Morgunblaðið - 02.12.1994, Blaðsíða 49

Morgunblaðið - 02.12.1994, Blaðsíða 49
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 2. DESEMBER 1994 49 BRÉF TIL BLAÐSINS Vöktun lífríkis í 20 ár NÁTTÚRURANNSÓKNASTÖÐIN við Mývatn er í gamla prestshúsinu á Skútustöðum. Frá Árna Einarssyni: FYRIR 20 árum voru sett lög sem tryggja áttu verndun Mývatns og Laxár. Þegar þau lög voru sett var vitað að verndun lífríkis og jarð- myndana á svæðinu yrði því aðeins árangursrík að hún byggði á ítar- legum rannsóknum á náttúru þess. í lögunum er því ákvæði um stofn- setningu náttúru- rannsóknastöðvar við Mývatn. Fýrstu árin var stöðin í bráða- birgðahúsnæði við Geirastaði en árið 1987 flutti starf- semin í gamla prestshúsið á Skútustöðum sem hafði staðið autt um hríð. Þegar stöðin tók til starfa var verndun lífríkisins í Mývatni og Laxá í brennidepli því að átustofnar vatnsins höfðu hrunið tvisvar á skömmum tíma. Ljóst var, að fylgj- ast yrði náið með ástandi lífríkis- ins. Viðamiklum vatnalíffræðirann- sóknum var um það bil að ljúka á Mývatni á þesum tíma og hafa þær reynst ómetanlegur grundvöllur síð- ari rannsókna. Aðferðir til vöktunar lífríkisins 'höfðu þó ekki enn mót- ast, og nauðsynlegar yfirlitskann- anir ekki verið gerðar til að byggja eftirlitið á. Þar sem nýfædd rannsóknastöðin hafði ekkert starfslið, hafði Líf- fræðistofnun Háskólans forgöngu um að koma á vöktun á vatnafugi- um og helsta æti þeirra, rnýinu. Alla tíð síðan hefur Háskóli íslands komið að þeim málum og starfar þar nú nokkur hópur manna sem hefur beint rannsóknum sínum að Mývatni og Laxá. Jafnframt er samkomulag milli Háskóla íslands og Náttúrurannsóknastöðvarinnar um gagnkvæma aðstöðu. Kennarar og nemendur Háskólans hafa ótak- markaðan aðgang að rannsókna- stöðinni við Mývatn og starfsfólk stöðvarinnar hefur sömuleiðis afnot af húsnæði og rannsóknatækjum Líffræðistofnunar Háskólans. Hið Dána samstarf við Háskólann hefur leitt til þess að fjöldi líffræðinema hefur stundað rannsóknir við Mý- vatn í tengslum við framhaldsnám í greininni og sumir þeirra haldið áfram við erlenda háskóla og iokið doktorsprófum, sem byggjast á líf- fræðirannsóknum á Mývatni og Laxá. Meginverkefnið er vöktun lífríkis Vöktun lífríkisins hefur verið eitt meginverkefni rannsóknastöðvar- innar frá upphafi. Á hveiju ári er safnað gögnum um ástand fugla- og fiskstofna og helstu átutegunda þeirra. Nú eru flestallir vatnafuglar (um 20 tegundir) taldir tvisvar á ári, ástand bleikjustofnins kannað með veiðum einu sinni á ári, ástand hornsílastofnsins tvisvar á ári og átustofnar (mý og krabbadýr, um 40 tegundir) kannaðir með veiðum í gildrur á viku til tveggja vikna fresti yfir sumarið. Ýmsar aðrar athuganir eru gerðar sem snerta næringarstig vatnsins og árinnar. Við þessa vinnu hefur það verið haft að leiðarljósi að nota aðferðir sem eru ódýrar en um leið skilvirk- ar, því að vöktun lífríkis er í eðli sínu langtímaverkefni, sem þarf að standa áratugum saman. Því verður að vera hægt að leysa verkið af hendi án mikils tillits til fjárveitinga og utanaðkomandi aðstæðna. Einnig hefur verið haft að leiðar- ljósi að gögnin sem safnast séu það góð að þau komi að gagni í náttúru- vísindum. Þannig hefur verið lögð áhersla á að unnt sé að rekja or- sakasamhengi jieirra breytinga sem fram koma. Urvinnsla á gögnum 1975 1980 1985 1990 1994 Mýfluga (Tanytarsus gracilentus) 10.000 g-—-—•—-— ------— -----------— 1 .OOO 8 1977 1980 1985 1990 1993 Dæmi um breytingar á fjölda fugla í Mývatnssveit undan- farin 20 Ar. Breytingar sem orðið hafa á fjölda húsandar- steggja á Mývatni og Laxá, en húsöndin er einkennisfugl svæðisins. undanfarinna 20 ára hefur nýlega skilað okkur langt með að fá botn í eðli þeirra sveiflna sem lífríki Mývatns er nú undirprpið. Árið 1977 gerðist ísland aðili að sk. RAMSAR-sáttmála um verndun votlendis, einkum votlendis sem fuglar nýta. Var Mývatn sérstak- lega tilgreint við undirritun sátt- málans. í raun merkir það að ís- lensk stjórnvöld ábyrgjast á al- þjóðavettvangi að ekki verði hróflað Breytingar á mýflugnavísitölu á 17 ára tímabili frá 1977 til 1993. Athygli vekja hinar miklu sveifl- ur sem m.a. birtust í mýleysi árin 1983-4 og 1988-9. Takið eftir að kvarðinn á lóðrétta ásn- um er samanþjappaður. við vistfræðilegum undirstöðum Mývatns og Laxár. Þetta hefur sett stjórnvöldum þá skyldu á herðar að fylgjast náið með framvindu líf- ríkis í Mývatni. Sú skylda er vafa- laust ljúf, því að ekki er ofmælt, að lífríki Mývatns og Laxár eigi engan sinn líka í víðri veröld. ÁRNI EINARSSON, líffræðingur og starfar við Náttúru- rannsóknastöðina við Mývatn. Flautaðu, ef þu dettur! Frá Ellu B. Bjarnason: ÞAÐ ER algengara en margan grunar að menn detta, og sem betur fer endar það oftast með að viðkomandi stendur alheill upp aft- ur. Stundum er marblettur til minja í skamman tíma en svo kemur fyr- ir að alvarleg meiðsl verða ef við- komandi dettur illa. Allir aldurs- hópar fólks verða fyrir því að detta, t.d. detta börn oftar en fullorðnir en meiða sig sjaldnar en þeir sem eldri eru. Áætlað er að þriðji hver maður yfir sjötugt detti árlega. Auk áverka sem fólk kann að fá við byltu, fylgir einnig kvíði og óöryggi í kjölfarið. Þegar aldurinn færist yfir minnkar snerpa, kraftur og liðleiki og því verður meiri hætta á áverkum ef viðkomandi hrasar. Auk þess að slasast eru sumir ekki færir um að standa upp aftur, og veldur það að sjálfsögðu töluverðum óþægindum. Það er ótrúlega algengt að eldra fólk hefur neyðst til að liggja ósjálfbjarga tímunum saman vegna þess að það getur ekki stað- ið upp eftir að hafa dottið heima hjá sér. Þeir sem verða fyrir því óláni að detta þegar þeir eru einir heima og enginn til aðstoðar eru í vanda staddir. Oft líður Iangur tími þar til hjálp berst Þegar þeir geta ekki staðið upp af sjálfsdáðum, eða hafa orðið fyr- ir meiðslum sem hindra þá í að standa upp, getur liðið langur tími þar til einhver kemur þeim til hjálp- ar. Fólki tekst þó oft að skríða eða mjaka sér að síma eða bjöllu til að kalla á hjálp. í öðrum tilfellum tekst fólki ekki að ná að símtæk- inu, eða ná jafnvel ekki í það vegna þess hve illa það er staðsett miðað við legu á gólfi. Þá geta þeir þurft að liggja bjargarlausir í lengri eða skemmri tíma uns hjálp berst. Hvað er þá til ráða? Reyna má með hrópum og köllum að ná til eyrna nágrannanna. Þegar slíkt gerist getur flauta í vasanum eða í bandi um hálsinn gert ómetanlegt gagn. Með flautu getur manneskja með lítinn raddstyrk gefið kraftm- ikið hljóð frá sér með því að blása í hana. Þá aukast líkurnar á að nágrannar eða aðrir sem eru á ferli heyri hljóðið, geti rakið það og komið til aðstoðar. Flauta er tilvalið hjálpartæki fyr- ir eldri borgara, sérstaklega þá sem búa einir, t.d. í fjölbýlishúsum og öðrum sambýlum. Það er nauðsyn- legt að allir í húsinu viti af þessu fyrirbæri, þannig að þeir viti hvað er á seyði ef heyrist flautað. Þá geta þeir brugðist skjótt við og leit- að til húsvarðar eða annarra með lyklavöld til að opna viðkomandi íbúð og veitt þá aðstoð sem þarf. Ekki síður getur flauta komið að góðum notum ef fólk verður fyrir. því að detta á fáförnum stöð- um eða eftir að myrkur skellur á. Flauta er ódýr og góð lausn og með henni má koma i veg fyrir óþarfa bið og örvæntingu sem fylg- ir er hinn bjargarlausi heyrir um- gang utandyra, og dyrabjöllunni er jafnvel hringt, án þess að geta nokkuð að gert. Að sjálfsögðu er ástæða til að hvetja fólk á efri árum, ekki síður en þá yngri, að huga vel að heilsu sinni. Mikilvægt er að viðhalda þreki sínu og vöðvakrafti, huga að æfingum til að auka snerpu og liðleika og láta hvergi deigan síga fyrir elli kerlingu. ELLA B. BJARNASON, sjúkraþjálfari. Laugardaginn 3.desember kynnumvið þér meiriháttar dúndur margmiðlun! -j-—-Gestakynnir er hinn þekkti tónlistarmaður Þórir Baldursson. Sound > Hann mun leika af fin9rurn íram íra w. 11 oo tii 15.00. CREáTIVE creative i-abb Geisladrmft NMsuml. CD-ROM (2 sp»n) ifteins kr. 29.900,- sigr. m- vsk' Opið til kl. 16.00 á laugardögum í desember. Verið velkomin. ffl Tæknival Skeifunni 17 - Sími (91) 681665 - Fax (91) 680664
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.