Morgunblaðið - 18.07.1995, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 18. JÚLÍ1995
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
EFNAHAGSBATI
OG EINKANEYSLA
SAMKVÆMT úttekt Morgunblaðsins á efnahagsbata lið-
ins árs og það sem af er þessu ári, sem birtist í hér í
blaðinu á laugardag og sunnudag, fer ekki á milli mála, að
ístenskt efnahagslíf, er að mjakast upp úr öldudalnum.
A liðnu ári var það aukinn útflutningur vöru og þjónustu,
sem jók hagvöxt hér á landi um 2,8%. Á sama tíma jókst
einkaneysla aðeins um 1,7% og samneysla um 1,4%, -sem
þýðir að efnahagsbatinn varð að töluverðu leyti eftir hjá
fyrirtækjunum í landinu.
Af ofangreindri samantekt má ráða, að fyrirtækin, sem
nutu á liðnu ári talsverðs afkomubata, hafi einkum nýtt
hann til þess að greiða niður skuldir sínar, en ekki í nýjar
fjárfestingar. Það er vel, þegar fyrirtæki greiða niður skuld-
ir sínar og ná þannig að bæta rekstrarumhverfi sitt til fram-
búðar, en jafnframt verður að líta til þess, að ef ijárfesting
fyrirtækjanna er á mjög lágu stigi, blasir fljótlega við stöðn-
un.
í ár, eru horfur aðrar, þar sem því er spáð að einka-
neysla aukist um 3,9%, samneysla um 2,0%, en útflutningur
vöru og þjónustu ekki nema um 2,9%, miðað við 10,2% aukn-
ingu árið 1994. Þannig er því spáð að verg landsframleiðsla
aukist í ár um 3,0%. Því hníga horfur fyrir árið 1995 í þá
átt, að það verði einkaneysla landsmanna, sem haldi uppi
auknum hagvexti. Slíkt hlýtur ávallt að vekja upp spurning-
ar um, að hve miklu leyti hagvöxturinn er fjármagnaður
með auknum ráðstöfunartekjum heimilanna, þ.e.a.s. kaup-
máttaraukningu, og hve mikill hluti hans, er fjármagnaður
með aukinni skuldasöfnun.
Samkvæmt áætlunum Þjóðhagsstofnunar, má ætla að það
sé aukinn kaupmáttur ráðstöfunartekna, sem heldur að
megninu til uppi auknum hagvexti hér innanlands, þannig
að áhrif af framleiðniaukningu liðins árs séu í ár að skila
sér hér innanlands, í aukinni eftirspurn eftir innlendri og
innfluttri vöru.
Slíkt er þekkt fyrirbæri, þegar efnahagsleg uppsveifla er
annars vegar, en samt sem áður, ætti þessi þróun einnig
að verða til þess að menn staldri við og hugi að því hvort
hætta sé á að aukin einkaneysla sé fjármögnuð með aukinni
skuldasöfnun.
Fyrirtæki hafa gengið á undan með góðu fordæmi, við
að greiða niður skuldir sínar. Heimilin í landinu þurfa í sama
mæli að minnka skuldir sínar og reyna það af veikum mætti.
Brýnast er þó, eins og fram kemur í tilvitnaðri úttekt, að
hið opinbera, ríki og sveitarfélög dragi stórlega úr útgjöldum
sínum og greiði niður skuldir. Fyrr verður ekki um raunveru-
legan bata íslensks efnahagslífs að ræða.
GRIÐLAUS GRIÐA-
SVÆÐI
ÞEGAR tekin var ákvörðun um það fyrir tveimur árum
í öryggisráði Sameinuðu þjóðanna að afmarka sex griða-
svæði múslima í Bosníu var það gert í þeirri von að draga
myndi úr árásum á óbreytta borgara.
Sveitir Serba hafa hins vegar frá upphafi sýnt griða-
svæðunum takmarkaða virðingu. Harðar árásir hafa verið
gerðar á Bihac og Gorazde. Sarajevo hefur um langt skeið
verið einangruð frá umheiminum og leyniskyttur hafa af
miskunnarleysi fellt saklausa borgara.
Fyrir viku hertóku Serbar Srebreniea og einungis er spurn-
ing um tíma hvenær Zepa fellur í hendur þeirra.
Tugir þúsunda óbreyttra borgara hafa flúið þessi svæði
og ekki er vitað um afdrif þúsunda til viðbótar. Fregnir
berast af fjöldanauðgunum og óttast er um örlög margra
þeirra karlmanna er Serbar hafa handtekið undir því yfir-
skyni að ætlunin sé að yfirheyra þá vegna stríðsglæpa. Lýs-
ingar flóttafólksis á aðgerðum Serba eru hrikalegar.
Ofbeldisverk eru ávallt framin í átökum en framferði Serba
er fyrir Iöngu komið út fyrir þau mörk sem kalla má „eðlileg"
í styrjöldum. Ótal sinnum hafa þeir brotið fjölmörg ákvæði
Genfarsáttmálans. Virðing þeirra fyrir réttindum flótta-
manna og óbreyttra borgara er engin. Jafn svívirðileg
grimmdarverk hafa ekki verið framin í Evrópu síðan í síð-
ari heimsstyrjöldinni.
„Griðasvæði“ múslima hafa reynst gagnlaus. Serbar hafa
virt þau að vettugi og friðargæsluliðar Sameinuðu þjóðanna
hafa ekki burði til að vernda þau líkt og heitið var í upphafi.
Þessi svæði hafa í reynd verið mestu hættusvæðin í Bosn-
íu og þeir sem þar búa staðið berskjaldaðir gagnvart árásum
Serba.
Morgunblaðið/Þorkell
I BLIÐVIÐRINU á dögunum rakst ljósmyndari á stangveiðimann sem mokveiddi fisk rétt við skólpút-
rásirnar í Laugarnesi. Veiðimaðurinn er rússneskur og skildi lítið í áhyggjum ljósmyndarans af fengn-
um. Þarna eru engar viðvaranir sem gefa til kynna að sjórinn sé mengaður.
Hreinar
strendur
á21. öld
Mengun í sjó er yfír viðmiðunarmörkun meng-
unarvamarreglugerðar í öllum sveitarfélögum
á höfuðborgarsvæðinu, eins og fram kemur í
grein Guðjóns Guðmundssonar. Nýtt frá-
veitukerfi skal vera komið í notkun árið 2000
samkvæmt alþjóðlegum skuldbindingum sem
Islendingar hafa gengist undir og á næsta ári
verður hægt að baða sig í Nauthólsvík.
HREINSUN strandlengjunn-
ar á höfuðborgarsvæðinu
er umfangsmesta verk
sem ráðist hefur verið í
hérlendis í umhverfismálum. Kostnað-
ur miðað við núverandi áætlanir er á
bilinu 7-8 milljarðar króna. í Reykja-
vík verður heildarkostnaður nálægt 6
milljörðum kr. en gæti orðið um 12
milljarðar kr. ef nauðsynlegt þykir að
beita svokallaðri annars stigs hreinsun
á fráveituvatninu sem þykir fremur
ólíklegt á þessari stundu. í árslok
1994 hafði verið framkvæmt fyrir
tæpa 2 milljarða kr. í Reykjavík og
þá er ráðgert að hálfur milljarður kr.
fari til framkvæmda á þessu ári.
Samstarf er með fjórum sveitarfé-
lögum á höfuðborgarsvæðinu um frá-
veituframkvæmdir, þ.e. Reykjavík,
Kópavogi, Garðabæ og Seltjarn-
arnesi. Fráveituvatn frá Garðabæ
verður leitt í rás undir Kópavog í
Kársnesveitu þar sem það sameinast
fráveituvatni Kópavogsbúa. Þaðan
verður það leitt í rás undir Fossvog-
inn þar sem það tengist Fossvogs-
ræsi, sem einnig flytur skólp frá
Breiðholti, Árbæ, Selási, Fossvogi og
hluta Vesturbæjar. Þaðan verður
skólpinu dælt ásamt fráveituvatni frá
Seltjarnarnesi að /yrstu dælu- og
hreinsistöðinni á íslandi við Ána-
naust, sem byijað er að reisa og verð-
ur tilbúin á næsta ári. Reiknað er
með að kostnaður við gerð stöðv-
arinnar í Ánanaustum ásamt útrás
verði 740-750 milljónir kr. auk kostn-
aðar við útrás sem nemur um 400
milljónum kr.
Skásta fjaran á Seltjarnarnesi
I Kópavogi er búið að leggja ræsi
milli tveggja væntanlegra dælustöðva.
Norðanmegin á Kársnesi eru nokkrar
útrásir þar sem skólp rennur stutta
leið til sjávar og menga Skerjafjörð-
inn. Að sögn Þórarins Hjaltasonar
framkvæmdastjóra tæknisviðs Kópa-
vogsbæjar er ráðgert að byrjað verði
að dæla skólpi yfir í Foss-
vogsræsi í ársbyrjun 1998.
Eftir er að framkvæma fyr-
ir um 200 milljónir kr. en
nánast engar framkvæmdir
verða á þessu ári. Heildar-
kostnaður við Kársnesveitu
er 320 milljónir kr. og hlutur Kópa-
vogs er 242 milljónir kr., hlutur
Garðbæinga er um 70 milljónir kr.
og hlutur Reykvíkinga um 7,3 milljón-
ir kr.
Garðbæingar eru á enda þessarar
veitu. Nú fer allt fráveituvatn
Garðbæinga út í Arnarnesvog um 200
metra frá landi. Eiríkur Bjarnason
bæjarverkfræðingur segir að Arnar-
nesvogurinn sé mengaður mjög. Hann
segir að tengt verði við fráveitukerfi
Kópavogs 1997. Áætlaður kostnaður
við fráveituframkvæmdir Garðbæ-
inga er um 280 milljónir kr.
Á hveiju ári sl. þijú ár hafa verið
gerðar mælingar á mengun vegna
fráveituvatns á Seltjarnarnesi og, að
sögn Halldórs Runólfssonar hjá heil-
brigðiseftirliti Kjósarsýslu, er þar
minni mengun en út af norðurströnd
Reykjavíkur. Mengunin er
engu að síður yfir mörkum
mengunarvarnarreglugerð-
ar. Seltjarnarnesið tengist
inn á dælustöðina í Ána-
naustum 1996. Fráveitu-
vatnið fer nú út um nokkrar
stuttar útrásir norðanmegin á nesinu
og á einum stað sunnanmegin. Ein
skásta fjaran er þó við Seltjörn þar
sem kóligerlamagn er undir viðmiðun-
armörkum mengunarvarnareglugerð-
ar, eða undir 100 gerlar í hveijum
100 ml, og þar er nánast eina fjaran
sem er hæf til útivistar á höfuðborg-
arsvæðinu.
Áður en fráveituvatninu er veitt
út frá Ánanauststöðinni verður það
grófhreinsað, sem jafngildir svokali-
aðri fyrsta stigs hreinsun samkvæmt
tilskipun ESB, og dælt um 4 km leið
út á 20-25 metra dýpi í sjó. •
Aðrar aðalútrásir í fráveitukerfinu
verða í Laugarnesi og hugsanlega
einnig í Geldinganesi. Sigurður I.
Skarphéðinsson gatnamálastjóri segir
að ekki hafi verið tekin ákvörðun um
hvort hreinsistöðin í Geldinganesi
verði byggð. Það séu bæði __________
rök með og móti byggingu ||érlen
hennar en áætlanir séu » .
komnar það skammt á veg aoj*
að ekki sé hægt að sjá hvort nfieo C
af því hljótist peningalegur . hæ
sparnaður. ——
í Mosfellsbæ fer allt frárennsli í
rotþrær og tiltölulega skaðlítið af-
rennsli fer út í Leirvog. Verði hreinsi-
stöðin í Geldinganesi reist einhvern
tíma á næstu öld er hugsanlegt að
Mosfellsbær komi þá inn í samstarf
sveitarfélaganna og fráveituvatni frá
bænum verði dælt út frá Geldinganesi.
Miklar framkvæmdir í
Hafnarfirði
í Hafnarfirði standa fyrir dyrum
miklar framkvæmdir í fráveitumál-
Hugsanlegt
að fram komi
strangari
kröfur.