Morgunblaðið - 30.10.1994, Page 29
MORGUNBLAÐIÐ
MARIA LANGSTED
+ María Langsted
var fædd á
Teigarhorni við
Berufjörð á Lúsíu-
messu, 13. desem-
ber, árið 1916. Hún
lést á heimili sínu í
Viemose á Suður-
Sjálandi 10. októ-
ber síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru Jón Lúðvíks-
son, bóndi á Teigar-
horni, og kona
hans, Hansína
Björnsdóttir. Eftir-
lifandi eiginmaður
Maríu er Poul Langsted kaup-
maður og eru börn þeirra tvö:
Svend og Jonna Lisa. Útför
Maríu fór fram frá Kalvehave-
kirkju 15. október.
Fagra haust, þá fold eg kveð,
faðmi vef mig þínum.
Bleikra laufa láttu beð
að legstað verða mínum.
nýlenda Dana í
Karíbahafinu. Fögur
rithönd Hans Jónat-
ans geymist í verslun-
arbókum Djúpavogs
sem minnisvarði um
„hendur sem forðum
var stjórnað af lifandi
taugum“. Hann var
dáður fyrir heiðarleika
og velvild. Gömul fjöl-
skyldusaga lifði góðu
lífi meðal okkar af-
komenda hans um
bónorðsferð verslun-
arstjórans í fylgd
„assistents" síns, á
fund ungrar og fagurrar hrepp-
stjóradóttur, Katrínar Antóníus-
dóttur, sem gætti búpenings föður
síns í seli á Búlandsdalnum. Mála-
leitunin var staðfest þar í votta
viðurvist og brúðkaup haldið vet-
urinn 1820. Börn þeirra tvö voru
Lúðvík Jónatan og Hansína Reg-
ína, en hún var amma Hansínu
Bjömsdóttur. Hjónin Jón og Hans-
ína röktu ættir sínar þannig sam-
Hið fagra erindi skáldsins Stein-
gríms Thorsteinssonar kom í hug-
ann haustkvöldið þegar fregnin
barst um andlát Maríu Langsted.
Burtköllunin kom óvænt. í hugum
kunnugra var hún ævinlega ung
og aldurinn virtist engin áhrif
hafa á hana. Engum sem til þekkti
duldist að þar fór kona sem rækt-
aði líkama og sál. Hið langa, hlýja
sumar, 1994, reyndist hennar síð-
asta. Ef til vill hefur hugboð hvísl-
að því að henni, því að ísland heim-
sótti hún á þessu afmælissumri
lýðveldisins, ásamt eiginmanni
sínum, Poul Langsted, sem nú
syrgir hana, háaldraður, en ísland
hafði hann ekki séð frá því rétt
eftir seinna stríð. Ferðir hennar
voru þo nokkru tíðari, því ísland
heimsótti hún eins oft og við varð
komið, en var þó engan veginn
árlegur gestur.
íslensk alþýðuummæli orða það
svo um persónugerðina, að ijórð-
ungi bregði til föður, fjórðungi til
móður, ijórðungi til fósturs og
fjórðungi til nafns. Þetta mátti til
sanns vegar færa um Maríu.
Jón faðir hennar var sonur Lúð-
víks Lúðvíkssonar, bónda á Karls-
stöðum á Beruijarðarströnd, en
sá Lúðvík, afi Maríu, var sonarson-
ur Hans Jónatans, verslunarstjóra
á Djúpavogi, sem fæddur var á
St. Croix, þá nýlendu Dana í V-
Indíum, í húsi Schimmelmanns
landstjóra, sem tók hann ungan
með sér til Danmerkur. Landstjór-
inn var föðurbróðir Ernst Schim-
melmanns greifa, eins af auðug-
ustu mönnum Danmerkur, með
ótal vegtyllur sem lesa má um í
Þrælaströndinni, einu ritverka
Thorkilds Hansens um tímabil
an.
Hansína Björnsdóttir, ljómynd-
ari, móðir Maríu, var dóttir Sú-
sönnu Weywadt, en kjördóttir
móðursystur sinnar, Nicoline
Weywadt. Allar menntuðust þess-
ar konur í Danmörku til nytsam-
legra starfa. Súsanna lærði osta-
gerð, en Nicoline ljósmyndun, fyrst
kvenna á íslandi. Nicoline var
ógift en bjó við rausn á Teigar-
horni, sveitasetri föður síns,
Weywadts kaupmanns. Þar þótti
að mörgu leyti sérstætt á þeim
tíma. Bústofn kalkúnar og kanín-
ur, auk íslenskra húsdýra. Fagrir
steinar umhverfisins voru varð-
veittir og mæðgurnar ráku ljós-
myndastofu. í snoturri stássstofu
voru konugleg húsgögn og rúss-
neskur samovar á skrautlegum
kolaofni yljaði á síðkvöldum.
í þessu umhverfi mótaðist Mar-
ía. Eitthvað aldagamalt og gróið
frá dönskum og íslenskum arfi
fylgdi henni.
Ævintýri var það líkast að
skoða saumaborð Elísu, systur
Maríu, efðahlut sem fylgdi nafni,
stílhúsgagn frá 18. öld, sem inni-
hélt kniplinga og hvítsaum, gert
af slíkum fínleika að með ólíkind-
um var.
Eftirlifandi systkin Maríu eru
Soffía, búsett í Bandaríkjunum,
Hansína og Kristján, en látin Elísa
og Björn.
Hið fagra konunafn, María, er
útlagt „maris stella“, flæðar-
stjarna, stjarna hafsins. Eitthvað
í fari Maríu minnti á lýsandi
stjörnu. Auk fríðleika var einhver
óvenjuleg hefð yfir henni. Þó var
vandfundin kona sem alþýðlegri
var eða brosmildari. Með einfalda
Birting afmælis- og
minningargreina
Morgunblaðið tekur afmælis- og minningargreinar til birtingar
endurgjaldslaust. Greinunum er veitt viðtaka á ritstjórn blaðsins
í Kringlunni 1, Reykjavík, og á skrifstofu blaðsins í Hafnarstræti
85, Akureyri. Þá er enn fremur unnt að senda greinarnar í símbréfi
í númer 691181. Það eru vinsamleg tilmæli blaðsins að lengd grein-
anna fari ekki yfir eina og hálfa örk A-4 miðað við meðallínubil
og hæfilega línulengd — eða 3600-4000 slög. Greinarhöfundar eru
beðnir að hafa skírnarnöfn sín en ekki stuttnefni undir greinunum.
Við birtingu afmælisgreina gildir sú regla, að aðeins eru birtar
greinar um fólk sem er 70 ára og eldra. Hins vegar eru birtar
afmælisfréttir ásamt mynd í Dagbók um fólk sem er 50 ára eða
eldra.
Mikil áhersla er lögð á, að handrit séu vel frá gengin, vélrituð
eða tölvusett. Sé handrit tölvusett er æskilegt, að disklingur fylgi
útprentuninni. Það eykur öryggi í textameðferð og kemur í veg
fyrir tvíverknað.
Auðveldust er móttaka svokallaðra ASCII-skráa sem í daglegu
tali eru nefndar DOS-textaskrár. Þá eru ritvinnslukerfin Word og
Wordperfect einnig auðveld í úrvinnslu.
MINNINGAR
palléttuhárnetið sitt yfír dökku
hárinu leit hún út eins og krýnd
drottning, þó við hversdagsleg
störf væri. Hóglát í framkomu, en
átti þó til hlæjandi gáska, en ætíð
ljúfa samúð sem kom fram í því
að aldrei hallmælti hún neinum,
en var fundvís á góða þætti manna
og málefna.
María fór ung til Kaupmanna-
hafnar. Hún lagði stund á hina
kvenlegu iðju, sauma. Til hennar
var leitað þegar eitthvað vanda-
samt átti að framkvæma með við-
höfn eða fást við erfíð vandamál
í sambandi við ytra útlitið. Slíkt
var Maríu áreiðanlega lagið að
leysa af smekkvísi, nærfærni og
inngróinni kurteisi. - Segja mátti
að María kynni að nota möttul
sinn, og var það eflaust einnig
þáttur frá erfðum og uppeldi. Allt
frá því að þær Weywadtsdömur
eignuðust fyrstu fótstignu sauma-
vél sem fyrirfannst á Austfjörðum
var kvenþjóð Teigarhorns rómuð
fyrir snilld við að venda fötum,
hafandi til hliðsjónar fræg blöð
tískuhúsanna. Þetta iðkaði María
einnig og saumaði oft úr gömlu,
þótt engar nauðir rækju til. Um-
hverfisvernd var þá orð sem eng-
inn þekkti, en konur henni líkar
iðkuðu sem óskráð lög.
María giftist Poul Langsted
kaupmanni og auk saumavinnunn-
ar vann hún við verslun þeirra.
Lítil búð í Frederiksborggade í
miðborgini, þar sem hægt var að
kaupa eðalvín, var vettvangur
brauðstritsins og farið hjólandi til
vinnu að hætti borgarbúa þá.
Gamli, svarti kolaofninn bak við
verslunarrýmið gegndi enn með
sóma hlutverki sínu um miðjan
sjöunda áratuginn og e.t.v. enn
lengur.
I litla raðhúsinu í úthverfí borg-
arinnar, sem hýsti yndislega fjöl-
skyldu, ríkti góður húmor, en hann
táknar sem kunnugt er ekki afsal
neinnar alvöru. í hugann koma
minningabrot um stofuna, þar sem
húsbóndinn sat við skrifborð sitt,
sýslandi við dýrmætt frímerkja-
safn. Sonurinn, hinn ungi og
glæsilegi Svend, verðandi tækni-
sérfræðingur, rökræddi flest það
sem til bóta mátti verða. Dóttirin,
Jonna Lisa, eins og stigin út úr
fögru málverki, iðkaði allar listir
danskrar handavinnu, auk annarr-
ar menntunar. Auk allra daglegra
anna mátti líkja Maríu við ólaun-
aðan ræðismann eða stofnun fyrir
landa sína, sem til hennar leituðu,
og hefðu margir átt henni skuld
að gjalda.
Upp úr 1970 réðst þessi gamal-
gróna fjölskylda í að söðla um frá
erli borgarinnar. Ráðstöfun sem
samrýmdist vel hinni „stóisku“
rósemi og lífsafstöðu. í fögru
umhverfi á Suður-Sjálandi skapaði
María að sögn kunnugra unaðs-
reit þar sem hægt var að njóta
dýrðar danskra sumra eins og
best má verða. Já, ævinlega fannst
manni María velja góða hlutann;
aldrei virtist neitt amstur daglegs
lífs mæða hana, hvernig sem það
nú mátti vera. - Þegar við hugleið-
um það eftir á: Hlaut þessi kona
ekki að hverfa okkur skyndilega,
eins og þegar horft er á stjörnu-
hrap?
Með svanaflugi flýr hún,
til fegri landa snýr hún,
þar sól og sæla er vís.
Þar blómlund sér býr hún,
mín blíða sumardís.
Þegar hauststjörnur blika við
höfuðpýramída íslenskra fjalla,
Búlandstindinn, er gott að hugsa
um konuna sem var sterk, ekki
síst þegar takast þurfti á við sorg.
Fáum var þá betur lagið en Maríu
að bera smyrsl á sárin, eins og
segir í helgikvæðinu, sem allir
vildu kveðið hafa. Megi hennar
styrkur nú vera styrkur fjölskyldu
hennar.
Við systurnar sendum innilegar
samúðarkveðjur til fólks hennar
alls, hér og ytra.
Ester og Kristín.
SUNNUDAGUR 30. OKTÓBER 1994 29
EIRÍKUR EINARSSON
+ Eiríkur Ein-
arsson var
fæddur að Hval-
nesi í Lóni hinn
28. apríl 1919.
Hann lést á elli-
og hjúkrunar-
heimilinu Skjól-
garði, Höfn í
Hornafirði, 21.
október síðastlið-
inn. Foreldrar
hans voru Einar
Eiríksson, f. 10.
júní 1883, d. 3 jan-
úar 1973, og Guð-
rún Þórðardóttir,
f. 14. september 1884, d. 9. júlí
1926, þau bjuggu á Hvalnesi í
Lóni. Eiríkur var þriðji í röð-
inni af fimm börnum sem upp
komust en tvö létust í æsku,
stúlka, f. 19. október 1911, d.
25. október 1911, og Eiríkur,
f. 1. mars 1913, d. 10. mars
1913. Þau sem upp komust eru
Guðbjörg, f. 9. júlí 1914, Þor-
björg, f. 16. maí 1916, Sólrún,
f. 26. ágúst 1921, og Sigurður,
f. 23. júní 1925. Eftir-
lifandi eiginkona Ei-
ríks er Rannveig Sig-
urðardóttir, f. 16.
ágúst 1926. Af þrem-
ur dætrum sem þau
eignuðust lifði ein,
Guðrún, f. 10. maí
1951, eiginmaður
hennar er Erlingur
Friðgeirsson og eiga
þau 3 börn, Rann-
veigu Eir, Þórdísi og
Eirík. Eiríkur lauk
barnaskóla í Lóni og
vann bústörf og sjó-
mennsku á jörð föður
síns ásamt öðru tilfallandi. Síð-
an stundaði hann sjóinn um
árabil á Höfn. Framtíðarheimili
þeirra hjóna var á Höfn, þar sem
Eiríkur var verkstjóri og fisk-
matsmaður um áratugi. Smíða-
vinna var honum mjög hugleikin
er tóm gafst frá öðrum störfum
og bókband hin síðari ár. Útför
Eiríks fer fram frá Hafnar-
kirkju, Hornafirði, á morgun
(mánudaginn 31. október).
SÍÐASTA kvöld sUmarsins og okk-
ur berst sú sorgarfrétt að Eiríkur
frændi sé látinn. Vetur konungur
hefur innreið sína og farfuglamir
eru flognir burt til heitari landa.
Eiríkur stóri bróðir hans pabba var
einn af sjálfsögðum punktum tilver-
unnar í hugum okkar systra. Há-
vaxinn, myndarlegur og yfirvegað-
ur maður sem ekki skar sig úr
ættinni er hann hló. Við bárum
ómælda virðingu fyrir Eiríki, góð-
vildin streymdi frá honum og feng-
um við systur að njóta þess, ekki
bara í æsku heldur líka þegar við
uxum úr grasi. Góðvildarinnar
fengu allir að njóta og virtist Ein-
ar, elsta barnabarn pabba, skynja
það sama. Gaman var að fylgjast
með er Eiríkur sá pabba fyrir sér
sem lítinn strák í Einari og lifnaði
þá yfir andliti hans sem og reyndar
ávallt er hina góðu gömlu daga á
Hvalnesi bar á góma. Þar var með-
al annars lagður grunnurinn að
handverkinu sem gaf Eiríki svo
mikið og hann notaði tímann svo
öturlega bæði til smíða og bók-
bandsvinnu. Heimili þeirra Eiríks
og Diddu bar ótvírætt vitni um
gott handverk og listrænan smekk,
smíðahlutir Eiríks og myndirnar í
stofunni sem var komið svo hagan-
lega fyrir í beinni röð, og aldrei
höfum við litið eins smekklega
hönnun í kringum ofna.
Þó fjölskyldan hafi ekki verið
stór var svo sannarlega gert ráð
fyrir gestum og gangandi á heimil-
inu. Okkur systrum er þá kannski
efst í huga eldhúsbekkurinn þar
sem svo auðveldlega var hægt að
raða svo mörgum og eru ótal minn-
ingar þar tengdar kaffiboðum,
spilamennsku og samræðum um
heima og geima í léttum dúr jafnt
sem alvarlegum. Bókaherbergið var
heilagur staður þar sem við gengum
inn í annan heim og bar bókaáhuga
pg fróðleiksfýsn Eiríks glöggt vitni.
í raun var þetta fyrsti vísirinn að
bókasafni sem við höfðum aðgang
að. Þarna fékk maður að dunda
sér. í augum barns voru þarna sam-
an komnar allar heimsins bækur á
einum og sama stað. Á stóra skrif-
borðinu var hvorki meira né minna
en risahnöttur með öllum heimsins
höfum og löndum þar sem ekki
voru farnar ófáar hnattferðir.
Þó heimilið hafi svo sannarlega
staðið öllum opið var ekki þar með
sagt að öll herbegi hafi verið opin
hveijum sem vildi og skapaðist ein-
hver dulúð í kringum þau. Enda
þótt við vissum vel hvað þau höfðu
að geyma, eins og vinnuherbergi
Eiríks, þá var alltaf jafn spennandi
fyrir forvitna krakka að fá aðeins
að reka inn nefíð. Þegar báðar fjöl-
skyldurnar bjuggu á Höfn voru jóla-
boðin á milli bræðranna jafn fastur
þáttur í lífi okkar og koma jóla-
sveinanna úr fjöllunum. Glóð til-
hlökkunar lifnaði við jól eftir jól.
Ekki síst að bera fallega heima-
smíðaða jólatréð augum sem bar
yfir sér ævintýraljóma sem börn
jafnt sem fullorðnir kunna svo vel
að meta því ekki hætti maður að
dragast að litla ævintýratrénu þó
barnaskónum sliti. í jólaboðum fóru
fram hátíðlegar skírnarathafnir,
var þá Guðrún sjálfskipuð í prests-
hlutverkið og jós einungis ættar-
nöfnum yfir brúðukollana því ekki
var hægt að skíra „börnin" bara
eitthvað út í bláinn. Áf þessu leiddi
að nokkur pör af dúkkum og böngs-
um voru látin heita í höfuðið á Ei-
ríki fænda, Siggu frænku og fleiru
góðu fólki sem okkur systrum þótti
vænt um.
Mest hefur þó skírn dóttursonar
hans glatt hann því þar kom Eirík-
ur litli en áður voru komnar Rann-
veig Eir og Þórdís sem veittu afa
sínum ómælda gleði. Nú er Eiríkur
frændi, þessi stóri virðulegi maður,
horfinn á vit feðra sinna en góða
minningu hans geymum við í hjarta
okkar.
Nú veit ég, að sumarið sefur
í sál hvers einasta manns
Eitt einasta augnablik getur
brætt ísinn frá bijósti hans,
svo fjötrar af huganum hrökkva
sem hismi sé feykt af bál,
uns sérhver sorg öðlast vængi
og sérhver gleði fær mál.
(Tómas Guðmundsson.)
Elsku Didda, Guðrún, Erlingur,
Rannveig Eir, Þórdís og Eiríkur,
okkar innilegustu samúðarkveðjur.
Oddný, Hildur, Eva,
Erna og Anna.
sta
lJlfara|:j
t
LílJisÍusmíði
Vesturhlíð 3 ♦ Sími: 13485 ♦ Davíð Osvaldsson^ Heimasími: 39723
rnasonar
toía E
SiofnaS 1899
-----♦--------