðfélög
er augljós og meira að segja er
farið að efast um ágæti jafnréttis-
fyrirmyndar Skandinava, sem kalla
má af betri toga/
Því hefur meira að segja verið
haldið fram að bók Herrnsteins og
Murrays sé ætlað að klæða málstað
hægri vængs Repúblikanaflokksins
í fræðilegan búning og lausnir
þeirra beri því vitni.
Þeir vilja færa ábyrgðina í félags-
málum frá ríki til bæjarfélaga, gera
skýran greinarmun á réttu og
röngu, tryggja það að fólki verði
refsað fyrir að fremja glæpi og
endurvekja lagalega sérstöðu
hjónabandsins þannig að fólk í
óvígðri sambúð verði réttlaust:
móðir geti ekki krafíð föður um
meðlag og faðir eigi enga kröfu á
að sjá barn sitt.
Kynbætur?
En þeir láta ekki staðar numið
við svo búið: „Þjóðfélag með hærri
irféðalgreindarvísitölu er að öllum
líkindum einnig þjóðfélag, sem býr
við færri félagsleg mein og bjartari
efnahagshorfur, og besta leiðin til
að hækka greindarvísitölu þjóðfé-
lags er að greindar konur eignist
fleiri börn en sljóar konur.“
Höfundarnir segja að bandarísk
stjórnvöld hvetji hins vegar rangan
hóp til barneigna því að þau „niður-
greiði fæðingar fátækra kvenna,
sem einnig eru hlutfallslega fleiri í
neðri enda greindardreifingarinn-
ar“.
Tal af þessu tagi ber vissulega
keim af arfbótafélögum fyrr á þess-
ari öld, bæði hreyfingu nasista í