Morgunblaðið - 06.04.1995, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
FIMMTUDAGUR 6. APRÍL 1995 39
Sterkur lánasjóður
gegnir vel mikilvægu
hlutverki sínu
Matarkarfa í
skjáauglýsingum
KJORTIMABILI
meirihluta stjómar
Lánasjóðs íslenskra
námsmanna er nú að
ljúka. Því lýkur í raun
þegar ný ríkisstjóm
verður mynduð eftir al-
þingiskosningamar 8.
apríl nk. í tilefni þess
vil ég riija upp eftirfar-
andi meginstaðreyndir
og nota tækifærið til
að þakka meðstjórnar-
mönnum og starfsfólki
sjóðsins fyrir samstarf
sem ég hef haft mikla
ánægju af.
Menntamálaráð-
herra, Ólafur G. Einars-
son, ríkisstjórnin og stjórn Lána-
sjóðs íslenskra námsmanna settu sér
þríþætt markmið í málefnum sjóðs-
ins á upphafi kjörtímabilsins.
1. að tryggja að LÍN geti haldið
áfram að gegna mikilvægu hlut-
verki í þjóðlífinu og stuðlað að jafn-
rétti manna til náms án tillits til
efnahags,
2. að reisa fjárhag sjóðsins við,
efla hann og ná jafnvægi til fram-
búðar í fjárþörf hans,
3. að stuðla að eðlilegri sókn ís-
lenskra námsmanna í lánshæft
framhaldsnám, þrátt fyrir aðhalds-
Hlutverk LÍN er eitt það
mikilvægasta í íslenzk-
um þjóðmálum, segir
Gunnar I. Birgisson,
og leggur áherslu á
styrka fjárhagslega
greiðslustöðu sjóðsins.
aðgerðir, sem brýn nauðsyn var að
grípa til.
Þessum markmiðum hefur verið
náð. í lok kjörtímabilsins liggja fyr-
ir eftirfarandi meginstaðreyndir:
* LÍN var forðað frá greiðslu-
þroti í bytjun kjörtímabilsins með
nýjum lögum og margvíslegum að-
haldsaðgerðum, eins og þráfaldlega
hefur verið sýnt fram á í umræð-
unni að undanförnu. Fjárhagsleg
tiltekt hefur þar átt sér stað sem
styrkir og eflir sjóðinn.
* Fólki i lánshæfu námi hefur
fjölgað á gildistíma laganna. Fleiri
íslenskir námsmenn hafa ekki verið
í lánshæfu námi í sögu landsins.
* Námsmönnum með börn á
framfæri er tryggð meiri námsað-
stoð en um getur í nálægum Evrópu-
löndum. Sérstaða íslenskrar náms-
aðstoðar er því að þessu mikilvæga
leyti óbreytt.
Meiri samstaða
en margur hyggur
Agreiningur var um setningu
nýrra laga um LÍN og þær reglur
sem stjórnin setti einkum í fyrstu.
Síðari árin hefur verið algjör sam-
staða í stjórninni um að gera regl-
urnar skýrari og einfaldari en í leið-
inni að bæta þær og lagfæra náms-
mönnum til hagsbóta. Þetta kemur
eflaust mörgum spánskt fyrir sjónir
ef höfð er í huga umræðan núna
fyrir kosningarnar! Við breytingar
á úthlutunarreglum vorið 1994 var
samstaða í stjórninni um líklega
30-40 breytingar á úthlutunarregl-
um, sem flestar voru námsmönnum
til hagsbóta. Mestu skipti að hagur
manna með börn á framfæri var
betur tryggður en áður, m.a. með
því að ákveða að barnabætur og
barnabótaauki hafi ekki áhrif á rétt
manna til námslána. Sama sagan
endurtók sig nú fyrir nokkrum dög-
um, þegar tryggt var að tekið yrði
tillit til áhrifa verkfalls kennara á
námsframvindu
manna. Þær reglur
voru samþykktar sam-
hljóða í stjórninni.
Ýmsar reglur til
hagsbóta
Fleiri reglur hafa
verið settar á kjörtíma-
bilinu sem eru náms-
mönnum til hagsbóta,
þrátt fýrir almennar
aðhaldsaðgerðir. Tekj-
ur skerða námslán
minna en gerðist í tíð
síðustu stjórnar. Þá
gátu námslán skerst
um 75% vegna tekna
en nú ekki nema 50%.
Þetta hvetur ótvírætt til þess að
námsmenn leitist fremur við að afla
meiri tekna og að þeir bjargi sér
því meira sjálfir en ella. Barnabætur
og barnabótaauki skerða ekki láns-
rétt. Svigrúm til aðstoðar í fram-
haldsháskólanámi hefur verið aukið
ef menn ljúka því með viðamiklu
verkefni. Námsmönnum hefur verið
bættur breyttur útborgunartími
námslána með svonefndri vaxtaá-
bót, sem samstaða hefur náðst um
í stjórninni hvernig reiknuð er. Lán
til námsmanna hækkuðu á tveimur
síðustu skólaárum um 90 milljónir
króna vegna þessara reglna.
Aukin þjónusta og
samstarf við
námsmannasamtök
I samvinnu við starfsfólk sjóðsins
hefur stjóm LÍN beitt sér fyrir því
að þjónusta við námsmenn hefur
verið stóraukin. Þar má nefna lengri
afgreiðslutíma, bætta ráðgjafar- og
símaþjónustu o.s.frv. Síðast en ekki
síst hefur stjórnin bryddað á þeirri
merku nýjung að gera sérstaka
samninga við námsmannasamtökin
um að þau veiti námsmönnum upp-
lýsingar um hvernig málum þeirra
líður hjá LÍN. Þetta er gert með því
að tölvur hjá námsmannasamtökum
voru beinlínutengdar við tölvukerfi
LÍN. Umsækjendur um námslán hjá
sjóðnum geta því farið á skrifstofu
eigin samtaka og fengið upplýsingar
um hvernig umsóknir þeirra og upp-
lýsingar eru skráðar hjá sjóðnum
og hvað þeir þurfa að gera til þess
að afgreiðsla lána þeirra geti geng-
ið snurðulaust fyrir sig. Fyrir þetta
greiðir sjóðurinn námsmannasam-
tökum þóknun og léttir það auðvitað
undir með rekstri þeirra.
Sterkur sjóður - mikilvægt
hlutverk
Mestu máli skiptir að tekist hefur
að styrkja fjárhagslega greiðslu-
stöðu sjóðsins. Menn þurfa ekki að
hafa áhyggjur af fjárhag hans, ef
fylgt verður þeirri stefnu sem gert
hefur verið, þ.e. að framlag ríkisins
miðist við að það sé ekki lægra en
talið er að útlán á hveijum tíma
kosti, þ.e. í niðurgreiðslu vaxta, af-
falla af lánum o.s.frv. Framlög ríkis-
ins hafa verið hærri undanfarin ár
en sem þessum kostnaði nemur. Á
þann hátt m.a. hefur íjárhagur
sjóðsins styrkst. Hlutverk LÍN er
eitt það mikilvægasta í íslenskum
þjóðmálum, þ.e. að stuðla að því að
allir hafi jafna möguleika til fram-
haldsnáms án tillits til efnahags.
Enginn vafi er á því að LÍN getur
um ókomna framtíð gegnt þessu
hlutverki með prýði ef fjármálum
sjóðsins er stjórnað með framan-
greindum hætti. Ég hef haft mikla
ánægju af að leggja hönd að þessu
þýðingarmikla verki. Ég óska ís-
lenskum námsmönnum til hamingju
með sterkan lánasjóð og endurtek
þakkir mínar til samstarfsmanna,
bæði í stjórn og stafsliði Lánasjóðs
íslenskra námsmanna.
Höfundur er formaður stjórnar
LÍN.
Gunnar
Birgisson
Svar til Þrastar Ölafssonar
„SANNLEIKURINN mun gera
yður fijálsa," sagði Jón Baldvin
Hannibalsson í sjónvarpsþætti fyrir
fáum dögum. Mér sýnist aðstoðar-
maður hans, Þröstur Ólafsson ekki
hafa tekið þessa ábendingu alvar-
lega, er hann gerir athugasemd í
Morgunblaðinu 28. mars sl. við við-
tal, sem birtist við mig í blaðinu
nokkrum dögum áður.
Þröstur ræðir þar um margfræga
matarkörfu kratanna og tollaálögur
samkvæmt GATT-sámningi og segir:
„Það hefur oft komið fram í málflutn-
ingi fulltrúa landbúnaðarráðuneytis-
ins að rétt sé að nýta sér að fullu
hámarkstolla skv. útreikningum
landbúnaðarráðuneytisins sem gerir
innflutning um þrefalt dýrari en
Hagkaupskörfuna. “
Matarverð hefur lækkað
að raungildi á undan-
förnum árum, segir
Halldór Blöndal og
bendir á, að á sama tíma
og framfærsluvísitala
hafi hækkað um 17%
ætla þeir félagar versl-
uninni alls 591 kr. til að
standa undir kostnaði
sínum, ef innflutningur-
inn er tollfrjáls, en 3.743
kr. eða rúmlega sex
sinnum meira, ef hæstu
tollar eru lagðir á.
Nú verð ég að játa,
að ég fyllist minnimátt-
arkennd, er ég ræði um
matvöruverslun og heil-
brigða viðskiptahætti
við Þröst Ólafsson, svo
mikla reynslu sem hann
hefur á því sviði, en þó
er mér nær að halda, að
Jóhannes í Bónus muni
brosa að þessum reiknikúnstum.
Um það er ástæðulaust að deila,
að matvælaverð, eins og reyndar
verðlag almennt er hærra, og í sum-
um tilfellum mun hærra, hér á landi
en í mörgum öðrum löndum. En
málatilbúnaður Alþýðuflokksins í
þessum efnum er hins vegar með
miklum endemum. Það er t.d. brosleg
röksemdafærsla, og bendir til að
málstaðurinn sé ekki traustur, að
stilia Evrópusambandsaðild upp sem
sérstakri aðferð til að lækka hér
matarverð. Staðreyndin er auðvitað
sú, að við getum lækkað hér matar-
verð með því að leyfa tollfijálsan
V erðsamanburður
við önnur lönd er
vandasamur, ef hann á
að þjóna öðrum og
merkilegri tilgangi en
að leggja til efni í kosn-
ingaslagorð. Eftir þeim
upplýsingum, sem ég
hef bestar, held ég að
myndin sé í grófum
dráttum þessi: Kinda-
kjöt, nautakiöt og
helstu mjólkurafurðir
eru hér nú á sambæri-
legu verði við það sem
gerist í nágranna-
löndunum, þótt verð-
upptaka í einstökum
búðum geti sýnt veru-
legan mismun, ýmist
okkur eða hinum í hag. Fugla- og
svínakjöt er hér miklum mun dýrara
en t.d. í Evrópusambandslöndunum
og grænmeti er yfirleitt dýrara hér,
þótt ýmis dæmi gerist um hið gagn-
stæða, en verð á þessum vörum er
mjög sveiflukennt. Taflan sem birtist
hér með og byggist á opinberum
tölum hér og í Þýskalandi frá því
fyrr í vetur styður þetta. Menn geta
svo velt því fyrir sér, hvort líklegt
sé að sömu vörur innfluttar hingað
yrðu hér á sama verði eða lægra en
í nágrannalöndunum.
Það er auðvitað hagsmunamál
allra íslendinga að geta keypt
Halldór Blöndal
hafi búvörur hækkað
um 1%.
Verð á nokkrum búvörum á íslandi og í Þýska-
landi (kr./kg. eða ltr.)
Nautahakk fsland 637 Þýskal. 522 Mism. % -18
Grísakótilettur 913 501 -45
Lambalæri — frosið 658 647 -2
Kjúklingur 622 304 -51
Kartöflur* * 43 109 154
Hvítkál 45 67 47
Gulrætur 198 80 -60
Nýmjólk 59 63 5
Smjör 322 353 10
Brauðostur, 26% 632 575 -9
Jógúrt, ávaxtabl. 197 194 -2
íslenskt verð leiðrétt að 7% VSK eins og í Þýskalandi.
*Kartöfluverð óvenjulegt sl. haust.
Heimildir: íslenskt verð: Hagtíðindi. Þýskt verð: Lebensmittelzeitung,
ZMP í Bonn.
Þetta eru ósannindi; Þröstur veit
það og húsbóndi hans líka.
Það var mín stefna í samningavið-
ræðunum innan GATT, sem rík-
isstjórnin fýlgdi, að halda til haga
öllum réttindum okkar, þar á meðal
til tollverndar, sem er nákvæmlega
það sem allar aðrar þjóðir gerðu.
Hugsunin var auðvitað sú, að jafnvel
þótt við þyrftum ekki á fullri tolla-
vemd að halda nú, kynnu samingakr-
öfur í næstu samningalotu að verða
svo stífar að okkur veitti þá ekki af
því svigrúmi, sem samninguririn gef-
ur. Engir nema íslensku kratarnir
voru haldnir þeirri áráttu að vilja
einhliða takmarka þessi réttindi í
samningunum sjálfum.
Við lagasetningu þá sem stendur
nú fyrir dyrum og lýtur m.a,- að skil-
greiningu tolla á landbúnaðarvörum,
er fyrst og fremst rætt um hvort
lögfesta eigi hámarkstolla og hafa í
lögunum heimild til lækkunar, eftir
því sem markaðsaðstæður og verð-
munur hér og á heimsmarkaði gefa
tilefni til, eða hvort stilla eigi upp
lægri tollum og hafa heimildir bæði
til hækkunar og lækkunar innan
umsaminna tollabindinga. Sannleik-
urinn er auðvitað sá, að vegna þess,
að um er að ræða vörur, sem ekki
hefur verið heimilt að flytja til lands-
ins, er erfitt fyrirfram að ákveða
hvað séu „hæfilegir" tollar ekki síst
vegna þess hvað sundurleitar vörur
geta verið í einum og sama tolla-
flokki.
Fulltrúi minn í nefndinni, sem um
þetta fjallar, hefur talið fyrri leiðina
einfaldari í útfærslu og framkvæmd,
en hefur á engan hátt gert um það
tillögu eða talað fyrir því að fullum
tollum verði beitt I framkvæmdinni.
Þröstur vísar í grein sinni til at-
hugunar, sem utanríkis- og iðnaðar-
og viðskiptaráðherra létu gera á því
hvert yrði verð 10 tegunda landbún-
aðarvara miðað við mismunandi toll-
un við innflutning. Það eru gagn-
merk vísindi, byggð á þríliðureikningi
og alveg makalaust innlegg í kosn-
ingabaráttuna. Vísindin byggjast
m.a. á því að kostnaður og álagning
innflutnings- og smásöluverslunar-
innar nemi fastri hlutfallstölu, 50%
óháð álagningarstofninum. Þetta
leiðir til þess að fyrir hina margróm-
uðu 10-vörutegunda matarkörfu
innflutning á landbúnaðarvörum, ef
við ekki skeytum um afleiðingarnar
að öðru leyti. En aðild að Esb. myndi
takmarka þessa lækkun, þar sem við
annars vegar myndum hætta að
njóta niðurgreiðslna bandalagsins á
ýmsar matvörur, sem við flytjum inn
þaðan í dag, og hins vegar yrðum
við að sæta ytri tollum bandalagsins
á matvörur, sem við keyptum frá
öðrum löndum, þar sem þær fást
yfirleitt ódýrari en i Evrópulöndun-
um.
Um samanburðarfræðin að öðru
leyti vil ég segja þetta. Hagfræðing-
ur Hagstofu Islands hefur þegar sýnt
fram á, að fullyrðingin um að mat-
vöruverð mundi lækka hér um
35-45% við inngöngu í Esb. er mark-
laus. Samráðherra minn, utanríkis-
ráðherra, ber sér á bijóst og segir,
— kemur ekki mál við mig, þetta er
frá Hagfræðistofnun Háskólans. En
hann lætur sig hafa það að birta
spekina áfram í kosningaauglýsing-
um, sennilega undir kjörorðinu
„sannleikurinn mun gera yður
fijálsa"; að vísu var það með smáu
letri nú um helgina.
Sem betur fer er það svo, að mat-
arverð hefur lækkað verulega að
raungildi hér á undanfömum árum,
og á sama tíma og framfærsluvísital-
an hefur hækkað um 17% frá 1990,
hafa íslenskar búvörur aðeins hækk-
að um 1%. Þannig hafa bændur sann-
anlega lagt sitt af mörkum til að
stuðla að stöðugleika efnahagslífs-
ins, sem tekist hefur að skapa á kjör-
tímabilinu.
neysluvörur, ekki síst matvörur á
hóflegu verði, og ég geri ekki lítið
úr nauðsyn þess að ná fram frekari
hagræðingu í búvöruframleiðslunni,
ekki síst á vinnslustiginu. En um-
ræða af því tagi, sem við höfum orð-
ið vitni að upp á síðkastið þjónar
ekki þeim tilgangi. Hún vekur fals-
hugmyndir og tortryggni, sem tor-
veldar eðlileg samskipti milli hags-
munaaðila, þeirra sem þurfa að vinna
saman, ef árangur á að nást. — Sann-
leikurinn frelsar engan, sem ekki
umgengst hann af virðingu.
Höfundur er landbúnaðar- og
samgönguráðherra.
Herrahártoppar
Herrahárkollur
rSÉRLEGASTERKUR
OG FALLEGUR ÞRÁÐUR
R PANTIÐ EINKATÍMA
R Ráðgjafi á staðnum
Borgarkringlunni,
sími 32347.