Morgunblaðið - 01.06.1995, Blaðsíða 36

36 FIMMTUDAGUR 1. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Geiifinns- og Guðmundarmál
ÞANN 23. nóvem-
ber síðastliðinn fór
Sævar Ciesielski, einn
sakbominga í Guð-
mundar- og Geirfinns-
málum, þess á leit við
dómsmálaráðuneytið
að hann yrði sýknaður
af fyrrnefndum mál-
um og honum greidd-
ar skaðabætur vegna
fangelsisdóms og
gæsluvarðhaldsvistar
er hann mátti þola.
Kröfum sínum til
stuðnings afhenti
Sævar Ciesielski ráðu-
neytinu um 120 blað-
síðna greinargerð en
þar gagnrýnir hann
harðlega rannsókn og dómsmeð-
ferð fýrmefndra mála og heldur
því fram að fjarvist sín í málunum
báðum hafí verið stungið undir
stól. í framhaldi af beiðni Sævars
var skipaður sérstakur ríkissak-
sóknari, Ragnar Hall, til að ann-
ast meðferð kröfunnar, en Hall-
varður Einarsson ríkissaksóknari
varð að vílq'a lögum samkvæmt,
þar sem hann kom nálægt rann-
sókn málsins á sínum tíma.
Verða leyniskýrslurnar birtar?
Settur ríkissaksóknari hefur lát-
ið hafa eftir sér í fjölmiðlum að
Sævar Ciesielski geti ekki leitað
til sín í þeim tilgangi að fá í hend-
ur skýrslur og rannsóknargögn
er málin varða. Sævar telur mikil-
vægt að leyniskýrslur, sem ekki
vom lagðar fyrir Hæstarétt á sín-
um tíma, fylgi nú kröfu sinni um
endurupptöku G.G.-mála, og að
birting þeirra sé reyndar forsenda
þess að beiðni sín fái réttláta
meðferð. Þar má meðal annars
nefna svonefnda „Trúnaðar-
skýrslu" eftir þýska glæparann-
sakandann, Karl Schiitz, sem
fenginn var til landsins til þess
að bjarga því sem bjargað var
þegar rannsókn málsins var kom-
in í þrot. „Trúnaðarskýrslan" ber
þess glögg merki að rannsóknin
snerist um að samræma framburð
og raða málinu saman fremur en
að upplýsa það.
í upphafí skýrslunnar gerir
Schiitz grein fyrir því hvemig
bregðast eigi við mótbámm al-
mennings og að niðurstaðan af
rannsókninni verði að vera trú-
verðug. Einnig telur hann nauð-
synlegt að koma í veg fyrir að
Qölmiðlar birti „gróusögur“ sem
kynnu að draga í efa réttmæti
niðurstöðu rannsókn-
arinnar, því eins og
segir í skýrslunni
„stór hluti íslensku
þjóðarinnar er svo trú-
gjam“. Þýski rann-
sóknarlögreglumaður-
inn var að eigin sögn
sérfræðingur í að
„vernda æðstu ráða-
menn Sambandslýð-
veldisins og upplýsa
mál sem vörðuðu ör-
yggi ríkisins“. Ekki
verður séð hvers
vegna óupplýst
Guðmundur mannshvörf hér á
Sigurfreyr landi gátu talist verð-
Jónasson ugt verkefni fyrir
þýskan lögreglumann
á eftirlaunum sem einkum hefur
sérhæft sig í málum er varða ör-
yggi ríkisins.
Nærtækasta skýringin er sú að
hlutverk hans hafí fyrst og fremst
verið fólgið í því að vemda starfs-
heiður rannsóknaraðila og annarra
embættismanna ríkisins, en opin-
bemn sumra hinna óheyrilegu
hluta, sem gerðust við rannsókn
þessara mála, hlyti að hafa víðtæk
áhrif á afstöðu þjóðarinnar til
þeirra sem eiga að gæta laga og
réttar hér á landi. Orð Karls
Schutz sjálfs renna stoðum undir
þessa útlistun því þegar hann var
farinn af landi brott lýsti hann því
yfir í viðtali við þýskt tímarit að
meðferð gæsluvarðhaldsfanganna
hafí minnt sig á blómatíð nasism-
ans í Þýskalandi og að hlutdeild
hans í málinu hafí bjargað íslensku
ríkisstjóminni!
Fjarvistarsönnun skotíð undan
Sævar Ciesielski hefur einnig
farið fram á að honum verði veitt-
ur aðgangur að gömlum málsskjöl-
um frá sakadómi í ávana- og fíkni-
efnamálum, en í þeim skýrslum
kemur fram að helgina sem Guð-
mundur Einarsson hvarf var Sæv-
ar Ciesielski staddur í Glúfárholti
í Ölfusi. Þetta var vitað með vissu.
Sævar var á þessum tíma undir
nálarauga fíkniefnalögreglunnar,
er grunaði hann um innflutning
og sölu á kannabisefnum, og
fylgdist því náið með öllum hans
ferðum. I skýrslu fíkniefnalögregl-
unnar gerir leigubílstjóri grein fyr-
ir því að hann hafí ekið Sævari
síðdegis á föstudegi austur í Glúf-
árholt og í sömu gögnum kemur
fram að Sævar Ciesielski hafí ekki
komið aftur til Reykjavíkur fyrr
en seinni part sunnudags. Það sem
Rannsókn fíkniefna-
málsins, segir Guð-
mundur Signrfreyr
Jónasson, var ekki lögð
fram eða höfð til hlið-
sjónar við úrlausn Guð-
mundarmálsins.
er athyglisvert í þessu sambandi
er að rannsóknardómari Saka-
dóms Reykjavíkur og tveir rann-
sóknarlögreglumenn, er sátu að
allri rannsókn G.G.-mála á fyrstu
mánuðum, höfðu umræddar fíkni-
efnaskýrslur undir höndum. Ætla
má að þeim hafí þess vegna verið
fullkunnugt um fjarvist Sævars í
svonefndu Guðmundarmáli.
Rannsókn fíkniefnamálsins var
ekki lögð fram eða höfð til hlið-
sjónar við úrlausn Guðmundar-
málsins. Þar kemur fram verustað-
ur Sævars Ciesielski þann tíma
sem Guðmundur Einarsson hvarf.
Rannsóknaraðilar tjáðu Gísla Guð-
mundssyni rannsóknarlögreglu-
manni að umræddur leigubílstjóri
„hafí verið tekinn til yfírheyrslu
og verið geymdur um tíma í vörslu
lögreglunnar, en láðst hafí að taka
neina skýrslu um það efni eða
skrá niður framburð hans“! Saka-
dómarar kröfðust ekki skýringa.
Hvorki var fyrmefndur leigubíl-
stjóri spurður fyrir dómi eða íbúar
að Glúfárholti yfírheyrðir, en þeir
gátu staðfest fjarvist Sævars Ci-
esielski þessa örlagaríku helgi.
Skortur á sönnunargögnum
Vegna upptöku G.G.-mála er
einnig mikilvægt að niðurstöður
rannsókna Wiesbaden-stofnunar-
innar verði birtar. Á seinni stigum
rannsóknar G.G.-mála voru tekin
sýni af meintum vettvangi glæps-
ins, einnig sýni úr fatnaði sakborn-
inga og send til rannsóknar hjá
glæparannsóknarstöðinni í Wi-
esbaden í Vestur-Þýskalandi. Ekk-
ert kom úr þeirri rannsókn sem
benti til sektar. Það hlýtur að
blæða úr börðum mönnum ekki
síst ef barðir eru til dauða. Ef blóð
var til staðar í sýnum, þótt ekki
hafí verið sjáanlegt berum augum,
þá hefði það átt að koma fram í
þeirri rafeindasmásjárrannsókn
sem framkvæmd var. Sama er að
segja um þann fatnað sem rann-
sakaður var, þar kom ekkert óeðli-
legt fram sem benti til sektar.
Glæprannsóknastöðin tölvukeyrði
framburð til að kanna möguleik-
ann á því að játningar í G.G.-mál-
um væru tilbúningur. Niðurstöð-
umar hölluðust einmitt að því, þar
sem sakbomingum bar ekki saman
í veigamiklum atriðum. Þessi nið-
urstaða er viðurhlutamikil fyrir
rannsókn málsins því engar óyggj-
andi sannanir komu fram um sekt
hinna ákærðu, þau voru eingöngu
dæmd á gmndvelli eigin játninga.
Játninga sem fengnar vom með
harðræði og ólöglegum rannsókn-
araðferðum ef marka má vitnis-
burði fangavarða.
Mér er ekki kunnugt um hlut-
verk skipaðs ríkissaksóknara, né
hvort hann þiggur laun fyrir að
hafast ekkert að, en ljóst er að
ef Sævar Ciesielski fær ekki um-
beðin gögn, með einum eða öðmm
hætti, er það áfellisdómur yfír ís-
lensku réttarkerfi. Eins og máls-
rannsókn G.G.-mála var háttað á
sínum tíma er ráð að stinga við
fæti áður en höggvið er í sama
knémnn. Þótt flestir fjölmiðlar
landsins hafí verið undarlega
hljóðir um málstilbúnað Sævars
Ciesielski varðandi upptöku Guð-
mundar- og Geirfínnsmála er ég
sannfærður um að almenningur
fylgist grannt með framvindu
mála.
Höfundur er rithöfundur.
Eins árs afmæli minnihlutans
Og
að
Á SAMA tíma
þess er minnst,
Reykj avíkurlistinn
hefur setið að völdum
í borgarstjóm í eitt ár,
hefur enginn minnst á
eins árs afínæli minni-
hluta sjálfstæðis-
manna í Reykjavík.
Það er ósanngjamt.
Ferill sjálfstæðis-
manna í minnihluta
Reykjavíkur þetta
eina ár er nefnilega
athyglisverður fyrir
margra hluta sakir.
Meðal nýjunga, sem
þeir hafa bryddað upp
á, er að halda tillöguflutningi í
lágmarki og raunar svo, að þeir
hafa ekki flutt eina einustu tillögu
í borgarstjóm eða gert fyrirspum
á þeim vettvangi þetta eina ár.
í andófí sínu gegn Reykjavíkur-
listanum er helzt að skilja, að í
stað holræsagjalds vilji sjálfstæð-
ismenn auka skuldasöfnun borgar-
sjóðs, en sem kunnugt er skildu
Alfreð
Þorsteinsson.
þeir 12 þúsund millj-
ónir eftir sig, er þeir
stóðu upp úr valda-
stólunum.
Þá hafa sjálfstæðis-
menn í minnihlutan-
um sýnt þeim, sem
minnst mega sín í
borginni, hug sinn
með gagnrýni sinni á
félagslega aðstoð,
sem Reyjkavíkurlist-
inn hefur beitt sér fyr-
ir að væri bætt.
Á þessu ári, sem
liðið er, sýndu sjálf-
stæðismenn einnig
hug sinn til Háskóla
íslands og börðust hatrammalega
gegn því, að Hitaveita Reykjavíkur
kostaði prófessorsstöðu við skól-
ann.
Sú nýjung, sem þeir hafa þó
hlotið mesta athygli fyrir, er hótun
um að reka nýráðinn borgarritara
við fyrsta tækifæri.
Minnihluti, sem þannig vinnur,
er varla í tilvistarkreppu eða hvað?
Helzt er að skilja, segir
Alfreð Þorsteinsson,
að í stað holræsagjalds
vilji sjálfstæðismenn
auka skuldasöfnun
borgarsjóðs.
Reykjavíkurlistinn má vel við
una. Órækasta vitnið um það er,
að fyrir nýafstaðnar þingkosning-
ar treystu forystumenn Sjálf-
stæðisflokksins á landsvísu sér
ekki til að gagnrýna störf meiri-
hlutans í borgarstjórn, sem þeir
hefðu áreiðanlega gert, ef eitt-
hvert tilefni hefði yerið til.
Það er engin tilviljun, að
Reykjavík skuli vera eina kjör-
dæmið, þar sem Sjálfstæðisflokk-
urinn tapaði verulegu fylgi í þing-
kosningunum.
Höfundur er borgarfulltrúi.
Umgengni og umhverfi
NÚ ÞEGAR sumarið er komið
eykst útivist til muna, ferðamenn
sækja landið heim og markaðssetn-
ing íslenskrar náttúru og umhverfis
er í hámarki. Það er því ekki úr
vegi að líta á umhverfíð. Eins og
alkunna er þá er afkoma okkar ís-
lendinga háð gæðum lands og lagar
og þá sér í lagi sjó. Það er því mik-
ils um vert að halda umhverfínu
hreinu og þá ekki síst ströndum
landsins.
Mikil vakning hefur átt sér stað
undanfarin ár um allt sem Iýtur að
umgengni við náttúruna. Atriði eins
og umhverfísvænar afurðir og hrein
ímynd landsins hafa gerst æ meira
áberandi í umræðunni nú hin síðari
ár. Það dylst engum að hafið er
forðabúr okkar Islendinga og frá
landi séð þá er fíaran inngangurinn
að þessu forðabúri og því mikilvægt
að aðkoman sé góð. Ef við viljum
viðhalda þeirri ímynd að landið og
umhverfi þess sé hreint og að allar
afurðir tengdar landinu séu því
hreinar og ómengaðar verðum við
að hugsa vel um um-
hverfí okkar.
Nú geta menn haldið
að ruslið sem liggur í
Qörum landsins snerti
bara sjómenn og aðra
sem eru í beinni snert-
ingu við hafíð. Málið
er ekki svo einfalt.
Flest allt rusl sem kast-
að er á víðavangi berst
með einum eða öðrum
hætti til sjávar með
hjálp fallvatna og vinda
og endar svo á fjörum
landsins. Það er því mál
allra iandsmanna að
halda fjörum landsins
hreinum.
Undanfarin ár hefur verið unnið
markvisst að því að bæta umgengni
um Qörur landsins. Skammt er síðan
átak á vegum LÍÚ var gert í þeim
tilgangi að bæta umgengni sjómanna
og nýlega var gefín út reglugerð
varðandi meðferð sorps um borð í
skipum og bátum. Þar kemur fram
að bannað er að fleygja
hvers kyns plasti í sjó-
inn, það á að koma með
í land og farga því á
viðurkenndan hátt. Á
undanfömum árum
hefur mengunarvama-
deild Siglingamála-
stofnunar ríkisins safn-
að saman upplýsingum
um það sorpmagn sem
berst til hafna landsins
og kannað aðstöðuna til
að taka á móti ruslinu.
Þær niðurstöður sem
liggja fyrir í dag sýna
að í langflestum höfn-
um er móttökuaðstaða
fyrir sorp og að sú aðstaða sé nýtt.
Þetta kemur þó ekki í veg fyrir að
sumar fjörur em töluvert mengaðar.
Þó er ekki til nein úttekt á því hversu
mikið rekur á fjörur landsins árlega.
Áður en þær upplýsingar liggja fyrir
er ekki hægt að meta þann árangur
sem náðst hefur. Því að eins og allir
vita liggur plastið áfram í Qörunni
UMHVERFIÐ
í OKKAR HÖNDUM
Flest allt rusl, sem kast-
að er á víðavangi, segir
Helgi Jensson, berst
með einum eða öðrum
hætti til sjávar.
þegar það er komið þangið og því
erfitt að meta hvað bætist við.
Nú í ár gefst gullið tækifæri þeg-
ar UMFÍ kemur af stað hreinsunará-
Helgi Jensson
taki að þeir aðilar, sem hvað mestan
áhuga hafa og getu, sameinist um
verkefnið og nýti þannig að í fram-
tíðinni getum við státað af hreinum
fjömm og á einnig fengið vísbend-
ingar um uppmna ruslsins og það
magn sem rekur á fjörur landsins á
hveiju ári. Með þá vitneskju er mun
auðveldara að bregðast markvisst
við og lifa upp til þeirrar ímyndar
að hér séum við með hreinustu af-
urðir sem til em.
Móttaka á sorpi í höfnum, lands-
ins hefur stórbatnað á undanfömum
ámm en engu að síður má gera
mun betur og allt það rusl, sem
hent er í hafíð og eyðist ekki, endar
fyrr eða síðar upp í fjöru. Það er
eðli almennrar umhverfisvemdar að
langmestum árangri skilar góð um-
gengni og nærgætni gagnvart um-
hverfinu. Sé hægt að koma þeim
skilaboðum til komandi kynslóða þá
er mikið unnið.
Menn em því hvattir til að huga
betur að eigin umgengni um náttúm
landsins og nýta það tækifæri sem
gefst til að koma skikki á þessi mál
með því framkvæði sem felst í átaki
UMFÍ.
Höfundur er Hfefnafræðingur og
starfsmaður mengunardeildar
Siglingamálastofnunar ríkisins.