Morgunblaðið - 30.10.1994, Side 14
14 SUNNUDAGUR 30. OKTÓBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
Verkin nú viðurkennd
ÞEIR eru nú að verða fímm
mánuðirnir síðan Sig-
hvatur Björgvinsson end-
urheimti stjórnartaumana
í heilbrigðisráðuneytinu. Gustað hef-
ur um ráðuneyti hans síðustu mán-
uði og þá ekki síst vegna ýmissa
umdeildra embættisfærslna þess
sem leysti hann af hólmi um eins
árs skeið, Guðmundar Árna Stefáns-
sonar. Én Sighvatur þekkir af eigin
raun hressilegar pólitískar vindhvið-
ur, ekki síst frá fyrstu tveimur árum
sínum sem heilbrigðisráðherra, þeg-
ar ýmsar ákvarðanir hans þóttu
umdeilanlegar. Hann segist hafa
verið notaður sem Grýla á óþekk
börn, þegar verst lét! Sighvatur er
fyrst spurður hvernig tilfinning það
hafí verið að taka á ný við heilbrigð-
ismálunum, þegar hann hélt jafnvel
fyrir tæpum 17 mánuðum síðan, að
hann hefði sloppið, til þess að gera
heill á sál og líkama frá hinum
umdeilda heilbrigðisráðherradómi.
„Ég held að ég hafi haft gott af
því að skipta um hríð um starfsvett-
vang. Ég skal fúslega viðurkenna
að það var mjög erfitt að koma á
ný til starfa í þessu ráðuneyti. Mér
fannst ég vera búinn að taka út
minn tíma hér í heilbrigðisráðuneyt-
inu. Margir góðra vina minna, sem
ég ráðfæri mig við, sögðu við mig í
vor: „Þú varst næstum því búinn að
fóma pólitískum ferli þínum, í þess-
um heljarslag fyrstu tvö árin sem
heilbrigðisráðherra. Þú vannst slag-
inn. Af hveiju í ósköpunum ættir þú
að taka áhættuna aftur?"
Málin stóðu þannig í vor, þegar
bara eitt ár var til kosninga, að ekki
var talið neitt vit í því að taka inn
nýjan ráðherra fyrir þetta eina ár
og ég var beðinn um að fara í þetta
ráðuneyti aftur, vegna þess að ég
þekkti til þess og ég féllst á það.
Ég finn það líka núna, eftir að ég
kom til baka, af þeim samskiptum
sem ég á við sömu aðila og frá fyrri
tíð, bæði þá sem samskiptin voru góð
við og slæm, að nú mæta mér allt
önnur og jákvæðari viðbrögð en þá.“
- Hvers vegna heldur þú að það
sé?
„Af því að verk mín og ákvarðan-
ir frá 1991 til 1993 tókust vel í
megindráttum og það eru menn farn-
ir að sjá núna og viðurkenna."
- Hvemig metur þú árangurinn
af heilbrigðisráðherratíð þinni, fyrstu
tvö árin, frá 1991-1993.
„Okkur tókst á þessum tveimur
ámm, að draga veruiega úr kostn-
aði. Ekki bara fyrir ríkisvaldið, heid-
ur fyrir þjóðarheildina. í apríl í vor
kom út skýrslan „Úr þjóðarbúskapn-
um“, sem Þjóðhagsstofnun tók sam-
an, þar sem fram kemur að saman-
lögð útgjöld þjóðarinnar til heilbrigð-
ismála, lækkuðu um rúmlega 5 þús-
und krónur á mannsbarn á þessum
tveimur árum. Við erum í hópi fárra
þjóða í heimi, sem hefur tekist að
lækka heilbrigðisútgjöld _sín saman-
lögð á hvert mannsbam. Á sama tíma
og þetta gerðist, þá tókum við í notk-
un á milli 120 og 130 ný hjúkrunar-
rúm fyrir aldraða; við tókum í notkun
6 nýjar heilsugæslustöðvar; við fjöl-
guðum hjartaaðgerðum um 50-60%;
við hófum hér mjög dýrt viðfangs-
efni, sem er glasafijóvgun; við stofn-
uðum Sogn, sem er annað mjög dýrt
viðfangsefni, en afar nauðsynlegt og
ég er hvað hreyknastur af, þegar ég
lít yfír það sem ég hef hrint í fram-
kvæmd sem ráðherra.
Okkur tókst þannig að draga úr
kostnaði þjóðfélagsins við heilbrigð-
iskerfið, um á sjötta þúsund krónur
á mann, á sama tíma og okkur tókst
að stórauka þjónustuna. Það er i
mínum huga niðurstaða, sem er mjög
góð.
Svona eftir á að hyggja, hef ég
gaman af því, að í þessari baráttu
stóð ég í raun og veru einn á móti
einum öflugustu samtökum í þessu
þjóðfélagi: það var verkalýðshreyf-
ingin eins og hún lagði sig; stjómar-
andstaðan eins og hún lagði sig; og
stór hluti heilbrigðisstéttanna. Það
var þyrlað upp slíku moldviðri, að
með ólíkindum var. Það var sagt að
ég væri notaður sem Grýla á börn,
sem ekki vildu vera þæg! Gamla fólk-
ið var sagt svo hrætt við mig, að ef
það sæi mig á götu, þá hlypi það inn
í næsta hús! Niðurstaðan er samt sem
áður sú, að það er sama hvar ég kem
NOTAÐURSEM
GRÝLA Á BÖRN!
Sighvatur Björgvinsson tók á ný við völdum
í heilbrigðisráðuneytinu í júní sl. eftir að
hafa skilið ráðuneytið eftir í höndum Guð-
mundar Áma Stefánssonar um eins árs
skeið. Agnes Bragadóttir tók í vikunni hús
á heilbrigðisráðherranum og ræddi við hann
um heilbrigðismálin.
í dag, hvort sem það er á meðal
heilbrigðisstétta eða á meðal almenn-
ings - hvar sem er, heyri ég þau
sjónarmið, að nú sé komið á daginn,
að ég hafði rétt fyrir mér, á þessum
átakatímum."
Breddan mikla
- Ráðherrann rís á fætur, gengur
að bókaskáp og .tekur úr einni hill-
unni breddu mikla, þar sem hnífs-
blaðið öðru megin er merkt „Niður-
skurðarhnífur" og sýnir Morgun-
blaðsmönnum. „Þennan niðurskurð-
arhníf færðu starfsmenn Borgarspít-
alans mér að gjöf á árshátíð sinni,
með þeim orðum, að óhætt væri að
afhenda mér hnífínn, því ég hefði
sýnt að ég kynni að nota hann. Þetta
þótti mér vænt um, enda liggur hníf-
urinn góði ávallt í hillunni hér á skrif-
stofu minni. Hins vegar var búið að
taka allt bitið úr egginni þegar mér
var afhentur hnífurinn. Auðvitað eru
vinsamleg tilmæli til mín fólgin í
þessari bitlausu gjöf, um að ég láti
nú af frekari niðurskurði," segir Sig-
hvatur.
- Hvað hefðir þú viljað ákveða á
annan veg en þú gerðir, fyrstu tvö
árin þín í þessu ráðuneyti?
„Ég hefði gjarnan viljað hafa farið
rólegar af stað, en ég þurfti að gera.
Þegar ég kom hér inn um mitt ár
1991, þá stefndu útgjöldin út úr öll-
um kortum. Ég varð því að grípa til
aðgerða í Iyfjamálum, sem voru
hreinar bráðabirgðaaðgerðir. Þær
skiluðu sér að vísu verulega, en þóttu
talsyert harkalegar. Það hefði verið
betra að geta farið rólegar af stað,
svo umskiptin yrðu ekki jafnmikil og
umrótið þar af leiðandi umtalsvert.
Auðvitað verða mönnum alltaf á ein-
hver mistök. Það er bara mannlegt,
og það er líka mannlegt, að maður
vill frekar minnast þess, sem vel
tókst, heldur en hins sem fór úrskeið-
is.“
Niðurskurður hefur
sín takmörk
- Þegar þú komst aftur í heilbrigð-
isráðuneytið í sumar, hvemig fannst
þér hafa tekist til í heilbrigðismálum,
það ár sem þú varst fjarverandi?
„Að skera niður köstnaðinn og
auka jafnframt þjónustuna, eins og
gerðist í heilbrigðiskerfínu 1991-93
hefur sín takmörk, og það verður
ekki haldið áfram á þeirri braut enda-
laust. Það kom náttúrlega í ljós, að
ýmsar áætlanir, sem gerðu ráð fyrir
frekari árangri, höfðu ekki tekist sem
skyldi. Að verulegum hluta til var
það svo, vegna ákvarðana sem Al-
þingi tók sjálft. Alþingi samþykkti
ekki lyfjafrumvarp forvera míns á
liðnum vetri, sem gerði það að verk-
um að sparnaðurinn sem átti að
verða í lyfjakostnaði, hann náðist
ekki. Ríkisstjórnin tók ákvörðun um
að auka eingreiðslur, sem gerði það
að verkum, að áætlaður spamaður í
lífeyriskerfinu náðist ekki.
Það sem er hvað erfiðast í þessu
útgjaldafreka ráðuneyti, er að hér
er engin ákvörðun tekin, sem ekki
snertir fólk beint, ólíkt því sem er í
iðnaðarráðuneytinu. Heilbrigðismál-
in eru afar viðkvæmur málaflokkur.
Fólk veit hvað það hefur og er hrætt
við breytingar og því er afskaplega
einfalt að þyrla upp hræðsluáróðri,
eins og gert var á sínum tíma, þar
sem sterklega var gefíð í skyn að
verið væri að leggja íslenska velferð-
arkerfið í rúst.
Það er ekki hægt að bera útgjöld
ráðuneytisins saman á milli ára og
segja sem svo, að nú sé allt komið
úr böndum. Það eru ýmsir þættir sem
spila inn í, að útgjöld eru meiri í ár
en í fyrra. Ég nefni bara eitt dæmi:
Þjóðin er að eldast. Á hveiju einasta
ári koma inn í lífeyriskerfið stærri
árgangar, sem fá lífeyrisgreiðslur.
Sérhver einstaklingur sem orðinn er
67 ára, tekur til sín í útgjöldum heil-
brigðiskerfisins svona 2,5-falda þá
upphæð sem einstaklingur á besta
aldri gerir. Bara breytingarnar vegna
öldrunar kalla á aukin útgjöld árlega
í heilbrigðis- og tryggingakerfinu,
upp á um einn milljarð króna.
Svo ég nefni annað dæmi, þá er
það lyfjakostnaður. Það eru alltaf
að koma inn ný lyf. Nú eru komin
ný lyf, sem vinna gegn geðdeyfð
(þunglyndi) og Danir kalla í gamni
og alvöru „humortabletter". eða
„gleðipillur". Þessi nýju lyf eru mjög
dýr og er áætlað að stóraukin notkun
þessara nýju lyfja á árinu 1994 auki