Morgunblaðið - 31.12.1994, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
. LAUGARDAGUR 31. DESEMBER 1994 21
ERLENT
stjarna, blý, gallín, arsenik og,
eitthvað fyrir aðdáendur Súper-
manns, krypton.
Ekki allt með felldu
Hubble hefur einnig komið vís-
indamönnum á óvart og lagt fyrir
þá heldur erfiða þraut:
Samkvæmt tímamælingum,
sem gerðar voru með Hubble, virð-
ist alheimurinn vera milljörðum
ára yngri en elstu stjömurnar og
það er nokkuð, sem
menn fá ekki til að
ganga upp.
„Ef til eru stjömur,
sem era eldri en alheim-
urinn, þá er eitthvað
rangt í útreikningum okkar, ann-
aðhvort um aldur stjarnanna eða
alheimsins eða hvorttveggja," seg-
ir Alexei Filippenko, stjarnfræð-
ingur við Kaliforníuháskóla.
„Þetta gæti leitt til byltingar í
heimsmyndarfræðinni."
Vonast hafði verið til, að
Hubble fyndi vísbendingar um hið
dularfulla „dimma efni“, sem fyll-
ir geiminn, en upplýsingarnar frá
honum eru þær, að fyrst og
fremst sé um að ræða venjulegt
efni falið í „rauðum dvergum",
sem eru of dimmir til að sjást í
flestum sjónaukum. Nú velta vís-
indamenn því fyrir sér, að mass-
inn, sem vantar, sé öreindir, leifar
frá Hvellinum mikla, eða jafnvel,
að metsallt efni í alheimi sé ann-
arrar gerðar en við þekkjum frá
okkar heimi.
Hubble tók einnig myndir af
stjörnuþokum, sem vora í mótun
þegar alheimurinn átti aðeins einn
milljarð ára að baki, og þær vora
ekkert í líkingu við það, sem vís-
indamenn höfðu vænst. Era þær
mjög furðulegar í laginu og hafa
fengið nöfn eins og til dæmis
,jámbrautarslysið“, „ringulreiðin"
og „halakartan".
Gullöld
heimsmyndarfræðinnar
Eftir tvö ár á að koma fyrir enn
næmari tækjum í Hubble og von-
ast menn til, að þá muni fást ein-
hver svör við spurning-
unni um örlög alheims-
ins: Mun hann halda
áfram’að þenjast út og
kólna og hverfa loks inn
í helkulda tómsins? Eða
mun hann snúa við og falla saman
í Hruninu mikla?
„Við lifum á gullöld heims-
myndarfræðinnar," segir Silk.
„Eftir áratug munum við kannski
vita hvert leiðin liggur.“
Hubble-sjónaukinn er að sjálf-
sögðu ekki einn um að kanna
ómælisvíddir alheimsins en hann
er sá eini á braut um jörðu og
er því ótruflaður af gufuhvolfinu.
Á jörðu niðri eru margir stjörnu-
sjónaukar misstórir en sá stærsti
er Keck-sjónaukinn á Mauna
Kea-eldfjallinu á Hawaii-eyjum.
Hann er 10 metrar í þvermál.
Með honum hefur verið rannsak-
að fjarlægasta fyrirbæri, sem
enn hefur fundist, kvasi eða dul-
stirni, sem varð til þegar alheim-
urinn hafði aðeins lifað í einn
milljarð ára.
Dulstirni era björtustu hlutir í
geimnum en talið er, að þau.séu
kjarni gamalla vetrarbrauta og
sæki kraftinn til mikilla svarthola.
Gæti byit
heimsmynd-
inni
STUÐNINGSMENN Sósíalistaflokksins fagna
naumum sigri í kosningunum á siðasta ári.
Samkomulagið rofið
Hbað um hryðjuverkamenn hér
á Spáni? Ég á við ETA, aðskiln-
aðarhreyfingu Baska.
„Ríkisstjórn González hefur rof-
ið'það samkomulag sem gert var
á milli allra stjórnmálaflokkanna
um baráttuna gegn ETA. Hún
hefur farið sínar eigin leiðir án
samráðs við nokkurn. Til dæmis
er það algjörlega óviðunandi að
hryðjuverkamönnum skuli sleppt
úr fangelsi ef þeir hegða sér vel.
Sú stefna hefur ekki skilað neinum
árangri. Mín skoðun er að hryðju-
verkamenn eigi heima á bak við
lás og slá.“
Ertu fylgjandi því. að semja við
ETA, líkt og breska ríkisstjórnin
við IRA og Israelsmenn við PLO?-
„Aðstæður eru ólíkar. Og hveiju
sem því líður, þá má aldrei hefja
samningaviðræður fyrr en hryðju-
verkamennirnir hætta að myrða.
Forsendur fyrir slíku eru að ETA
leggi niður vopn.“
En lesendur Morgunbiaðsins
spyrja sig ef til vill, efBaskar vilja
sjálfstæði, af hverju skyldu þeir
þá ekki fá sjálfstæði? Sama spurn-
ing gildir um Katalóníumenn.
„Hér er það auðvitað grundvall-
aratriði að hvorki Baskar né Kat-
alóníumenn vilja sjálfstæði. Á báð-
um stöðum er um að ræða minni-
hluta. Við í Lýðflokknum veijum
rétt hvers landshluta til að ákveða
sína framtíð. Ég hef alltaf viður-
kennt að Katalónía, sem og aðrir
landshlutar, hefur sína sérstöðu
og menningareinkenni. Mér finnst
það jákvætt fyrir Spán.“
Hverjar telurðu líkurnar á að
Lýðflokkurinn vinni næstu alls-
herjarkosningarnar á Spáni?
„Ég tel það ljóst að mikill meiri-
hluti Spánveija sé sannfærður um
að landið þarfnist endurnýjunar
og enduruppbyggingar, pólitískr-
ar, efnahagslegrar og siðferðis-
legrar. í lýðræði eru kreppur best
læknaðar með meira lýðræði."
Að svo mæltu er tími okkar á
þrotum. Aznar er upptekinn mað-
ur þessa dagana, við að reyna að
verða næsti forsætisráðherra
Spánar.
GLÆSIBÆ • LAUGALÆK • BORGARKRINGLU
ENGIHJALLA • IVUÐBÆ HafnarfirOi
Höfum opíð um áramótin sem hér segír:
Opið:
Gamiársdagur kl. 10-15
Nýársdagur LOKAÐ
2. janúar 1995 ki. 18-23
3. janúar ki. 10-23
Þökkum viðskiptin á árinu semerað líða.