Morgunblaðið - 02.06.1995, Blaðsíða 8

8 FÖSTUDAGUR 2. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Póstur frá Brussel
Ekki er hægt að taka undir að Páll Péturs-'
son hafi brotið lög með því að mæla fyrir
frumvarpi sem byggist á EES-samningnum.
Miklu raunhæfara, segir Páll Þórhallsson,
er að velta fyrir sér siðferðisvanda ráðherr-
ans — og þingmanna yfírleitt
Stjómarandstöðuþingmenn hafa
gagnrýnt félagsmálaráðherra, Pál
Pétursson, harðlega fyrir að mæla
fyrir fmmvarpi um breytingu á lög-
um um atvinnu- og búseturétt launa-
fólks þótt það væri honum þvert um
geð. I því sambandi rísa fyrst og
fremst siðferðilegar spurningar um
það hvort ráðherrann sé samkvæmur
sjálfum sér. En stjómarandstæðing-
ar hafa ennfremur haldið því fram
að háttsemi hans varði við lög.
Hugum fyrst að þessu síðar-
nefnda. Með hvaða hætti kynni Páll
Pétursson að hafa brotið gegn lögum?
Páll taldi á sínum tíma að EES-samn-
ingurinn stríddi gegn stjómarskránni
og í umræðum á Alþingi á mánudag-
inn var svaraði hann, þegar kallað
var fram í ræðu hans, að hann teldi
enn að svo væri. Samkvæmt mál-
flutningi stjómarandstæðinga getur
það ekki staðist að Páll mæli fyrir
fmmvarpi sem byggist á EES-samn-
ingnum um leið og hann telur samn-
inginn bijóta gegn stjómarskránni.
Hafa ráðherraábyrgðarlögin nr.
4/1963 verið nefnd í því sambandi.
í c-lið 8. gr. segir að það varði ráð-
herra ábyrgð ef hann framkvæmir
sjálfur, fyrirskipar framkvæmd á eða
lætur viðgangast að framkvæmt sé
nokkuð það, er fer í bága við stjómar-
skrá lýðveldisins.
Það er á mörkunum að það sé
hægt að taka það alvarlega að ráð-
herraábyrgðarlögin skuli nefnd þó
ekki sé nema vegna þess að Alþingi
hefur aldrei höfðað mál á hendur
ráðherra skv. ráðherraábyrgarlög-
unj frá því þau voru fyrst sett 1904
og Landsdómur sem dæmir í slíkum
málum því aldrei verið kallaður sam-
an. Og hefur þó oft verið meira til-
efni til að dusta rykið af ráðherra-
ábyrgðarlögunum heldur en nú.
Fræðilegar vangaveltur
En látum það vera, fræðilegar
vangaveltur um það hvort þau eigi
við í þessu tilviki saka ekki. Skilyrði
þess að um brot sé að ræða á um-
ræddri grein ráðherraábyrgðarlag-
anna er að ráðherrann hafí brotið
gegn stjómarskránni. Nú liggurekk-
ert fyrir um að EES-samningurinn
bijóti gegn stjómarskránni nema
síður sé. Það var að vísu umdeilt á
sínum tíma, en Alþingi komst að
þeirri niðurstöðu að samningurinn
stæðist gagnvart stjómarskránni og
dómstólar hafa ekki dæmt á annan
veg, enda ekki á það reynt svo kunn-
ugt sé.
Umrætt lagafrumvarp þarf auk
þess ekki að stangast á við stjórnar-
skrána jafnvel þótt EES-samningur-
inn myndi gera það. í raun em alls
ekki augljós tengsl þar á milli. Því
hefur verið haldið fram að samning-
urinn stríði gegn stjomarskránni
vegna þess að með honum sé ríkis-
vald framselt til erlendra stofnana
með óhæfílegum hætti. Þótt svo
væri yrði flutningur frumvarps frá
þessum sömu stofnunum ekki sjálf-
krafa stjórnarskrárbrot.
En skiptir þá máli að ráðherrann
telur sjálfur að EES-samningurinn
stangist á við stjómarskrána? Já,
það gæti gert það. Hugsanlega
mætti líta svo á að um tilraun til
brots á stjórnarskránni og þar með
ráðherraábyrgðarlögum væri að
ræða. Fyrir leikmenn kann það að
hljóma allundarlega, að það geti
varðað við lög að framkvæma eitt-
hvað sem er í raun löglegt en maður
telur sjálfur að sé ólöglegt. Dómstól-
ar hafa eigi að síður dæmt á þann
veg sbr. LSD-dóminn svokallaða (H
1972.345). Maður taldi sig vera að
flytja LSD til landsins, en ósannað
var að um það efni væri að ræða.
Hann var samt dæmdur fyrir tilraun
til smygls.
Tilraun til brota getur því varðað
við lög. En á það við um brot á ráð-
herraábyrgðarlögum? Því svarar Ól-
afur Jóhannesson neitandi í Stjórn-
skipun Islands og rökstyður það með
því þau séu að mörgu leyti ólík al-
mennum hegningarlagabrotum.
Lögjöfnun frá tilraunarákvæði al-
mennra hegningarlaga komi því ekki
til greina.
Niðurstaðan er því sú að með
engu móti sé hægt að segja að
Páll Pétursson sé að bijóta lög með
því að mæla fyrir umræddu frum-
varpi.
Ekki hægt að láta eins og
ekkert sé
Það er miklu raunhæfara að
spyija hvort afstaða ráðherra stand-
ist siðferðislega. Getur það farið
saman að hafa á sínum tíma barist
gegn EES-samningnum en setjast
svo í ríkisstjóm sem þarf í stóru og
smáu að framfylgja samningnum,
og flytja meðal annars frumvörp sem
á honum byggjast. Það fær augljós-
lega ekki staðist að láta eins og
ekkert sé, þá væri lítið mark á mönn-
um takandi. En Páll hefur í umræð-
unum á Alþingi gert nokkra grein
fyrir sinni afstöðu og kom hún
reyndar fram strax þegar hann hóf
mál sitt á mánudaginn er hann sagð-
ist koma með dálítinn póst frá Bruss-
el. Hann segist líta svo á að EES-
samningurinn hafí verið slæmur
gerningur og að hann hafí stangast
á við stjómarskrána, en það verði
ekki aftur snúið. íslendingar eigi
enga greiða leið út úr samnings-
skuldbindingum sínum. Þeir séu
nauðbeygðjr að stimpla „póstinn frá
Bmssel“. í þessum orðum ráðherr-
ans felst hin siðferðislega réttlæting
gjörða hans.
Páll bendir einnig á að þessi raun-
veruleiki breyti því ekki að með
samningnum séu þingmenn og ráð-
herrar sem flytja þurfa EES-fmm-
vörp settir í þá óþægilegu afstöðu
að hafa í raun ekkert um löggjöf frá
Evrópusambandinu að segja. Þetta
er auðvitað annar siðferðisvandi sem
allir þingmenn standa frammi fyrir
en ekki einungis þeir sem voru and-
vígir EES á sínum tíma.
Kirkjulistahátið í Hallgrímskirkju
Áhersla lögð
á nýsköpun,
börn og engla
Kirkjulistahátíð
verður hald-
in í Hall-
grímskirkju í
Reykjavík 3.-18. júní
en hún hefur verið
haldin annað hvert
ár síðan 1987. Að
þessu sinni mun
frumsamið íslenskt
efni einkenna hátíð-
ina ásamt efni fyrir
og eftir böm en meg-
inþema hátíðarinnar
er englar og börn.
Hátíðin verður sett
laugardaginn 3. júní
kl. 14 með því að
samkór barnakóra
úr Reykjavíkurpróf-
astsdæmunum munu
frumflytja nýja
barnasálma eftir Sr.
Kristján Val Ingólfs-
son og Hjálmar H.
Ragnarsson. Á laug-
ardaginn verða einnig opnaðar
sýningar á myndlist barna og
vefjarlist norsku listakonunnar
Else Marie Jakobsen. Aðstand-
endur hátíðarinnar eru Reykja-
víkurprófastsdæmi eystra og
vestra, Listvinafélag Hallgríms-
kirkju og Þjóðkirkjan en formað-
ur framkvæmdastjórnar hátíðar-
innar er Hörður Askelsson.
Hörður Áskelsson
►HÖRÐUR Áskelsson fæddist
á Akureyri árið 1953. Hann
stundaði nám við Tónlistar-
skólann á Akureyri og í
Reykjavík. Árin 1976-1981 var
hann í framhaldsnámi við
kirkjutónlistardeild tónlistar-
háskólans í Diisseldorf og lauk
organista- og kantorprófi þar
vorið 1981. Næsta vetur starf-
Hver var kveikjan að þessari aði hann sem kantor við Ne-
anderkirkjuna í Dusseldorf
hátíð í upphafi?
„Tilefnið var að kirkjan var jafnframtþvíseniliannvarí
fullgerð anð 1987, það var búið framhaldsnámi hjá Almut
að vigja Hatlgrimskirkju. Hug-
myndin var sú að reyna að auka
Rössler. Sumarið 1982 var
Hörður ráðinn organisti og
kantor við Hallgrímskirkju í
Reykjavík og frá árinu 1985
hefur hann verið lektor í lít-
úrgískum söngfræðum við
guðfræðideild Háskóla ís-
lands.
notkun á kirkjunni og við í Lista-
vinafélagi hennar sáum mikla
möguleika á því með því að stofna
til kirkjulistahátíðar. Á þessum
tíma blundaði líka í mér ákveðin
óánægja með það hversu hlutur
kirkjulista var lítill á Listahátíð-
inni í Reykjavík. Mér fannst þetta
ágætis tækifæri fyrir kirkjuna að
stofna til sinnar eigin hátíðar sem landi. Frá Frakklandi kemur
yrði haldin þau ár sem Listahátíð- Francois-Henry Houbart. Hann
in yrði ekki. Það var líka ætlunin er í fremstu röð í sínu heima-
að reyna að efla hvítasunnuna landi en þar er mjög rík hefð
sem með tímanum hefur orðið fyrir orgelleik; Frakkar eru auð-
dálítið veraldleg hátíð, menn hafa vitað frægir fyrir alla sina virtú-
frekar litið á hana sem fyrstu ósa og þar er einnig mikil hefð
ferðahelgina en sem kirkjulega fyrir því að spila af fingrum
hátíð.“ fram, að impróvísera og það
- Ætiið þið að brydda upp á munum við fá að upplifa á tón-
einhverju nýju á hátíðinni í ár? leikum Houbarts á hvítasunnu-
„Við munum leggja sérstaka dag. Frá Þýskalandi kemur Edg-
áherslu á nýsköpun. Við höfum ar Krapp en hann er prófessor í
fengið Kristján Val Ingólfsson, Miinchen og mun vera mjög fær
skáld og guðfræðing, til að semja túlkandi á þýskri orgeltónlist.
nokkra nýja sálma fyr-
ir börn um ljósið, lífið,
vorið og náttúruna og
verða þeir frumfluttir
við nýja tónlist eftir
Hjálmar H. Ragnars-
Gríðarleg
ásókn í nýja
orgelið
Og frá Englandi kem-
ur svo Gillian Weir
sem er einn þekktasti
kvenorgelleikari í
heiminum í dag. Hún
mun hafa aukið hróð-
son á opnuninni. Einnig verður ur orgelleiks á Bretlandi mikið
frumflutt nýtt leikverk eftir síðastliðin ár, einkum í gegnum
Steinunni Jóhannesdóttur um sjónvarp. Hún er geysilega snjall
Tyrkja-Guddu annan í hvítasunnu orgelleikari.“
og nýtt dansverk við Sálumessu - Heldurðu að hið nýja orgel
Mozarts eftir Nönnu Ólafsdóttur Hailgrímskirkju hafi haft mikið
verður sýnt 16. og 17. júní.“ aðdráttarafl fyrir þessa orgelleik-
- Þið hafið einnig fengið ara?
nokkra erlenda orgelleikara til „Já, það er engin spurning.
liðs við ykkur?
Burtséð frá þessari hátíð er gríð-
„Já, það má segja að við höf- arleg ásókn í að fá að spila hérna.
um svo fengið nokkrar stjörnur Það komast miklu færri að en
til að skreyta okkur með. Hingað vilja og ég hef ekki við að svara
koma þrír orgelleikarar sem eru fyrirspurnum. Orgelið virðist
allir í fremstu röð á sínu sviði hafa komist inn á kortið og svo
fyrir milligöngu frönsku, þýsku hefur ísland auðvitað mikið að-
og ensku sendiráðanna hér á dráttarafl líka.“