Morgunblaðið - 02.12.1994, Blaðsíða 38

38 FÖSTUDAGUR 2. DESEMBER 1994
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
UNNUR
HERMANNSDÓTTIR
+ Unnur Her-
mannsdóttir
fæddist á Glitstöð-
um í Norðurárdal
hinn 27. júlí 1912.
Hún lést á Borgar-
spítalanum 24. nóv-
ember síðastliðinn.
Unnur var elst átta
barna hjónanna
Ragnheiðar Gísla-
dóttur og Hermanns
Þórðarsonar, bónda
og kennara. Yngri
voru Svavar, efna-
verkfræðingur,
Gísli, vélaverkfræð-
ingur, Guðrún, kennari, Vigdís,
kennari, Ragnar, efnafræðing-
ur, Valborg, lyfjafræðingur og
Ragnheiður, deildarstjóri.
Hálfsystkini, samfeðra, voru
Jón, gjaldkeri og Ester Marta,
skrifstofustúlka. Eftir lifa nú
systurnar Guðrún, Valborg og
Ragnheiður og hálfbróðirinn
Jón.
Hinn 7. júlí 1940 giftist Unn-
ur Hans Guðnasyni, bónda í
Eyjum í Kjós. Árið 1953 fluttu
þau að Hjalla, nýbýli, sem þau
höfðu reist í landi Eyja og
bjuggu þar allt til ársins 1980,
er þau fluttu til Reykjavíkur.
Hans Guðnason lést 22. septem-
ber 1983. Unnur og Hans eign-
uðust níu börn. Þau eru: Guð-
rún, f. 1941, útibússtjóri í
Reykjavík, gift Rúnari G. Sig-
marssyni, verk-
fræðingi. Ragn-
heiður, f. 1942,
tannlæknir á Ak-
ureyri, gift Bern-
harð Haraldssyni,
skólameistara.
Hermann, f. 1943,
skrifstofumaður á
Höfn í Hornafirði,
kvæntur Heiðrúnu
Þorsteinsdóttur.
Guðni, f. 1944,
tæknifræðingur í
Reykjavík,
ókvæntur. Högni,
f. 1946, náttúru-
fræðingur, forstöðumaður heil-
brigðis- og umhverfiseftirlits í
Landskrona. Kona hans er Kar-
in Loodberg, heilbrigðisfull-
trúi. Þau búa i Lundi í Svíþjóð.
Sigurður Örn, f. 1947, dýra-
læknir í Reykjavík, kvæntur
Helgu Finnsdóttur, dýralækni.
Helga, f. 1949, leikskólakennari
í Reykjavík, gift Árna Birni
Finnssyni, húsgagnasmið. Erl-
ingur, f. 1950, framhaldsskóla-
kennari í Reykjavík, kvæntur
Kristjönu Óskarsdóttur, hjúkr-
unarfræðingi. Vigdís, f. 1952,
svæfingalæknir. Maður hennar
er Jan Olof Nilsson, verkfræð-
ingur. Þau búa í Gautaborg í
Svíþjóð. Bamabörnin eru 20 og
barnabarnabörnin fjögur.
• Unnur lauk kennaraprófi
vorið 1933. Hún var kennari í
Mýrasýslu 1933-1936 og í Eyr-
arsveit á Snæfellsnesi 1936-
1938 og í Kjósarhreppi 1938-
1940. Sumarið 1939 sótti hún
námskeið í Askov í Danmörku.
Unnur var sjúklingur frá vor-
inu 1987. Hún hélt þó heimili
þangað til hún fór á Hjúkrunar-
heimilið Skjól 1991.
Utför Unnar verður gerð frá
Fossvogskirkju í dag.
PIZZAHÚSIÐ
staður Jjölskyldunnar
GRENSÁSVEGI 10, SÍMI 38833
LITLI lækurinn á sér uppsprettu,
frá lindinni sinni streymir hann að
ósi. Stundum er hann hægur og
hljóður, rennur skeið sitt jafnt og
þétt. í annan tíma er hann ærsla-
fullur og gusast hávær að örlögum
sínum rétt eins og honum liggi
ósköpin öll á.
Þannig er mannlífíð. Sumir lifa
með hávaða og látum, fara mikinn
og láta vaða á súðum; eiga stutt
blómaskeið, vilja þó gjaman
gleymast fljótt. Aðrir lifa eins og
hægi lækurinn og hljóði, vegferð
þeirra er ósköp látlaus, hógvær
lífsganga vekur ekki alltaf at-
hygli, en gleymist seint þeim, er
til þekkja.
Líf' Unnar Hermannsdóttur var
sem læksins hljóða, sífelld verðandi
frá uppsprettuað ósi. Vegferð, sem
einkenndist öllu öðru fremur af
vinnu, vinnu í þágu annarra, verka-
launin ætlaði hún ekki sjálfri sér,
þau voru til fólkins hennar, fjöl-
skyldu, ættingja og vina.
Ung fór hún úr Norðurárdalnum
til Reykjavíkur til náms i Kennara-
skólanum. Fyrsta bekkinn las hún
utan skóla, kom til Reykjavíkur
að vori og tók prófin, jafnvíg á
stærðfræði og tungumál og sat
síðan í 2. og 3. bekk og lauk kenn-
araprófi vorið 1933. I Reykjavík
bjó hún hjá frænku sinni Mörtu
Indriðadóttur Einarssonar skálds
og við kveðjum hana nú með ljóð-
inu hans fagra „Ave María“.
Ég kynntist henni fyrir tæpum
28 árum, er ég gekk að eiga næst-
elstu dóttur hennar. Tvennt vakti
þá þegar athygli mína í fari henn-
ar: nær óbrigðult minni og stöðug
-vinnusemi. Hún var þá enn langt
innan við sextugt, en bar þess
þegar merki að hafa lifað margan
langan og stritsaman daginn. Hún
vann reyndar frá blautu barns-
beini, elst í stórum systkinahópi
og síðar móðir níu barna, sem hún
og maður hennar studdu og hvöttu
til mennta og spöruðu enga fyrir-
höfn til að svo mætti verða.
Hún hafði ung komið til kennslu
í Kjósina og þar kynntist hún Hans
Guðnasyni, annáluðu reglu- og
hraustmenni. Þau hófu búskap í
sambýli við foreldra hans í Eyjum
og þegar börnin voru orðin níu,
byggðu þau nýbýlið Hjalla í landi
Eyja. Slíkt átak var ekki heiglum
hent og mér er kunnugt um, að
vinnudagur hennar var ætíð langur
og stundir til næðis og hvíldar fá-
ar, ekki síst þegar bóndi hennar
var oft langdvölum að heiman til
að drýgja tekjurnar.
Unnur var bókhneigð og bjó
yfir mikilli fróðleiksþrá og var svo
reyndar um þau hjón bæði. Sam-
ferðafólk sitt þekkti hún svo af bar
og gott var að fara í smiðju til
hennar til fróðleiks um fólk og
ættir.
Unnur var fremur hlédræg að
eðlisfari, varkár og aðgætin, en
undi sér þó hvergi betur en innan
um margt fólk. Það hefur enginn
komið, sagði hún stundum á bú-
skaparárunum á Hjalla, ef matar-
gestir á sunnudegi voru færri en
tíu. Þau voru um margt ólík hjón-
in, en samhent. Hans var eldhugi,
fljótur að ákveða og framkvæma,
hún gætin og natin til verka.
Unnur skrifaði dagbók í meira
en hálfa öld og stóð lengi í bréfa-
sambandi við gamla nemendur úr
Eyrarsveit, en þar hafði hún kennt
áður en hún kom í Kjósina. Hún
átti frændfóik í Vesturheimi og á
Nýja-Sjálandi. Þá frændsemi rækt-
aði hún líka með bréfaskriftum
eftir því sem aðstæður leyfðu. Þá
starfaði hún í áratugi í Kvenfélagi
Kjósarhrepps og í orlofsnefnd hús-
mæðra í Kjósinni.
Haustið 1980 var heilsa manns
hennar á þrotum og þau urðu að
bregða búi og flytja til Reykjavík-
ur, en þá voru öll börnin flutt að
heiman. Heimili þeirra þar var at-
hvarf stórfjölskyldunnar, þangað
komu börn, tengdabörn og barna-
börn, ættingjar og vinir og þar var
sem fyrr glatt á Hjalla. Hans
Guðnason lést haustið 1983, en
hún bjó áfram með sömu rausn
sem fyrr.
Unnur var sílesandi eftir því sem
aðstæður leyfðu og eftir að hún
kom til Reykjavíkur settist hún að
námi, bæði í ensku og sænsku, en
tvö bama hennar búa í Svíþjóð.
Vorið 1987 varð hún fyrir áfalli
og lamaðist. Þó bjó hún enn í íbúð
sinni með hjálp bama sinna.
Snemma árs 1991 flutti hún í
Hjúkrunarheimilið Skjól þar sem
hún naut hinnar bestu aðhlynning-
ar í erfiðum veikindum. Starfsfólk-
ið þar var henni hlýtt og nærgætið
og það þakka aðstandendur af
heilum hug.
í meir en aldarfjórðung var
heimili hennar okkar annað heim-
ili. Drengimir okkar dvöldu oft hjá
afa og ömmu í sveitinni og öll átt-
um við hjá þeim athvarf og skjól.
Annað hefði hún ekki viljað.
I dag, þegar Unnur Hermanns-
dóttir er kvödd hinstu kveðju, er
spurt: Hefur hún nú ekki hitt Hans
Guðnason aftur á öðrum Hjalla í
annarri Kjós, þar sem lækur hjalar
við grænar grundir og gróin tún?
Bernharð Haraldsson.
Mig langar í fáum orðum að
minnast tengdamóður minnar
Unnar Hermannsdóttur. Þegar ég
kynntist henni var hún húsmóðir
á stóru sveitaheimili. Hún var sí-
starfandi og alltaf var margt fólk
í kringum hana. Henni virtist líða
best þegar sem flest fólk var hjá
henni. Elstu barnabörnin nutu þess
að vera í sveitinni hjá afa og ömmu
í lengri eða skemmri tíma.
Mér er það minnisstætt þegar
yngri sonur minn fæddist. Hún
talaði um það hvort ég vildi ekki
að eldri bömin kæmu til hennar í
sveitina á meðan móðir þeirra lægi
á sæng. Ég sagði henni að það
væri ekki þörf á því vegna þess
að ég hefði fengið mér frí og væri
heima til þess að hugsa um bömin.
Þó að hún hefði nóg að gera við
heimilisstörfin gaf hún sér tíma til
að vinna ýmiss konar handavinnu.
Hún pijónaði t.d. margar lopapeys-
ur sem börn, tengdaböm og barna-
böm njóta.
Hún notaði hverja stund sem
gafst til að lesa bækur. Hún hlust-
aði mikið á útvarp, fylgdist með
fréttum og var mjög fróð.
Árið 1980 þegar tengdafaðir
minn hafði misst heilsuna bragðu
þau búi og fluttu til Reykjavíkur.
Hún annaðist hann á heimili þeirra
á meðan hann lifði. Hún hafði
gaman af því að umgangast börn
og var tilbúin að gæta þeirra þeg-
ar við þurftum á því að halda. í
mörg ár aðstoðaði hún okkur við
að setja niður og taka upp kartöfl-
ur úr garðskika sem við höfðum
til umráða.
Hún veiktist nokkrum dögum
eftir að eldri sonur minn fermdist
árið 1987. Hún lamaðist og var
eftir það bundin hjólastól. Það
reyndist henni mjög erfitt. Hún var
vanari því að snúast í kringum
fólk en að láta snúast við sig.
Fyrst eftir að hún veiktist var
hún heima. Börnin hennar önnuð-
ust hana sem best varð á kosið.
Síðar hrakaði henni og var hjúkr-
unarheimilið Skjól heimili hennar
síðustu árin. Þar leið henni vel og
fékk hún mjög góða umönnun. Þó
svo að hún hafi átt erfitt með að
tjá sig fylgdist hún vel með alveg
fram á síðasta dag. Hennar bestu
ánægjustundir vora þegar hún var
innan um flest barna sinna og fjöl-
skyldur þeirra.
Inga Dóra, Hafþór og Heiðar
þakka ömmu sinni fyrir allar
ánægjustundirnar.
Arni Björn Finnsson.
Það var gott að koma og dvelja
á Hjalla í Kjós. Ekki síst skemmti-
legt. En þangað fórum við Dísa
iðulega, þegar við vildum fá næði
við lestur á námsárum okkar í
Háskólanum. Þar vorum við auf-
úsugestir. Þar var dekrað við okk-
ur í orðsins fyllstu merkingu.
Kræsingar á borðum í hvert mál.
Unnur sá um það af sínu örlæti.
Hans eiginmaður hennar leiddi
hins vegar umræðuna við matborð-
ið og þegar vinnudegi lauk. Sósíal-
ískur hugsjónamaður, sem fór ekki
dult með stjómmálaskoðanir sínar.
Það kom mér, Heimdellingnum í
þá daga, hins vegar oft á óvart,
hvað við voram um margt sam-
mála. En manngildishugsjónin og
reglur lýðræðis um frelsi til orðs
og æðis voru okkur algild sann-
indi. Kannski slógu hjörtu okkar í
takt.
Hjalli var nýbýli og þau Hans
og Unnur byggðu bú sitt með þrot-
lausri vinnu og eljusemi. Ekkert
kom upp í hendur þeirra af sjálfu
sér. Þau skópu og mörkuðu sjálf
örlög sín og umhverfi. Börn þeirra
urðu níu talsins. Öll komust þau
vel áfram og menntuðust. Nutu
þau kennaramenntunar móður
sinnar, sem lagði sig aila fram um
að búa börn sín undir lífið.
Dísa var yngsta barn þeirra,
rúmlega tvítug, þegar við hittumst
fyrst, augasteinninn þeirra. Ég
naut þess. Þegar við eignuðumst
syni okkar, Tomma og Rikka, var
þeim tekið opnum örmum afa og
ömmu í Kjósinni og þar fannst
þeim gott að vera.
Það var Unni mikill missir, þeg-
ar Hans féll frá, ævifélaginn. Einn-
ig harmur öllum börnum þeirra,
barnabömum og öðrum, sem hann
þekktu, tengdum og ótengdum.
En Hans og Unnur fluttu til
Reykjavíkur vegna veikinda Hans
og stofnuðu fallegt heimili á
Rauðalæk 45. Þar var sama gest-
risnin og á Hjalla.
Unnur bjó ein á Rauðalæknum
í nokkur ár eftir andlát Hans og
hélt þar heimili. Þar kom hin síóra
fjölskylda saman á hátíðum og við
hin ýmsu tækifæri. Það tilheyrði.
Allir voru þar velkomnir til dvalar
í lengri eða styttri tíma, til matar
og drykkjar, hvenær sem var. Eft-
ir að Unnur veiktist flutti hún á
hjúkrunarheimilið Skjól og naut
þar góðrar aðhlynningar.
Með Unni og mér voru kærleik-
ar frá fyrstu kynnum okkar. Engin
breyting varð á því, þegar við Dísa
slitum samvistir. Ég fann sterkt
til þess alla tíð, að ég átti vin og
bandamann, þar sem Unnur var.
Gagnkvæm virðing ríkti milli okk-
ar. Það er skarð fyrir skildi, að
Unnur er fallin frá. Blessuð sé
minning hennar.
Róbert Árni Hreiðarsson.
Nú orðið upplifa alls ekki öll
börn það ævintýri að dveljast sum-
ar í sveit. Fyrir dreng í þéttbýli
er sveitin annar og spennandi
heimur og snjóa vart tekið að leysa
að vori þegar eftirvæntingin gerir
vart við sig. Skyldi sauðburðinum
verða lokið? Ætli það verði búið
að hleypa kúnum út? Og loks lýkur
skólanum og frelsið tekur við; hald-
ið í sveitina, nýklipptur, med
strigaskó og ný stígvél í fjósið. Tíu
ára drengs bíða mörg ábyrgðar-
mikil störf í sveitinni: að vakna
eldsnemma á hveijum morgni til
að sækja kýmar, reka þær heim í
fjós og aðstoða við morgunmjalt-
imar, gæta þess að skepnurnar
komist ekki í túnin, að ógleymdum
ótal handtökum við heyskapinn.
Já, það eru forréttindi að fá að
vera í sveit. Þeirra forréttinda naut
ég hjá ömmu minni, Unni Her-
mannsdóttur, og afa mínum, Hans
Guðnasyni, á Hjalla í Kjós.
Hjá ömmu og afa á Hjalla var
alltaf fullt hús af bömum. Sjálf
áttu þau níu böm og þau yngstu
vora vart flutt að heiman þegar
barnabömin tóku að koma til
lengri eða skemmri sumardvalar.
Það var jafnan mikið um að vera
á Hjalla og í mörg horn að líta því
að uppátæki barnabarnanna voru
margvísleg. Fyrir kom að frelsa
þurfti kettlingana þegar smáfólkið
hafði af miðlungi mikilli varfærni
fært þá í dúkkuföt eða hindra ráða-
gerðir um að gefa nú heimaaln-
ingnum kókómalt í pelann í stað
þessa eilífa mjólkurgutls. Þá gat
það hent kúarektora að gleyma sér
og embættisskyldum sínum ef á
vegi þeirra varð skurður sem
freistandi var að reyna að stökkva
yfír eða lækur sem bauð upp á
áhugaverðar stífluframkvæmdir.
Vanafastar kýrnar komu sér þá
sjálfar heim í fjós og gat stund
liðið áður en skömmustulegir
vinnumennirnir skiluðu sér blautir
og skítugir.
Þrátt fyrir þetta töluðu amma
og afí alltaf við okkur eins og við
væram fullorðið fólk og treystu
okkur. Við fengum snemma að
taka fullan þátt í heyskapnum þó
að tæknin hefði haldið þar innreið
sína með óteljandi hættum. En við
lærðum ekki aðeins að umgangast
vélar nútímans; amma og afi voru
sem óþijótandi fróðleiksbrunnar
um fyrri búskaparhætti og ólöt við
að segja okkur unga fólkinu frá.
Og fyrir kom að við fengum að
spreyta okkur: Hann er ógleyman-
legur, dagurinn þegar öll sveitin
varð rafmagnslaus og amma og
afi kenndu okkur þá list að hand-
mjólka. Það var í senn skemmtilegt
og lærdómsríkt fyrir okkur sem
ekki þekktum annað en nútímafjós
med mjaltavélum.
Það voru mikil umskipti fyrir
afa minn og ömmu að þurfa að
bregða búi þegar heilsan tók að
gefa sig. En nýja heimilið á Rauða-
læknum varð undireins samkomu-
staður fjölskyldunnar og þar nutu
gömlu hjónin þess að fá börn og
barnabörn í heimsókn, fylla íbúðina
af fólki. Afi minn lést fyrir ellefu
árum og nú hefur amma mín feng-
ið hvíldina eftir langvarandi heilsu-
leysi. Því miður voru samveru-
stundirnar alltof fáar síðustu ár,
en sumrin á Hjalla líða mér aldrei
úr minni; fyrir þau er ég ævinlega
þakklátur.
Haraldur Bernharðsson.