Morgunblaðið - 20.06.1995, Blaðsíða 40

40 ÞRIÐJUDAGUR 20. JÚNÍ 1995
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ

JOHANNES
BJARNASON
+ Jóhannes
Bjarnason fædd-
ist í Knarrarnesi á
Mýruhi 18. júlí 1920.
Hann lést í Reykja-
vík 8. júní sl. For-
eldrar hans voru
Bjarni Asgeirsson,
alþingismaður og
ráðherra, f. 1. ágúst
1891, d. _ 15. júní
1956, og Asta Jóns-
dóttir, f. 20. sept-
ember 1895, d. 26.
apríl 1977. Systkini
Jóhánnesar voru:
Ásgeir, f. 17. febr-
úar 1919, d. 5. júní 1982, Guðný,
f. 23. desember 1923, Ragnheið-
ur, f. 23. ágúst 1925, d. 8. des-
ember 1936, og Jón Vigfús, f.
23. mars 1927, d. 5. maí 1990.
Uppeldissystur Jóhannesar
voru; Ragnheiður Ásgeirs, f.
8. mars 1917, og Hrafnhildur
Harðardóttir, f. 10. október
1942.
Jóhannes kvæntist eftirlif-
andi eiginkonu sinni Margréti
Sigrúnu Ragnarsdóttur 18. jan-
úar 1947. Margrét er fædd í
Reykjavík 7. nóvember 1924.
Börn þeirra eru: 1) Ásta Ragn-
heiður, f. 16. október 1949, gift
Einari Erni Stefánssyni. Börn
þeirra eru Ragna Björt og Ingvi
Snær. 2) Guðrún f. 22. desem-
ber 1950, gift Ævari Guð-
mundssyni. Börn þeirra eru
Eva Margrét, Jóhannes Ragnar
og Ingólfur Vignir. 3) Ragnar,
f. 9. október 1956. 4) Bjarni f.
9. desember 1960,
kvæntur Auði Þór-
arinsdóttur. Börn
þeirra eru Þórar-
inn Árni og Bryn-
dís.
Jóhannes lauk
stúdentsprófi frá
Menntaskólanum í
Reykjavík 1939 og
f.hl. prófi í al-
mennri verkfræði
frá University of
Manitoba 1941.
Hann lauk prófi í
iðnaðar- og véla-
verkfræði frá
McGiIl University í Montreal
1943 og landbúnaðarvélaverk-
fræði frá Iowa State College
1944. Hann stundaði fram-
haldsnám í framkvæmdastjórn
og iðnrekstri við New York
University 1950-51.
Jóhannes var framkvæmda-
stjóri Orku hf. 1944-47, hann
stofnaði Steypustöðina hf. 1947
og var framkvæmdasljóri
hennar janframt því að reka
eigin verkfræðistofu árin
1947-50. Hann undirbjó bygg-
ingu áburðarverksmiðju frá
1951 og starfaði við Áburðar-
verksmiðjuna í Gufunesi allan
sinn starfsaldur. Hann sat í
nefnd er undirbjó stofnun sem-
entsverksmiðju og var ráðgef-
andi verkfræðingur Sements-
verksmiðju ríkisins 1958-1973.
Utför Jóhannesar fer fram
frá Áskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
JÓHANNES Bjamason tengdafaðir
minn var um margt sérstæður og
eftirminnilegur maður. Hann var
brautryðjandi í orðsins fyllstu merk-
ingu, raddi brautina á mörgum svið-
' um verktækni og nýrra atvinnu-
hátta þegar hann kom heim frá
verkfræðinámi í Bandaríkjunum og
■ Kanada. Hann var fyrsti iðnaðar-
verkfræðingur á landinu og það
kom í hans hlut að undirbúa stofn-
un tveggja stórra ríkisverksmiðja,
Sementsverksmiðjunnar á Akranesi
og Áburðarverksmiðjunnar í Gufu-
nesi, og á báðum stöðum starfaði
hann lengi vel. Alltaf starfaði hann
í kyrrþey og aldrei hreykti hann sér
af verkum sínum.
Jóhannes var grandvar og heið-
y arlegur og þoldi ekki fláttskap eða
undirferli. Hann trúði á réttlætið
og stóð fast við sína meiningu ef
hann var sannfærður um að hún
væri rétt. Hann vildi aldrei draga
úr kröfum eða gæðum, aðeins það
besta var nógu gott. Málamiðlanir
og meðalmennska voru honum ekki
að skapi, frekar vildi hann standa
og falla með réttlætinu en selja
sálu sína. Slíkir menn gerast nú æ
fátíðari. Það er gott að minnast
Jóhannesar, þegar sannir mann-
kostir era til umræðu.
Jóhannes var góður heimilisfaðir
af gamla skólanum, en þó með
ýmsum nútíma tilbrigðum, sem ekki
var alsiða í Laugarásnum á þeim
tima. Hann sá t.d. um alla að-
drætti til heimilisins, matarinnkaup
og annað stórt og smátt sem búið
þurfti við. En ekki var hann mikið
að flækjast fyrir í eldhúsi eða skipta
sér af því sem þar fór fram. Það
er þó í minnum haft, að einu sinni
neyddist hann til að sjá um matseld
og sauð þá kjötsúpu að hætti móð-
ur sinnar. Súpan entist í viku, enda
myndarlega að verki staðið og vel
í pott lagt.
Jóhannes var mjög barngóður og
ICGSTCINAA
J J Guðmundur
Jónsson
F. 14.11.1807
D. 21. 3. 1865 \
Grciníl s/f
HELLUHRAUN 14
220 HAFNARFJÖRÐUR
SÍMI: 565 2707 FAX: 565 2629
honum var annt um bamabörn sín.
Súkkulaði mátti bóka þegar afi birt-
ist. Þegar dóttir mín fór í sveit skrif-
aði Jóhannes henni reglulega og
sendi með bréfsefni, umslög og frí-
merki, svo hún gæti svarað honum.
Þetta er dæmigert fyrir þá ást og
umhyggju sem hann sýndi fjöl-
skyldu sinni í stóru jafnt sem smáu.
Hann opnaði tækniheiminn fyrir
syni mínum þegar hann leiddi hann
kornungan um Áburðarverksmiðj-
una og útskýrði fyrir honum leynd-
ardóma hennar. Slíkar heimsóknir
lifa í minningu margra afabarna
og bama Jóhannesar.
Að loknu dijúgu dagsverki er
gott að fá að kveðja þegar kraftar
era þrotnir. Söknuður er í ranni og
rennur saman við minningu um
góðan og heilsteyptan mann. Það
er bjart og heiðríkt yfir minning-
unni um Jóhannes Bjarnason.
Einar Orn Stefánsson.
Jóhannes frændi minn og uppeld-
isbróðir er nú allur. Löng og ströng
var síðasta glíman, en allir verðum
við að lokum að lútá lögmáli al-
mættisins.
Jóhannes var heilsugóður í lífinu,
en varð fyrir áfalli fyrir einum sex
árum og átti eftir það ekki aftur-
kvæmt af sjúkrabeði. Hann er ljórði
sem fellur frá þeirra barna Bjarna
Ásgeirssonar og Ástu föðursystur
minnar. Ragnheiður lést barn að
aldri af slysföram, þá Ásgeir garð-
yrkjubóndi á Reykjum er var elst-
ur, síðan Jón Vigfús garðyrkjubóndi
að Reykjum og nú Jóhannes. Eftir
lifír Guðný, húsmóðir í Reykjavík.
Mér era samskipti bernskuár-
anna efst í huga. Margar og góðar
eru minningarnar frá æskuheimil-
inu að Reykjum þar sem húsbændur
vora þau Bjami Ásgeirsson og Ásta
Jónsdóttir „hinumegin", eins og
kallað var hjá okkur, eða í vestari
bænum, og foreldrar mínir Guð-
mundur Jónsson og Ingibjörg Pét-
ursdóttir í austurbænum. Búið var
í sama húsi sem byggt var í tveim-
ur áföngum. Fyrri áfangi 1910 og
sá ^seinni 1922.
Á hvoru heimili vora 5 börn sem
fæddust á bilinu frá 1918 til 1927.
Auk þess. vora vandabundin börn,
eitt eða tvö á hvora heimili. Þá
vora einnig á heimilinu afi og amma
Jóhannesar, foreldrar Bjarna.
Ragnheiður gáfuð kona og siðvönd
og Ásgeir smiður góður, síkátur og
hlýr og góður við böm. Það vora
þau reyndar bæði; hvort á sinn hátt.
Ásta og Bjarni komu að Reykjum
1921 með syni sína tvo í bernsku,
Ásgeir og Jóhannes. Um miðjan
þriðja áratuginn hófst lífið hjá okk-
ur krökkunum er þau elstu voru
að komast á legg. Við voram þá
fjögur sem hófum þátttöku í dag-
legum störfum. Við rákum kýrnar
og sóttum þær kvölds og morgna,
en nautgripir voru þá oftast um 40.
Einnig var okkar verk að sækja
brúkunarhestana fyrir kl. 8 á
morgnana, og gat það stundum
verið erfitt, enda fjallið ógirt.
í umstangi okkar frændanna í
fjallinu um kýr, fé og hesta voru
ófrávíkjandi skyldur sem snúning-
skrakkar höfðu, meðal annars að
gefa nákvæma skýrslu um það búfé
sem við urðum varir við í högunum
á Reykjum. Þarna var Jóhannes
okkar snjallastur. Hann var fámáll
í gönguferðum okkar og fór jafnan
í humátt á eftir okkur hinum. Er
heim kom virtist hann vita gjörla
um fjölda og lit þeira sauðkinda og
hrossa sem á vegi okkar höfðu orð-
ið. Hann gat leiðrétt og betram-
bætt skýrlsu okkar hinna og hlaut
verðskuldaða viðurkenningu fyrir
athyglina.
Nærri má geta að fyrir 7-10 ára
krakka voru oft erfið þau skyldu-
störf sem tíðkuðust í sveitum lands-
ins þá, og gat brugðið til beggja
vona með samstarfið og stundum
samlyndið. Við Jóhannes vorum
yngri en Pétur bróðir minn og Ás-
geir bróðir Jóhannesar, og var verk-
stjórnin því þeirra hlutverk. Þeir
þurftu oft að hvetja okkur til dáða
og við Jóhannes lentum stundum í
metingi með tilheyrandi deilum og
pústrum. En þegar ég lít nú um
öxl standa helst hinar sólskinsbjörtu
minningar uppúr, meðan eijur eru
gleymdar og grafnar.
Við Reykjabræður, eins og við
frændurnir vorum gjarnan kallaðir,
fengum alhliða verkþjálfun í fjöl-
breyttum vinnubrögðum á stóru og
fjölmennu heimili. Það voru t.d.
ávinnsla túna, sauðburður og hirð-
ing ullar, garðrækt og vinna í gróð-
urhúsum. Þá var 1.500-1.800 hest-
burða heyöflun, og það var mikil
vinna og sérhæfð. Þá var treyst á
marga og trausta vagnhesta, en
einnig og ekki síður á vana og dug-
lega kaupamenn og -konur. Það
fólk kom hingað úr ýmsum lands-
hlutum og sagði okkur til. Þetta
var góður skóli og hvað okkur snert-
ir bjuggum við að þessu allt okkar
líf að fá nasasjón af ýmsum menn-
ingarstraumum. Þetta kunni Jó-
hannes vel að meta og hafði stund-
um orð á því að síst af öllu hefði
hann viljað missa af þessum þætti
í lífshlaupi sínu.
Sönglist var í hávegum höfð að
Reykjum. Allir tóku þátt og mikið
var sungið, kveðið og ort. Vísur
hagyrðinga gengu manna á milli.
Þar hafði Bjami Ásgeirsson forystu
og leiðbeinandi var hann góður.
Jóhannes var fremur rólegt barn
og hugsaði sín mál vel. Hann var
þó mjög skapmikill og hafði skoðan-
ir á hlutunum. Þá kom fyrir að
hann átti í nokkrum útistöðum við
leikfélaga sina, eins og gengur.
Hann gaf ekki eftir í neinum málum
og það fylgdi honum á lífsleiðinni.
Það sem hann áleit rétt varði hann
í lengstu lög. Við frændur og jafn-
aldrar deildum oft, en aldrei svo
að það ylli vinslitum.
Á góðum stundum var Jóhannes
manna skemmtilegastur. í vinahópi
sagði hann góðar sögur og kunni
ýmsa leiki og þrautir er féllu leikfé-
lögum vel í geð.
Þeir mágamir Guðmundur faðir
minn og Bjarni áttu sér draum og
heilagt markmið sem var að byggja
upp stórbúskap. Þær vonir rættust
svo sannarlega. Búreksturinn skipt-
ist um 1930 í kúabú, „Reykjabúið"
og garðabú, „Garðyrkjuna á Reykj-
um“. Næsta kynslóð tók við um
1944-1950; tveir frá hvora heimili,
og öllum farnaðist vel á þeim
trausta granni sem eldri kynslóðin
hafði byggt upp.
Jóhannes hugði ekki að búskap
heldur hóf verkfræðinám við há-
skóla í Winnipeg. I æviágripi hans
birtist glæstur og vel ígrundaður
námsferill. Að námi loknu tók at-
vinnulífíð við; hann stofnaði fyrir-
tæki og studdi við ýmiss konar fram-
kvæmdir. Hann var ekki smátækur
og kom víða við. Að ævistarfí var
Jóhannes ráðgefandi verkfræðingur,
fyrst og fremst við Áburðarverk-
smiðjuna í Gufunesi, en einnig við
sementsverksmiðjuna á Akranesi.
Jóhannes var sá fyrsti af bömun-
um frá Reykjum sem lauk háskóla-
námi, en fleiri komu á eftir. Mér
er minnisstætt er hann kom heim
eftir langt og strangt nám í fjar-
lægri heimsálfu. Þá var mikil hátíð
og flaggað á Reykjum og allir sam-
einuðust í gleðinni þá yndislegu
daga. Það sem meira var, hann kom
með bíl í farteskinu, sem ég held
hann hafí gefið föður sínum. Það
var „Studebaker“.
Jóhannes var kvæntur Margréti
Ragnarsdóttur, hinni mætustu
konu, sem lifir mann sinn. Þau eign-
uðust fjögur böm, en þau eru Ásta
Ragnheiður alþingismaður, Guðrún
félagsfræðingur, Ragnar efnaverk-
fræðingur og Bjarni viðskiptafræð-
ingur. Barnabörnin eru sjö og er
þetta mikið myndarfólk og foreldr-
um sínum til sóma.
Við fráfall Jóhannesar Bjarna-
sonar vil ég og við fjölskyldan og
samferðafólk færa nánustu ástvin-
um hans samúðarkveðjur.
Minningin lifir.
Jón M. Guðmundsson.
Fregnin af andláti frænda míns,
Jóhannesar Bjarnasonar verkfræð-
ings, gat hvorki komið á óvart mér
né öðrum/er til þekktu. Áram sam-
an hafði hann þjáðst af erfiðum
sjúkdómi, sem engin kunnátta
læknislistarinnar þekkir ráð við, og
fundið lífið fjara smám saman út,
unz yfir lyki. Þegar svo hörmulega
er komið, að enginn mannlegur
máttur fær neinu um þokað og lífið
orðið vonlaus kvöl, er dauðinn slík-
ur léttir og raunar líkn, að hann
hlýtur að vera öðram þræði fagnað-
arefni, þótt sorgin sé þar einnig
með í för.
Jóhannes heitinn fæddist vestur
i Knarramesi í Mýrasýslu árið 1920,
en fluttist kornungur ásamt eldri
bróður sínum, Ásgeiri, að Reykjum
í Mosfellssveit, er foreldrar hans,
Ásta Jónsdóttir, móðursystir mín,
og eiginmaður hennar, Bjarni Ás-
geirsson, tóku við búskap á Reykj-
um í félagi við ung skipstjórahjón
úr Reykjavík, Ingibjörgu Péturs-
dóttur og Guðmund Jónsson á tog-
aranum Skallagrími (síðar á
Reykjaborg), bróður Ástu. Átti
þessi ráðstöfum hins unga hug-
sjónafólks eftir að verða hið mesta
gæfuspor og árangur mikill og góð-
ur. Og þótt margt hafi breytzt á
Reykjum í áranna rás vegna
breyttra atvinnuhátta, sér þessara
framkvæmda enn stað, bæði í
mannvirkjum og ræktun, ekki sízt
hinni miklu nýjung, sem þá var,
gróðurhúsa- og ylrækt.
En á Reykjum var ekki einungis
unnið að verklegum framkvæmd-
um. Á báðum heimilum var bæjar-
bragur til mikillar fyrirmyndar og
regla á öllu. Bókasafn var á hvorum
bæ, ekki stór, ep vönduð, aðallega
íslenzk rit, þjóðlegur fróðleikur,
sagnfræði og bókmenntir, en einnig
allmikið á erlendum málum, einkum
hinum Norðurlandamálunum. Var
gott eftir langan vinnudag í garð-
yrkjunni við verkstjórn harðdug-
legra og kappsamra v.erkstjóra,
m.a. danskra og þýzkra, að láta
þreytuna líða úr líkamanum við lest-
ur góðra bóka.
í þessu heilsusamlega umhverfi
ólst Jóhannes upp við leik og störf
í stórum hópi frændfólks á þessum
áhyggjulausu dögum bernsku og
æsku, er heimur okkar barnanna
var annars vegar litli, kyrrláti vest-
urbærinn í Reykjavík og hins vegar
yndisleg sveitin.
En árin liðu, og skólanám tók
við, en að skólum ólöstuðum hygg
ég, að ræktunarvinnan á Reykjum
hafi orðið okkur ekki síður heilla-
dijúg en ýmis önnur fræðsla síðar.
Auðvitað gat stundum sletzt upp á
vinfengið með okkur strákunum og
háðsglósur farið á milli, en allt jafn-
aðist þetta brátt, eins og sjálfsagt er.
Þannig svífa fram úr djúpum
hugans minningarnar um frænda
minn „eins og sýning skuggamynda
á tjaldi", fleiri en raktar verði að
þessu sinni. Jóhannes hafði þegar
í bamaskóla reynzt svo góður
námsmaður, að ástæða þótti til, að
hann „gengi menntaveginn", sem
þá var kallað, en slíkt var engan
veginn eins sjálfsagður hlutur í þá
daga og nú á tímum. Lauk hann
stúdentsprófi tæpra 19 ára vorið
1939 frá Menntaskólanum í Reykja-
vík, sem þá var sex ára skóli. Um
sumarið vann hann sem jafnan áður
á búi foreldra sinna, en hélt um
haustið í fyrsta sinn að heiman til
háskólanáms í Bandaríkjunum.
Mun erfitt fyrir ungt fólk nú að
skilja, hvílík tímamót mörgum þótti
slíkt fyrir meira en hálfri öld. Er
mér enn minnisstætt dimmt og
hryssingslegt haustkvöldið á gamla
hafnarbakkanum í Reykjavíkur-
höfn, er fjölskylda hans og nokkrir
vinir kvöddu hann, áður en hann
hyrfí út í óvissuna á einum Eim-
skipafélagsfossanna. Síðari heims-
styrjöld var þá nýhafin og siglingar
á Atlantshafi þegar orðnar ótryggar
af stríðsvöldum. Var því ærin
ástæða til kvíða. En allt fór vel, og
næstu ár lagði Jóhannes stund á
fjölbreytt verkfræðinám við banda-
ríska háskóla með ágætum ár-
angri. Fór og svo að námi loknu,
að honum buðust ýmis girnileg til-
boð um eftirsóknarverð störf þar
vestra. En „römm er sú taug, er
rekka dregur föðurtúna til“. Sú
taug var Jóhannesi að minnsta kosti
nógu sterk, enda hann upp alinn í
traustri trú á land sitt og þjóð.
Hygg ég mega fullyrða, að hann