Morgunblaðið - 14.01.1995, Síða 34

34 LAUGARDAGUR 14. JANÚAR 1995
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Brigitta Vil-
helmsdóttir á
Blönduósi fæddist í
Þýskalandi 27. jan-
úar 1926. Hún Iést
á Landspítalanum
6. janúar síðastlið-
inn. Foreldrar
hennar voru hjónin
Vilhelm og Erna
Leuschner og var
æskuheimili hennar
í fyrrum Austur-
Þýskalandi. Systk-
ini Brigittu voru
sjö, en þar af eru
þijú látin. Eitt af
fjórum eftirlifandi er Erika,
búsett á Islandi. Brigitta flúði
ásamt fjölskyldu sinni til herná-
mssvæðis Vesturveldanna og
vann við ýmis störf og nám þar
til hún flutti til Islands árið
1949.
Brigitta giftist Sigursteini
Guðmundssyni lækni 17. júní
1950 og tók hún þá nafnið Brig-
itta Vilhelmsdóttir. Þau eignuð-
ust þijú böm. Elstur er Matthí-
as skipstjóri á Blönduósi, maki
Í OKTÓBERMÁNUÐI síðastliðn-
i um kom Brigitta ásamt annarri
konu frá Blönduósi í stutta heim-
! sókn til okkar hjóna í sumarbústað
okkar Kima í Norðurárdal. Ekki
grunaði okkur að það yrði í síðasta
skipti sem við hittumst. Við töluð-
um oft við Brigittu í síma. Síðast
núna milli jóla og nýárs. Þá var
hún hress, kát og glöð yfir því að
geta haft alla sína nánustu fjöl-
skyldu hjá sér um jólin. Þetta sam-
tal varð það síðasta. Á þrettándan-
um, 6. janúar, var hringt til okkar
og okkur sagt að hún hefði látist
þá um daginn. Við vissum að
skömmu áður hafði hún verið flutt
alvarlega veik á sjúkrahús í
Reykjavík. En að dauðinn væri
svona nálægur grunaði okkur ekki.
En það sannast nú sem oft áður
að sá mikli sláttumaður boðar oft
komu sína með stuttum fyrirvara.
Brigitta var 68 ára þegar hún
lést. Æskuheimili hennar var í
Austur-Þýskalandi í héraði sem nú
tilheyrir Rússlandi, þ.e. síðan í lok
síðari heimsstyijaldarinnar. En
Þjóðverjar urðu þá að láta allt
Prússland af hendi til Rússa. Þegar
Rauði herinn nálgaðist að austan
flýðu flestir íbúanna vestur á bóg-
inn eftir eyðilögðum vegum yfír-
fullum af flóttafólki. Sumir reyndu
að flýja með skipum á Eystrasalti,
sem gekk misjafnlega vegna árása
flugvéla og kafbáta. Brigitta og
fjölskylda hennar komust með
skipi það tímanlega að þau sluppu
við mestu ringulreiðina og komust
inn á hemámssvæði Vesturveld-
anna. Það var mikil ringulreið í
Þýskalandi á vordögum 1945 þeg-
ar styijöldinni í Evrópu var að
ljúka. Margar fjölskyldur sundruð-
ust og gekk illa að ná saman aft-
ur. Það gefur augaleið að margur
maðurinn hefur farið illa út úr
þessum vikum og mánuðum og
margir sem lifðu þetta af biðu
þess aldrei bætur. Auðvitað fór
unga fólkið verst út úr þessu. Brig-
itta slapp furðu vel enda fádæma
dugleg og úrræðagóð. Hún fór til
íslands í júlí 1949.
Hún fékk starf á heimili Guð-
mundar í. Guðmundsonar bæjar-
fógeta í Hafnarfirði og Rósu konu
hans. Þar kynntist hún manni sín-
r um, Sigursteini Guðmundssyni,
| sem þá var í læknisfræðinámi við
“** Háskóla íslands. Þau Sigursteinn
og Brigitta giftu sig á lýðveldis-
daginn 17. júní 1950.
Fyrripart ársins 1959 gerist Sig-
ursteinn aðstoðarlæknir hjá Páli
Kolka lækni á Blönduósi. í júní
1960 losnaði læknishéraðið á Pat-
reksfirði, sem Sigursteinn réð sig
v og starfaði þar í rúmt ár. I beinu
framhaldi af starfinu á Patreks-
Fanney Zopanias-
dóttir og eiga þau
þijú börn. Næstelst
er Rósa M., útibús-
stjóri íslandsbanka
á Blönduósi, maki
Rúnar Þór Ingvars-
son, rafvirkjameist-
ari. Þau eiga einnig
þijú börn. Yngstur
var Guðmundur, en
hann fórst með MS
Hafrúnu frá Eyrar-
bakka í aftakaveðri
í mars 1976. Systur-
dóttir Brigittu,
Martina, ólst upp
hjá læknishjónunum.
Vegna starfs eiginmanns
bjuggu Brigitta og Sigursteinn
á nokkrum stöðum innanlands
og í Þýskalandi, en þar dvöldu
þau er Sigursteinn lauk fram-
haldsnámi í kvensjúkdóma-
lækningum. Árið 1962 fluttu
þau til Blönduóss og hafa verið
búsett þar síðan.
Útför Brigittu fer fram frá
Blönduóskirkju í dag.
firði hóf hann framhaldsnám í
læknisfræði í Kiel í Þýskalandi með
kvensjúkdóma sem sérgrein.
Seint á árinu 1962 losnaði lækn-
ishéraðið á Blönduósi. Sigursteinn
mun helst hafa viljað halda áfram
með sérgrein sína. En vildi þó ekki
sleppa Blönduósi og sótti um það
embætti. Margir munu hafa hvatt
hann til þess meðal annarra Páll
Kolka. Enda naut Sigursteinn þá
þegar álits sem læknir og hefur
verið ákaflega farsæll í starfi. í
desember 1962 kom hann alkom-
inn til Blönduóss með konu sína
og böm. Var hann skipaður hér-
aðslæknir á Blönduósi og seinna
yfirlæknir við sjúkrahúsið á
Blönduósi. Ekki var Sigursteinn
búinn að gefa kvensjúkdómana
upp á bátinn, því fyrir nokkrum
árum lauk hann við þá sérgrein.
Eiginkonan hún Brigitta mun í
þessu sem öðru hafa stutt hann
og hvatt til þess að ljúka þessum
áfanga.
Við hjónin kynntumst þeim
Brigittu og Sigursteini fyrst á
Blönduósi, þegar Sigursteinn var
aðstoðarlæknir hjá Páli Kolka. Má
segja að með okkur hafi tekist
fljótlega góður kunningsskapur og
síðar vinátta. Hélst það svo þó að
ijarlægð yrði nokkur á milli okkar
þegar við fluttumst til Borgamess
árið 1968. Það hentaði þeim oft
að koma við í sumarbústaðnum
okkar Kima eða á heimili okkar í
Borgamesi, þegar þau áttu leið
um. Við skmppum einnig oft norð-
ur yfír heiðar til Blönduóss, nutum
hinnar ágætu gestrisni læknishjón-
anna. Í slíkum tilfellum var margt
spjallað og stundum tekið í spil.
Brigitta var glæsileg kona.
Hafði dökkt og mikið hár og skipti
vel litum. Hún var ávallt vel klædd
og smekklega til fara. Hún hafði
sterka réttlætiskennd og heitt
skap. Hún gat verið hrókur alls
fagnaðar og hafði hvellan smitandi
hlátur. Hún unni fegurð lita og
tóna þó ekki léki hún sjálf á hljóð-
færi. Það er á engan hallað þó
sagt sé að heimili þeirra hafí verið
mjög faliegt, sem er fyrst og
fremst verk húsmóðurinnar. Hún
taldi sig hiklaust vera íslending
og tók því illa ef það var dregið í
efa. Það, að hún var fædd í Þýska-
landi, skipti ekki máli, starfsævi
sinni hafði hún eytt á íslandi. Eitt
er víst að meiri „íslending" hef ég
tæplega hitt á lífsleiðinni en Brig-
ittu.
Brigitta vann nokkuð að félags-
málum. Var t.d. virk í Krabba-
meinsfélaginu á Blönduósi. Ómæld
er sú mikla vinna sem hún lagði á
sig fyrir sjúkrahúsið á Blönduósi,
ýmist til aðstoðar manni sínum við
aðgerðir o.fl., eða þá að hún heils-
aði upp á sjúklingana og gamla
fólkið, glöð í bragði. Ótal margt
fleira mun hún hafa innt af hendi
sem við kunnum ekki upp að telja.
Greiðslu mun hún aldrei hafa tekið
fyrir vinnu sína að þessum málefn-
um.
Brigitta og Sigursteinn eignuð-
ust þijú börn. Elstur er Matthías,
skipstjóri á Blönduósi, maki Fann-
ey Zophoníasdóttir. Næst er Rósa
M., bankaútibússtjóri íslands-
banka á Blönduósi, maki Rúnar
Þór Ingvarsson, raiVirkjameistari.
Yngstur var Guðmundur. Hann var
ákaflega geðugur piltur. Hann réð
sig á bátinn Hafrúnu frá Eyrar-
bakka vetrarvertíðina 1976. Bátur-
inn fórst með allri áhöfn í mars
1976. Sonarmissirinn gekk nærri
Brigittu, sem harmaði son sinn
mjög. Þau óiu upp þýska stúlku,
sem varð þeirra fósturdóttir, Mart-
inu. Hún er nú búsett í Mosfellsbæ.
Ein af systrum Brigittu, Erika,
er búsett á Islandi. Þær systur
urðu fyrir þeirri óhamingju að
bróðir þeirra og mágkona fórust í
bílslysi í Þýskalandi 20. desember
sl. Rúmlega tveim vikum seinna
veikist Brigitta og deyr. Mikið er
á sumt fólk lagt.
Stundum er þó hamingjan hlið-
holl. Svo var að minnsta kosti í
Neskaupstað 20. desember 1974,
þegar 12 manns fórust í snjóflóði
þar, sem auðvitað var mikill harm-
leikur. Rósa Sigursteinsdóttir var
þá starfandi í Neskaupstað og
bjargaðist með ævintýralegum
hætti úr snjóflóðinu ásamt ungu
barni sínu.
Brigitta og Sigursteinn bjuggu
lengst af í embættisbústað á
Blönduósi, svo sem algengt er með
opinbera embættismenn úti á landi.
Þegar sér fyrir endann á starfi
þeirra flytjast þeir gjarnan til
Reykjavíkur því þá þarf að rýma
embættisbústaðinn. Sigursteinn og
Brigitta höfðu annan hátt á. Þau
ákváðu að búa meðal Húnvetn-
inga, sem þau höfðu eytt meiri-
hluta starfsævinnar fyrir. Þau
keyptu húsið nr. 7 við Árbraut á
Blönduósi, breyttu því og stækk-
uðu miðað við þarfir á efri árum.
Þetta hús er fullfrágengið og lóð
þess hefur verið skipulögð og rækt-
uð. AHt er þetta vandað og snot-
urt eins og sæmir þeim hjónum.
Við höfum oft komið í þetta nýja
hús og notið þar ágætrar gestrisni
þeirra. Nýja húsið þeirra stendur
á bakka Blöndu þar sem þetta
voðalega fljót streymir fram jafnt
og þétt án hvíldar. Síðast þegar
við gistum hjá þeiin nutum við
hins rómaða sólseturs á Blönduósi
og geislar kvöldsólarinnar spegl-
uðu sig í spegilsléttum Húnaflóan-
um og skáhallt yfir hinn raunveru-
lega ós Blöndu. Nú er lengra liðið
á kvöld hjá Brigittu og við getum
ekki framan horft á sólsetrið með
henni þar sem hún er komin á
undan okkur yfír landamæri lífs
og dauða. Við vonumst til að eiga
eftir að hitta hana seinna á öðru
tilverustigi. Nú þegar leiðir skilur
þökkum við Brigittu áratuga vin-
áttu.
Við vottum vini okkar Sigur-
steini, bömum hans og allri hans
fjölskyldu okkar sýpstu samúð.
Anna Ingadóttir,
Ólafur Sverrisson.
Sjúkrasaga Brigittu Vilhelms-
dóttur var stutt og þess vegna kom
fregnin um andlát hennar okkur
vinum hennar mjög á óvart.
Brigitta kom til Islands skömmu
eftir stríð ásamt svo mörgum sem
flýðu hörmungarnar og eymdina
sem heimsstyijöldin skildi eftir sig
í Þýskalandi. Strax eftir komuna
til landsins tók hún að sér hús-
hjálp hjá Guðmundi í. Guðmunds-
syni sýslumanni í Hafnarfírði og
hans ágætu konu. Naut Brigitta
vinskapar þeirra alla tíð síðan.
í HafnarLrði kynntist bún ung-
um námsmanni, Sigursteini Guð-
mundssyni. Tókust strax með þeim
góðar ástir og varð hann lífsföru-
nautur hennar upp frá því. Þau
Sigursteinn gengu í hjónaband 17.
júní 1950 en það ár útskrifaðist
Sigursteinn sem stúdent frá MR.
Ungu hjónin bjuggu í Hafnar-
firði fyrstu árin meðan Sigursteinn
var við nám í læknisfræði við Há-
skóla íslands en fluttu síðan á
Blönduós sem varð upp frá því
þeirra heimabyggð. Brigitta var
að mörgu leyti sérstakur persónu-
leiki, á stundum skapmikil en í
annan stað viðkvæm og blíð. Hún
gat svo sannarlega verið glöð á
góðri stundú, hafði mikinn áhuga
á tónlist og átti ágæta söngrödd
sem heyrðist alltof sjaldan. Mér
er minnisstætt þegar hún og systir
hennar Kristín, sem þá var stödd
hér á landi, sungu saman dúett á
þýsku eitt fallegt vorkvöld við læk-
inn í Hafnarfírði.
Brigitta bjó manni sínum og
börnum mjög snoturt heimili hvar
sem þau bjuggu. Hún var mjög
smekkvís og nákvæm í öllu sem
laut að heimilishaldinu. Þar var
einstök regla á öllu og hver hlutur
átti sinn stað. Hún gerði allt sem
hún gat til þess að létta manni
sínum, lækninum, störfín sem oft
voru erfíð og erilsöm og gjarnan
heyrði ég hana segja: „Já, hann á
það svo sannarlega skilið hann
Sigursteinn minn.“
Heimilið sem þau voru nýbúin
að koma sér upp á hinum fegursta
stað á bökkum Blöndu bar ljósan
vott um smekkvísi þeirra hjóna.
Þar hafði Brigitta unnið hörðum
höndum og lagt hart að sér enda
ætlaði hún að eyða ævikvöldinu
þar eins og hún komst að orði.
En margt fer öðruvísi en ætlað er
og okkur mannanna börnum verð-
ur ekki alltaf að ósk okkar því eigi
má sköpum renna.
Segja má að örlagadísirnar hafi
gripið inn í líf þeirra hjóna á eftir-
minnilegan hátt. Er þá fyrst að
nefna er þær færðu þeim Rósu,
dóttur þeirra og ungbarnið hennar
lifandi úr snjóflóðinu mikla á Norð-
fírði 1974. Öðru sinni er hrifinn
var frá þeim piltur í blóma lífsins,
piltur sem var allra manna hug-
ljúfí og átti allt lífíð framundan,
en hann fórst í sjóslysi. Nú hittast
þau aftur, móðir og sonur, á græn-
um grundum hinum megin við
móðuna miklu. Við vonum að til-
hugsunin um það megi verða Sig-
ursteini, börnum og bamabörnum
huggun og biðjum þeim Guðs
blessunar.
Patricia og
Aðalsteinn Jónsson.
Nú um hávetur kveðjum við
Brigittu hinstu kveðju. Hastarleg
veikindi hennar komu eins og norð-
an stórhríð, sem ekki varð séð fyr-
ir. Gjörgæsla læknisfræðinnar og
hetjuleg barátta hennar sjálfrar
máttu sín lítils. Heljartök sjúk-
dómsins voru slík, að ekki var
hægt að vinna sigur. Storminn
lægði, Brigitta hefur fengið hvíld
í friðsæld, en eftir standa eigin-
maður, aðstandendur og vinir
harmi slegnir.
Við hjónin kynntumst Brigittu
og Sigursteini fyrir fimmtán árum,
þegar við ung lænishjón, eins og
þá var oft sagt, komum í héraðið
hans Sigursteins. Sigursteinn var
þá búinn að vera héraðslæknir
Austur-Húnvetninga í samfellt
tuttugu ár. Við fundum strax sam-
heldnina, sem einkenndi þau hjónin
alla tíð. Brigitta leit á það sem
heilaga skyldu sína að styðja mann
sinn í erfíðu starfí hans. Og mikið
hefur mætt á Brigittu, þegar
Sigursteinn var eini læknirinn í
víðlendu héraði mánuðum og árum
saman. Við fundum einnig, að
Brigitta hafði mikinn metnað fyrir
fjölskyldu sína. Hún hugsaði einnig
mjög til eldra fólksins í bænum
og aðstoðaði það. Aldraðir ná-
grannar og vistfólk Héraðshælisins
í gegnum árin, munu minnast
hennar með þakídæti. Brigitta var
nákvæm og skipulögð, og hafði án
efa kynnst því í uppeldi sínu í
BRIGITTA
VILHELMSDÓTTIR
Þýskalandi. Brigitta vildi hafa
hlutina í röð og reglu. Heimili
þeirra Sigursteins hefur alltaf bor-
ið vitni um þá reglusemi og reisn,
sem einkenndi hana sjálfa. Við
minnumst margra góðra stunda á
heimili þeirra, og það var Brigittu
jafn létt að taka á móti okkur og
börnunum og heilu ráðuneyti eða
læknafélagi.
Tíminn líður fljótt í dagsins önn.
Það finnum við best, þegar litið
er yfir farinn veg. Minningarnar
geyma margar ánægjulegar sam-
verustundir, sem þó urðu alltof
fáar. Við þökkum Brigittu sam-
fyldina. Blessuð sé minning henn-
ar. Við hjónin viljum votta Sigur-
steini og öllum aðstandendum,
okkar dýpstu samúð.
Böðvar Örn og Gestný.
Brigitta var frá Köningsberg í
Austur-Þýskalandi og fullt skírnar-
nafn hennar Brigitte Dorothea
Leuschner. Hún kom til íslands
vorið 1949 og giftist árið eftir Sig-
ursteini Guðmundssyni, sem þá var
stúdent frá Menntaskólanum í
Reykjavík. Árið 1959 komu þessi
ungu hjón hingað til Blönduóss þar
sem Sigursteinn varð staðgengill
héraðslæknisins Páls Kolka. Varð
það upphafið að dvöl þeirra hjóna
á staðnum með nokkrum frávikum,
en samfelld hefir dvöl þeirra á
Blönduósi verið frá ársbyijun 1963
að Sigursteini var veitt læknishér-
aðið og yfirlæknisstaða við Héraðs-
hæli Austur-Húnvetninga. Þannig
hafa þau hjónin, um hálfan fjórða
áratug, deilt kjörum með okkur
Austur-Húnvetningum.
Er Brigitta kom til íslands var
hún í rauninni reynd kona, langt
umfram ungan aldur, því að baki
voru stríðsárin, með þeim róttæku
áhrifum, sem þau höfðu á þýsku
þjóðina og aðra sem þátt tóku í
þeim hildarleik. Brigitta samdi sig
strax að háttum íslensku þjóðar-
innar og ísland varð hennar land.
Hún fékk nafni sínu breytt að ís-
lenskum hætti og til staðfestingar
því að hún væri Islendingur klædd-
ist hún, þá strax, íslenska þjóðbún-
ingnum á hátíðardögum og -stund-
um. Var það hinni ungu konu
metnaður og mjög tók hún sér til
fyrirmyndar hætti forvera síns,
Guðbjargar Kolka, um alla hátt-
semi við vistmenn á héraðshælinu
og samskiptum við íbúa héraðsins.
Var sú fyrirmynd góð og framhald
hennar engin sýndarmennska.
Að sjálfsögðu er það strangur
skóli að semja sig að háttum fram-
andi fólks og tileinka sér málfar
þess. Brigitta lagði sig fram um
hvoru tveggja og varð fljótt ósvik-
inn Húnvetningur, ásamt manni
sínum. Hún tók mjög þátt í starfi
hans á alvörustundum og naut
gleði og gáska þegar það átti við.
I hvoru tveggja var Brigitta hrein
og bein en hvergi hálf. Var henni
af því veitt athygli umfram margar
konur og hún metin eftir því.
Brautargengi Brigittu við stofnun
Krabbameinsfélags Austur-Hún-
vetninga var með eindæmum. Hún
bókstaflega hreif héraðsbúa með
sér, hundruðum saman, til stofnun-
ar og starfrækslu félagsins og
hopaði ekki af verðinum eftir það.
Þannig var um flest sem hún tók
sér fyrir hendur. Nú síðast að
byggja upp nýtt hús og umhverfi
þess er þau hjónin reistu sér á
fögrum stað á norðurbakka
Blöndu. Með garðyrkjuáhöldin í
höndum var sem æskuroði færðist
yfír þessa hvatlegu og viljasterku
konu. Og draumurinn var að ræt-
ast þar sem njóta átti efri áranna
með góðum grönnum og starfí að
hugðarefnum.
Við óvænt og skyndilegt fráfall
Brigittu Vilhelmsdóttur hafa ör-
lögin farið sína leið og mannlegur
máttur fékk ekki við ráðið. Að
morgni var hún full starfsorku og
tók til hendi, svo sem venja var,
en að kvöldi var hún fársjúk. Bar-
áttan var í algleymingi og skammt
til endalokanna. Eiginmaður og
fjölskylda drúpa í sorg og stór
i