Morgunblaðið - 31.12.1994, Blaðsíða 20

20 LAUGARDAGUR 31. DESEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Eru sumar
stjarnanna
eldri en
alheimurinn?
Á einu árí hefar Hubble-sjónaukinn rennt
styrkarí stoðum undir sumar kenningar
stjamfræðinnar en öðmm virðist hann koll-
varpa, vísindamönnum til mikillar furðu.
AR ER liðið síðan komið
var fyrir nýjum sjón-
gleijum í Hubble-sjón-
aukanum en með þeim
geta menn skyggnst lengra út í
geiminn og lengra aftur i tímann
en nokkru sinni fyrr. Flestir bjugg-
ust við, að Hubble myndi styrkja
þá mynd, sem stjarnfræðingar
gera sér af alheimnum, og það
hefur hann líka gert að sumu leyti
en nýju og skýru myndimar frá
honum hafa einnig kollvarpað
mörgum vinsæium kenningum og
gert leyndardóminn mikla kannski
enn torráðnari en áður.
Vegna upplýsinganna frá
Hubble eiga stjarnfræðingar enn
erfiðara en áður með að svara
spurningum eins og þessum: Hve
gamall er alheimurinn? Hvernig
óx hann og dafnaði eftir burðinn,
óskiljanlegan hita og hamfarir
Hvellsins mikla, og hvernig varð
hann að þeirri stjörnum prýddu
dásemd, sem hann er nú?
Þessar eru „hinar hinstu spurn-
ingar um sköpun alheimsins, stöðu
okkar í honum og jafnvel um til-
veru guðs“ segir Joseph Silk,
stjarnfræðingur við Kaliforníuhá-
skóla, í nýrri bók, „Sögu alheims-
HVERNIG varð alheimurinn að þeirri stjörnum prýddu dásemd, sem hann er nú?
ins“. John Bahcall, stjarneðlis-
fræðingur við Princeton-háskóla,
segir, að sumar upplýsinganna frá
Hubble séu mjög furðulegar en
aðrar styðji fyrri athuganir stjarn-
fræðinga og kenningar þeirra um
tilurð alheimsins.
Gífurlegt svarthol
Hubble hefur fundið fleiri vís-
bendingar um, að alheimurinn
hafí fæðst í mikilli sprengingu,
Hvellinum mikla, og tekið gagn-
gerum breytingum á ævi sinni. —
Hann hefur tekið myndir af pönnu-
kökulöguðum diskum úr ryki og
gasi í kringum helming ungra
stjarna í Orion-stjörnuþokunni en
hér er um að ræða hráefnið í nýj-
ar reikistjörnur. Þær hafa þó ekki
fundist enn en talið er mjög líklegt
að þær séu til staðar. — Komið
hafa fram áreiðanlegar upplýs-
ingar um, að gífurlegt svarthol,
jafngildi þriggja milljarða sólna,
svelgi í sig efni í vetrarbrautinni
M87, nágranna vetrarbrautarinn-
ar okkar. — Hubble hefur fundið
þyngstu frumefni, sem vitað er
um úti í geimnum, leifar fornra
Þörf á pólitískri
og siðferðilegri
endurnýjun
José María Aznar, formaður Lýðflokksins
á Spáni, gerír í viðtali við Ragnar Braga-
son, fréttarítara Morgunblaðsins í Madríd,
grein fyrír helstu stefnumálum sínum en
líkur þykja á því að Aznar verði næsti
forsætisráðherra Spánar.
JOSE Maria Aznar ásamt Felipe Gonzalez, forsætisráðherra Spánar. Hann vonast til að
taka við embættinu beri Lýðflokkurinn sigur úr býtum í næstu þingkosningum.
LÍKLEGT er að Spánn
standi á krossgötum.
Eftir 12 ár í ríkisstjórn
eru farin að sjást þreytu-
merki á PSOE, Sósíalistaflokki,
Felipe González, forsætisráðherra
frá árinu 1982. Hann er umsetinn
gagnrýnendum og má þar nefna
fjölmiðla, verkalýðsfélögin og öfl
innan sjálfs Sósíalistaflokksins,
sem er klofinn. Fylgi flokksins
hefur líka farið minnk-
andi jafnt og þétt síð-
ustu ár. Er þar ýmist
um kennt spillingu,
efnahaginum eða óút-
skýranlegri hringrás
stjórnmálanna. Enginn ræðst þó
jafn harkalega að sósíalistunum
og Lýðflokkurinn, PP, sem er
stærsti stjórnarandstöðuflokkur-
inn. Má jafnvel segja að um sé
að ræða einvígi á milli leiðtoga
hans, José María Aznar, og Felipe
González.
Aznar hefur ástæðu til að vera
ánægður með framgöngu sína. í
kosningunum til Evrópuþingsins
síðastliðið sumar vann Lýðflokkur-
inn í fyrsta sinn sigur á sósíalist-
um. Ef sú saga endurtekur sig í
næstu þingkosningum, sem ættu
að fara fram innan þriggja ára,
verður Aznar forsætisráðherra
Spánar.
Franco-stimpillinn
José María Aznar er 41 árs,
kvæntur og þriggja barna faðir.
Hann hefur verið formaður Lýð-
flokksins í fimm ár.
Þegar hann settist við
stjórnvölinn reið mest á
að skola í burt þeirri
Franco-ímynd sem enn
loddi við flokkinn.
Flestir eru sammála um að það
hafi tekist. Samt sem áður er
fyrsta spurning fréttaritara
Morgunblaðsins um Franeisco
Franco, einræðisherra Spánar
1939-1975. Hvert er áiit Aznars
á Franco?
„Ég held að pólitískur dómur
um stjórnarfyrirkomulag þar sem
hvorki er lýðræði né frelsi sé aug-
ljós: slíkt fyrirkomulag dæmir sig
sjálft - það á engan rétt á sér.
Hvað snertir sögulegan dóm um
Franco og tímabilið sem kennt er
við hann, þá er það verkefni fyrir
sagnfræðinga."
José María Aznar hefur verið
sakaður um að vera þvoglumælt-
ur, og fer ekki hjá því að það sé
rétt. Hann hefur líka verið sakað-
ur um að hafa engan persónu-
leika. Af dökkum, skörpum augun-
um að dæma er sú lýsing röng.
Hann er almennt álitinn heiðarleg-
ur maður, en slíkt er ekki of al-
gengt í spænskum stjórnmálum.
Eg spyr hann næst hvernig hann
myndi skilgreina Lýðflokkinn.
„Lýðflokkurinn er flokkur
kristinna demókrata, bæði íhalds-
amra og fijálslyndra. Líkt og aðr-
ir slíkir flokkar í Evrópu er mark-
mið okkar að berjast fyrir fijáls-
ræði einstaklingsins - að virðing
sé borin fyrir honum, en líka að
hann sé ábyrgur gerða sinna.
Okkar skoðun er sú að ríkið eigi
að verja einstakiinginn - ekki að
hefta hann. Við erum því gegn
sósíalisma. Við viljum opið, fijálst
þjóðfélag."
Auka þarf hófsemi
og samkeppni
En margir halda því fram að rík-
isstjóm Felipe González sé orðin
jafn hægrisinnuð og Lýðflokkurinn.
Hvaða munur er á þessum flokkum?
„í fyrsta lagi þarf að gefa þjóð-
inni aftur þá von sem hefur glat-
ast. Sú svartsýni sem er allsráð-
andi nú um stundir verður að víkja
fyrir bjartsýni. í því
sambandi legg ég sér-
staklega áherslu á að
endurreisa sjálft kerfið,
þar á meðal fjárlögin,
og allt sem viðkemur
hinu opinbera. Það þarf að auka
hófsemi og samkeppni. Ríkið verð-
ur einfaldlega að vera betur rekið.
Stærsta vandamálið núna er auð-
vitað atvinnuleysið, næstum 20%.
Ef við viljum halda áfram að búa
í því velferðarþjóðfélagi sem við
höfum vanist, þá er nauðsynlegt
að hvetja til fjárfestingar og
sparnaðar."
Hver er afstaða Lýðflokksins til
Evrópusambandsins?
„Við erum fylgjandi þátttöku
Spánar í Evrópusambandinu. Um-
fram allt viljum við samhenta, lýð- •
ræðislega og trausta Evrópu. Við
viljum að Evrópa skipti máli á al-
þjóðlegum vettvangi, sérstaklega
hvað varðar friðargæslu og þróun-
arhjálp. Hins vegar er ég þeirrar
skoðunar að sambandið þurfi að
vera byggt á raunsæum og skyn-
samlegum grunni. Og, enn og aft-
ur, einingin er fyrir
öllu.“
Telurðu að Evrópu,
og þá sérstaklega Spáni,
steðji hætta af fram-
vindu mála í Norður-
Afríku?
„Heittrúarstefnan í Norður-Afr-
íku er vissulega áhyggjuefni.
Skærurnar í Alsír gætu auðveld-
lega breiðst út til Túnis, og víðar.
Viðkomandi ríkisstjórnir hafa
svikið öll sín loforð í fleiri ár og
atvinnulaus ungmenni eru örvænt-
ingarfull. Ofan á það bætist svo
sú staðreynd að ríku þjóðirnar
hafa minnkað fjárfestingar í þess-
um heimshluta mikið.“
Franco-
ímyndinni
skolað burt
González um-
setinn gagn-
rýnendum