Morgunblaðið - 01.06.1995, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 1. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Er hætta á hruni
þ orskstofnsins?
í SÍÐUSTU grein
minni kom fram að
veiðiálagið á íslenska
þorskstofninn hefur
verið 35% af veiðistofni
að meðaltali frá 1972,
einnig kom fram að
1972-1976 var veiðiá-
lagið að meðaltali 43%,
— þar af mest 1973,
47%. „Svarta skýrslan"
kom út 1975 og þar var
dregin upp dökk mynd
af útlitinu og sagt að
ef veitt yrði meira en
230 þús. tonn 1976
myndi þorskstofninn
hrynja. Veidd voru 360
þúsund tonn á ári næstu árin og
þorskstofninn snarstækkaði við auk-
ið veiðiálag og veiðin fór svo í 440
þús. tonn 1980. Ráðgjöfm í svörtu
skýrslu reyndist alröng. Við skulum
þá líta aðeins á hvað gerðist þar sem
veiðiráðgjafamir fengu nánast öllu
að ráða — hér í næsta nágrenni —
Kanada:
Hrun þorskstofnsins í Kanada
Við austurströnd Kanada var í
aðalatriðum farið að tillögum veiði-
ráðgjafa allar göt'ur frá 1977 og
aðeins veidd 20% af stofnstærð
þorsks (kjörsókn). Stefnt var þannig
markvisst að „uppbyggingu" þorsk-
stofnsins og skv. áætl-
un veiðiráðgjafa átti
stefnan að leiða til þess
að hægt yrði að veiða
eina milljón tonna af
þorski á ári árið 1990.
Það ár var hins vegar
aðeins ein milljón tonna
eftir í það heila (allur
veiðistofninn). Þá hefur
vantað um 4 milljónir
tonna af þorski upp á
að áætlunin gengi upp,
því miðað við eina millj-
ón tonna í veiði hefði
höfuðstóllinn átt að
vera 5 milljónir tonna
miðað við 20% nýting-
arstefnu. 4 milljónir tonna af þorski
er töluverð skekkja og einhvern tím-
ann hefði verið haldinn fundur af
minna tilefni. Vísa ég til viðtals
Fiskifrétta við Jakob Jakobsson, for-
stjóra Hafrannsóknastofnunar, í
Fiskifréttum 10. nóv. 1989, — og
þáverandi formann Alþjóða hafrann-
sóknarráðsins, — þessu til staðfest-
ingar þar sem Jakob segir stefnu
Kanadastjórnar „ábyrga og áreiðan-
lega“ og þá áreiðanlegustu í Norður-
Atlandshafi, m.a. vegna þess að
sóknin í þorskstofninn við Kanada
sé helmingi vægari en í íslenska
þorskstofninn. Vísa ég nánar í þetta
viðtal. Þremur árum eftir þetta við-
Sjávarkuldi, fæðuskort-
ur og friðun á þorski,
segir Rrístinn Péturs-
son, er mögulega skýr-
ing á ástandinu við
Kanada.
tal við Jakob var haldinn fundur í
Kanada sem við skulum næst líta
aðeins á: „í Fisheries News, Vol. 2
No. 5 June 1993 segir frá því að í
janúar 1993 hafi komið saman til
fundar á Batrery-hótelinu í St. Johns
50 vísindamenn frá: Kanada, ís-
landi, Noregi, Bretlandi og Alaska.
Samkvæmt nefndri blaðagrein voru
þeir að reyna að skilgreina hvernig
rúmur helmingur þorskstofnsins
(500 þúsund tonn) við Kanada norð-
anvert (Labrador) gat hafa horfið
af miðunum á fyrri helmingi ársins
1991. (í dag eru 500 þús. tonn horf-
in til viðbótar og stofninn talinn
hruninn þrátt fyrir veiðistöðvun sl.
tvö ár. Innsk.) Ekki urðu menn sam-
mála á fundinum um hvað gerst
hefði en rætt var um: Hugsanlega
ofveiði — afrán sela — þorskur fært
sig til á svæðinu — sjáVarkulda —
og svo umhverfisstreitu eða orku-
Kristinn Pétursson
FULLAR BÚÐIRAF NÝJUM VÖRUM
VERÐ FRÁ:
STUTTBUXUR KR. 790
BOLIR KR. 790
BLÚSSUR KR. 1.290
FILS KR. 1.390
KJÓLAR KR 1.490
SKÓR KR. 1.790
JAKKAR KR. 3.990
SPENNANDI HELGARTILBOÐ
YERO JVLODA
Laugavegi 95, s. 552-1444 & Kringlunni, s. 568-6244.
„LÍNURITIÐ sýnir hvernig meðalvigt þorsks eftir aldri hrundi í
kjölfar minnkandi veiðiálags við Vestur-Grænland. Einnig sýnir
línuritið hvemig eldri árgangar hafa horfið úr veiði. Athyglisverð-
ur er samanburður á textanum um umhverfisstreitu þorsks og
sjáanlegu hruni í meðalvigt og elstu árgöngum."
13 ára
12ára
74
7 ára
6ára
5ára
4ára
3ára
1972
þurrð hjá þorskinum. Getgátur um
að þorskur hafi fært sig til á svæð-
inu eru órökstuddar hugdettur en á
móti eru til rannsóknamiðurstöður
Harolds Thompsons frá 1943 en 10
ára merkingarrannsóknir hans
sýndu að þorskur á þessum slóðum
er staðbundinn því endurheimt
merkja á þessu 10 ára tímabili sýndi
að 43% af merktum fiski veiddist
innan 10 mílna radíus frá merking-
arstað og 92% veiddust innan 100
mílna radíus frá merkingarstað. Nið-
urstöður Harolds Thompsons eru í
fullu gildi nema einhver sýni nýjar
rökstuddar rannsóknir með merk-
ingum. Menn komast ekkert frá
þessu máli með hugarfluginu einu
saman. Við skulum líta nánar á kafla
í blaðagreininni úr Fisheries News
um umhverfisstreitu eða orkuþurrð.
Umhverfisstreita þorsks
í nefndri blaðagrein kemur m.a.
fram að rannsóknir í St. Lawerens-
flóa hafi sýnt að við langvarandi
fæðuskort geti orðið orkuþurrð hjá
þorski. í greininni segir:
„Heilbrigðir fiskar geyma orkuna
í líkamanum, sérstaklega i lifrinni.
Lifrin er í reynd orkuforðabúr sem
fiskurinn getur sótt í þegar illa árar
eða þegar orkuþörfin er mikil. Kyn-
þroska fiskur gengur freklega á fitu-
forða sinn við hrygningu og verður
að endurnýja hann að hrygningu
lokinni. Sé fiskurinn í slæmu ástandi
þegar líður að hrygningu og tæmi
fituforðabúrið getur hann drepist fái
hann ekki fljótlega að éta á eftir.“
Síðan er lýst vaxandi sjávarkulda frá
1983 og síðan segir: „Kaldara vatn
getur haft bæði bein og óbein áhrif,
valdið hægari vexti og minnkandi
fæðuframboði. Þetta gæti sett af
stað þá keðjuverkun sem lýst hefur
verið. Það sem styður kenninguna
um orkuskort er að áhrifin ættu að
vera mest á kynþroska hluta stofns-
ins. Þetta virðist vera það sem gerð-
ist hjá norðurþorskinum. Það er fyrst
og fremst hrun fisks sem var á kyn-
þroskaaldri sem varð til þess hve
stofninn minnkaði í heild.
Vísindamenn höfðu verið að vona
að sterku árgangarnir frá 1986 og
1987 — sterkustu árgangar í áratug
— yrðu til þess að stofninn byggðist
upp þegar þeir færu að auka kyn
sitt. Þvert á móti, mikið magn hvarf
fljótlega eftir hrygninguna 1991.
Afföll ungfísks virðast ekki hafa
orðið eins mikil.“ (Tilvitnun lýkur.)
Sá möguleiki er þannig fyrir hendi
að sjávarkuldi og fæðuskortur sam-
fara mikilli friðun á þorski sé í reynd
líkleg skýring á ástandinu við
Kánada. Ofveiði getur tæplega verið
orsökin þarf sem kjörsókn var beitt
skv. tillögum ráðgjafa. Það er hvorki
í valdi mannsins að auka fæðumagn
eða hækka hitastig, en hefði verið
veitt meira er líklegt að fæðufram-
boð hefði vaxið til þeirra fiska sem
eftir voru. Meðalvigt þorsks eftir
aldri féll mikið sem undirstrikar að
tæplega hafi verið um ofveiði að
ræða því þá hefði meðalvigt eftir
aldri átt að vera stígandi. Sex ára
þorskur við Labrador vó aðeins 0,86
kg 1991 og var aðeins 51 cm að
lengd. Samkvæmt greininni í Fish-
eries News eru líkur á að svona
horaður þorskur deyi eftir hrygningu
fái hann ekki strax fæði. Til saman-
burðar var sex ára þorskur á íslands-
miðum um 3 kg 1991 (4,5 kg 1973)
og í Norðursjó var sex ára þorskur
8 kg 1991, eða tæplega tífalt þyngri
en jafngamall þorskur við Labrador
þar sem ráðgjafar fengu öllu að ráða.
Óll þessi upprifjun er mikið alvöru-
mál og alls ekkert einkamál þröngs
hóps veiðiráðgjafa.
Grænlandsþorskur til íslands
Víkjum nú að þorskstofninum við
Vestur-Grænland. „Grænlandsgöng-
ur“ þorsks á íslandsmið komu árin
1980 og 1990. Árið 1980 gekk 7
ára þorskur á íslandsmið frá
V-Grænlandi og var meðalvigt hans
um 4,2 kg (sjá mynd). Árið 1990
gekk hins vegar 6 ára þorskur á
Islandsmið — að verulegu leyti kyn-
þroska — en meðalvigtin aðeins 1,36
kgl! Meðfylgjandi mynd sýnir algjört
hrun í vexti þorskstofnsins við V-
Yfir 30 ára reynsla
S.G. EININGAHÚS
Islensk hús hönnuð og byggð
fyrir íslenskar aðstæður.
Húsin frá SG eru bæði traust og hlý.
VelduSG.