Morgunblaðið - 20.06.1995, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 20. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
J
AÐSENDAR GREINAR
Nicola Rescigno
Orlagavaldur í
heimi óperunnar
EINHVER kann að
spyrja: „Hver er eigin-
lega Nicola Rescigno
og hvaða hlutverki
hefur hann gegnt í
heimi óperunnar?“ í
stuttu máli má full-
yrða að hann hafi ver-
ið örlagavaldur á því
sviði og örlagavaldur
í heimi fjölmargra
fremstu söngvara
heims. Þar ber fyrst
að nefna þá frægustu
og þekktustu: Mariu
Callas.
Þetta skýrist, ef við
lítum til baka. Sjálfur
átti ég því láni að fagna að vera
við nám og störf í New York borg,
þegar hörmungar síðari heims-
styijaldarinnar voru að baki og
mikil bjartsýni ríkti um, að betri
heimur væri í vændum. Um þær
mundir stóð hagur Metropolitan
óperunnar með miklum blóma og
fremstu söngvarar alheims keppt-
ust um að koma þar fram. Sir
Rudolf Bing hafði nýlega tekið við
stjómartaumunum og barðist fyrir
því að skapa óperunni sess sem
drama í stað þess að láta leiksvið
Metropolitan óperunnar vera fyrst
og fremst ramma fyrir skraut- og
glæsisöng, þar sem færustu söngv-
arar gátu sýnt og sannað raddfeg-
urð sína og tæknilega yfirburði,
meðan hið leikræna og myndræna
var látið víkja að meira eða minna
leyti. Um þessar mundir átti
Metropolitan óperan sér engan
raunverulegan keppinaut innan
Bandaríkjanna eða eftir að Man-
hattan óperan lagði upp laupana.
Það, sem eftir lifði af starfsemi
hennar, flutti til
Chicago og blómstraði
aftur þar í borg þar
til Chicago óperan
varð gjaldþrota í
heimskreppunni upp
úr 1930. Metropolitan
óperan var því meira
og minna ein um hit-
una. City Center óp-
eran ógnaði henni á
engan hátt og óperan
í San Fransisco var
nánast eins og útibú
frá Metropolitan
Óperunni. Þar komu
gjarnan fram lista-
menn, sem áður höfðu
gert garðinn frægan í New York.
Á þessu varð skyndilega gagn-
gerð breyting. Upp úr 1950 fór
að berast orðrómur frá Chicago
um, að öflug breyting væri í gangi
þar í borg um að koma gömlu
Chicago óperunni aftur á laggirnar
og í undirbúningi væri stórátak
um að koma henni til fyrri vegs
og virðingar. Það voru þrír ein-
staklingar, sem stóðu að baki þess-
ari herferð: Carol Fox, sem var
söngkona að mennt, Lawrence
Kelly, sem var velmegandi kaup-
sýslumaður og Nicola Rescigno,
sem var tiltölulega ungur hljóm-
sveitarstjóri frá New York og af
ítölskum ættum. Nicola Rescigno,
sem einnig hafði verið nemandi
Ildebrando Pizetti og Vittorio
Giannini, var enginn viðvaningur
í að fást við óperuflutning, því að.
hann hafði ferðast um öll Banda-
ríkin árum saman sem stjórnandi
San Carlo farandóperunnar við
mjög góðan orðstýr en þeim mun
erfiðari starfsskilyrði. Hann var
Halldór Hansen
ZERO-3'
3ja daga megrunarkúrinn
Svensson
Mjódd, sími 557-4602.
Opið virka daga kl. 13-18, laugard. 13-16
Póstv.sími 566-7580.
★
JAMES BURN
INTERNATIONAL
Efni og tæki fyrir IHÍIG'O
járngorma innbindingu.
VIRKA
MÖRKINNI 3 (VII) SUÐURLANDSBRAUT), SÍMI 56« 7477
Ný bútasaums- og gardínuefní
Köflótt og munstruð. Ávallt ný föndursnið og
bútasaumsbækur/blöð.
| OPK) mán. - fös. KL. 10-18 >
Það ber til tíðinda, þegar
einn af jöfrum ítalskrar
óperu sækir ísland heim
í þeim tilgangi að
stjóma Sinfóníuhljóm-
sveit íslands í Háskóla-
bíói, skrifar Halldór
Hansen um tónleikana
22. júní nk., þar sem
tenórsöngvarinn Ólafur
Ami Bjamason kemur
fram og syngur vinsæl-
ar óperuaríur.
því öllum hnútum kunnugur varð-
andi óperuflutning, maður sem
hreint ekkert gat komið á óvart,
enda flestir hljómsveitarstjórar
sammála um, að ekkert sé erfiðara
í hljómsveitarstjórn en að stjórna
óperum, því að svo margt getur
farið úrskeiðis.
Carol Fox og Lawrence Kelly
höfðu annan bakgrunn. Þau voru
bæði vel tengd inn í heim fyrir-
fólksins í Chicago og þar með inn
í peningaheiminn og áttu talsvert
undir sér. Bæði voru hugsjónafólk,
en af hinni raunsæju gerð. Þau
skorti hvorki kjark né framtaks-
semi og höfðu báða fætur vel á
jörðinni, þegar að framkvæmdum
kom, öfugt við svo margt annað
hugsjónafólk.
Undrið gerðist og þremenning-
unum tókst að koma Chicago óper-
unni aftur á legg árið 1954. Já,
meira en það. Þeim tókst að hefja
hana til flugs. Listamenn, sem
áður dreymdi um samning við
Metropolitan óperuna, sleiktu út
um báðum megin, þegar tilboð
barst frá Chicago. Margir kusu
meira að segja þann samning fram
yfir samning við Metropolitan
óperuna, sem enn var nokkurt rót
á. Bing þurfti tíma til að koma
sínum hugmyndum í framkvæmd
og þótti reyndar sjaldnast þægileg-
ur í samskiptum. Chicago óperan
var hins vegar ný af nálinni og
framsækin og þar var margt hægt,
sem sóttist seinna í New York.
Stærsta trompið, sem Chicago
óperan hafði fram að færa og veif-
aði óspart, var hin fræga en um-
deilda söngkona Maria Manenghini
Callas. Það leið ekki á löngu, þar
til ævintýralegar sagnir fóru að
berast frá Chicago til New York
um hina frábæru uppfærslu
Chicago óperunnar á óperunni
„Norma“ eftir Beliini með Mariu
Menenghini Callas í aðalhlutverk-
inu og Nicola Rescigno við stjórn.
Þessar goðsagnir mögnuðust um
helming, þegar enn ævintýralegri
fréttir fóru að berast af sömu lista-
mönnum í uppfærslu af „Luciu di
Lammermoor" eftir Donizetti.
Þeir, sem vettlingi gátu valdið,
drifu sig frá New York til Chicago
til að upplifa undrið og allir voru
sammála um, að Chicago óperan
hefði skotið Metropolitan Óperunni
ref fyrir rass, þegar hún nældi í
Mariu Callas beint fyrir framan
nefið á Sir Rudolf Bing.
Það fór heldur ekki á milli mála,
að á amerískri grund var Nicola
Rescigno sá stjórnandi, sem Maria
RESCIGNO ásamt Maríu Callas á árum áður.
Nicola
Rescigno
Callas tók fram yfir alla aðra, enda
átti það eftir að sanna sig skömmu
seinna.
Heimur óperunnar er sjaldnast
friðsamur til lengdar. Svo hátt upp
á stjörnuhimininn, sem þrístirninu,
Fox-Kelly-Rescigno, hafði tekist
að skjóta Chicago óperunni, báru
þau ekki gæfu til að standa saman
til lengdar. Það kom til harðrar
valdabaráttu og átaka á milli Car-
ol Fox og Lawrence Kelly með
þeim afleiðingum að Lawrence
Kelly pakkaði niður og fór, en
Carol Fox hélt áfram að stjórna
Chicago Óperunni. Þetta gerðist
þegar árið 1956. Nicola Rescigno
fylgdi Lawrence Kelly að málum
og fór líka, en áður en varði, voru
þeir búnir að koma óperu á laggirn-
ar í Dallas, sem þeim tókst að
hefja til vegs og virðingar á alþjóð-
legum vettvangi á ótrúlega stutt-
um_ tíma.
Óperan í Dallas opnaði 1957
með hátíðartónleikum, sem Nicola
Rescigno stjórnaði en einsöngvari
var Maria Callas, sem tilkynnti þar
með hvoru megin hennar samúð
lá. Það var hennar traustsyfirlýs-
ing til Nicola Rescigno, sem hafði
sömu afstöðu til listarinnar og hún
sjálf.
Minnisstæðasta óperusýning,
sem Maria Callas og Nicola Re-
signo stóðu sameiginlega að í Dall-
as, var uppfærsla á óperunni
„Medea“ eftir Cherubini, sem hafði
ekki verið uppfærð langa lengi.
Enn eru til sjóræningjaupptökur
af þessum fiutningi, sem eru fjár-
sjóður í augum þeirra, sem komist
hafa yfir þær, þrátt fyrir hljóm-
gæði, sem standast ekki ströng-
ustu kröfur nútímans.
Bæði Lawrence Kelly og Carol
Fox eru nú látin, en Nicola Resc-
igno hélt áfrani starfi sínu í Dallas
sem listrænn ráðunautur óperunn-
ar fram til ársins 1990. Undir hans
stjórn söng hvert stórstirnið á fæt-
ur öðru og í Dallas komu margir
' stórsöngvarar heims fram í fýrsta
sinn á bandarískri grund. Teresa
Berganza, Placido Domingo,
Magda Olivero, Monserrat Caballé.
Jon Vickers og leikstjórinn Franco
Zefirelli.
En starfssvið Nicola Rescigno
var engan veginn bundið við Dall-
as. Hann stjórnaði óperum víða um
Ólafur Árni
Bjarnason
heim: Á Metropolitan óperunni, við
Covent Garden í London, við
Glyndebourn óperuna, .í Buenos
Aires, í San Fransisco, við Vínar-
óperuna, í Ziirich og við öll meiri-
háttar óperuhús á Ítalíu svo að
eitthvað sé nefnt.
Og eins og það væri ekki nóg,
las hann einnig lög á Ítalíu og sá
vissan skyldleika á milli lagabók-
stafsins og tónlistarinnar eins og
hún birtist í svörtu og hvítu á papp-
írnum. Hvort tveggja þyrfti ákveð-
in sveigjanleika í túlkun auk skiln-
ings og smekkvísi í meðförum, ef
lífsandinn ætti að ná sér á strik.
Og í þeim anda starfaði Nicola
Rescigno.
Eftir hana liggur fjöldi hljóðrit-
ana. Það nægir að minna á óper-
una „Toscu“ eftir Puccini, þar sem
Mirella Freni og Luciano Pavarotti
eru í aðalhlutverkum og óperuna
„Lucia di Lammermoor" eftir
Donizetti með Edithu Gruberova
og Alfredo Krauss í aðalhlutverk-
um. Síðast en ekki síst, leikur
sennilega flestum forvitni á að
frétta, hvernig Nicola Rescigno
fékk svo mikið dálæti á Ólafi Árna
Bjarnasyni, að hann varð fús til
að koma alla leið til íslands til að
stjórna tónleikum hér til heiðurs
þessum unga tenórsöngvara, þó
að hann hafi aldrei fyrr lagt leið
sína um neitt hinna Norðurland-
anna til tónleikahalds.
Þar er hægt að fara fljótt yfir
sögu. Eftir þá athygli, sem Ólafur
Árni vakti í söngvakeppninni í
Cardiff, lá leið hans til New York.
Þar söng hann fyrir ráðamenn
Metropolitan óperunnar, sem
veittu honum umsvifalaust fjár-
hagsstyrk til að fara til Ítalíu og
vinna með Nicola Rescigno sumar-
ið 1994. Svo ánægður var Nicola
Rescigno með árangurinn af því
samstarfi, að hann taldi sér bæði
ljúft og skylt að veita Ólafi Árna
allan stuðning. Hann taldi beztu
meðmælin felast í því að koma til
Islands og stjórna Sinfóníuhljóm-
sveit íslands á fyrstu einsöngstón-
leikum Ólafs Árna með hljómsveit
hérlendis. Eg vil bjóða Nicola Resc-
igno velkominn og óska Ólafi Áma
gæfu og gengis um ókomna fram-
tuh_______________________________
Höfundur er læknir og áhugn-
maður um tónlist.