Morgunblaðið - 18.07.1995, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 18. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
*

+ Solveig Hjörvar
fæddist 2. apríl
1921 í Reykjavík.
Hún lést á Öldrun-
ardeild Landspít-
alans 4. júlí sl. For-
eldrar hennar voru
hjónin Helgi Hjör-
var kennari, f. 20.
ágúst 1888, d. 25.
desember 1965, og
k.h. Rósa Daðadótt-
ir, f. 14. mars 1892,
d. 5. janúar 1977.
Systkini hennar
eru Guðrún Kjarv-
al, f. 19. janúar
1917, Gunnar, f. 17. desember
1919, Þormóður, f. 24. maí
1922, d. 31. desember 1970,
Egill, f. 5. júlí 1923, d. 12. des-
ember 1965, Daði, f. 5. nóvem-
ber 1928, d. 26. nóvember 1954,
Tryggvi, f. 6. febrúar 1932 og
Úlfur, f. 22. apríl 1935. Solveig
giftist Haraldi Samúelssyni,
loftskeytamanni, 2. nóvember
1940, f. 2. janúar 1910, d. 4.
ágúst 1992. Börn þeirra eru:
1) Helgi, f. 17. nóvember 1940,
m. Anne Lise Samuelsen, f. 15.
maí 1939. Barn þeirra er Heidi,
f. 18. febrúar 1966. Þau skildu.
S.k. Helga var Annelese Hede-
vig Jörgensen, f. 24. maí 1946.
Barn þeirra er Maja, f. 23. sept-
ember 1971. Þau skildu. 2) Sig-
ríður, f. 26. apríl 1942, d. 12.
júní 1942, 3) Rósa, f. 17. ágúst
1943, m. Björn Einar Þorláks-
son, f. 29. júní 1939, d. 5. júlí
1994. Börn þeirra eru Agla
KÆR vinkona mín, Solveig Hjör-
var, hefur kvatt þennan heim. Það
er erfítt að gera grein fyrir jafnsér-
stakri konu og Solveig var. Hún
hafði skáldlegt ímyndunarafl og var
gædd þeirri gáfu að sjá lífíð sem
litríkt yrkisefni og fann því farveg
í skemmtilegri frásögn. Solveig unni
íslenskri tungu og hafði sjálf gott
vald á henni og nýtti þann hæfileika
vel og gat reyndar á stundum svið-
ið undan beinskeyttum tilsvörum
hennar. Hún var rómantísk og hafði
einstakt lag á því að horfa á menn
og málefni með rómantískum aug-
um ungu stúlkunnar og þegar hún
var í essinu sínu var frásögnin
gjaman með léttu dramatísku ívafi.
Hún bjó yfír víðtækri þekkingu á
íslenskum fróðleik og naut sín best
í góðum félagsskap þar sem munn-
leg frásögn hennar krydduð skáld-
legu innsæi hélt áheyrandanum
föngnum.
Solveig var fædd í Reykjavík og
bjó þar mestan hluta ævinnar. Hún
ólst upp hjá foreldrum sínum í Fjala-
kettinum. Hún var ein af Reykjavík-
urdætrum, hún þekkti sögu borgar-
innar, hveija götu og sögu hvers
húss í gamla bænum. Hún elskaði
þessa borg og naut Kvosin, þar sem
hún ólst upp, byijaði búskap og
eyddi ævikvöldinu, sérstöðu í hennar
huga.
Þegar litið er yfir farinn veg
streyma minningamar fram í hug-
ann ein af annarri sem flestar tengj-
ast skemmtilegum atvikum, en Sol-
Sigríður, f. 11. des-
ember 1965, Þor-
lákur Sindri, f. 22.
desember 1967,
sambk. Birgitte
Imfeld, f. 26. des-
ember 1970, Sol-
veig, f. 30. júlí
1971, Ingibjörg
Rósa, f. 12. júlí
1976, Haraldur, f.
21. september
1982. 4) Guðrún, f.
23. september
1944, m. Vilhjálm-
ur Heimir Baldurs-
son, f. 21. júní 1939.
Börn þeirra eru Baldur, f. 26.
nóvember 1965, sambk. Hildur
P. Friðriksdóttir, f. 2. desem-
ber 1966, Laufey, f. 11. desem-
ber 1968, sambm. Hreiðar Þór
Valtýsson, f. 26. maí 1967, Þó-
rey Þöll, f. 6. desember 1971,
sambm. Guðni Hreinsson, f. 6.
desember 1971, Arney Ösp f.
6. maí 1977. 5) Drengur f. 7.
júlí 1945, d. 7. júlí 1945. Seinni
maður Solveigar var Þorsteinn
Eiríksson, kennari og skóla-
stjóri, f. 13, apríl 1920, d. 1.
október 1978. Kjörsonur þeirra
er Jóhann, f. 20. janúar 1963,
m. Elfa Elfarsdóttir, f. 20. júlí
1958. Börn þeirra eru Tanja
Guðrún, f. 31. október 1988,
og Eva María, f. 21. desember
1991. Barnabörn Solveigar eru
13 og langömmubörnin eru 6.
Útför Solveigar fer fram frá
Dómkirkjunni I dag og hefst
athöfnin kl. 13.30.
veig var glaðvær og bjó yfir ágætu
skopskyni.
Þegar ég hitti hana fyrst var ég
þrettán ára unglingur en fundum
móður minnar og Solveigar, sem
höfðu verið vinkonur í æsku, bar
saman aftur er við systkinin sett-
umst í Vogaskóla en þar var Þor-
steinn Eiríksson s.m. Solveigar
skólastjóri í forföllum Helga Þor-
lákssonar. Upp frá því mynduðust
vináttubönd sem treystust með ár-
unum, en samverustundimar urðu
fleiri eftir að hún varð ekkja við lát
Þorsteins.
Solveig kom mér strax fyrir sjón-
ir sem öðruvísi en aðrar konur. Eg
tengdi hana aldrei við hið hefð-
bundna hlutverk kvenna, en á þeim
tíma voru konur flestar bundnar við
heimilisstörf. Hún var þó með af-
brigðum góð hannyrðakona, hafði
verið í saumanámi hjá Guðrúnu
Arngrímsdóttur og stundað nám í
Statens kvinnelige industri og Hell-
ens skole í Noregi og unnið sem
handavinnukennari í heimavistar-
skólanum Brautarholti á Skeiðum
frá 1953 til 1960.
Heimili hennar sem búið var fögr-
um gömlum gripum sem hver fyrir
sig átti sér sérstaka sögu bar vitni
um smekkvísi húsfreyjunnar. Af-
staða hennar til heimilsstarfa var
með þeim hætti að hún leit ekki á
þau sem skyldustörf, hún var
stemmningsmanneskja og vann
þegar andinn kom yfir hana og þá
var sama hvort væri dagur eða nótt.
Mínar ánægjulegustu minningar
með Solveigu tengjast undirbúningi
jóla, jólaföndri, en hún var listamað-
ur á því sviði, laufabrauðsgerð, nið-
ursuðu ávaxta og margvíslegri
sultugerð. Hún kom þá gjaman
klyfluð ættfræðibókum, lögfræð-
inga-, lækna- og kennaratölum,
handavinnu og sænginni sinni því
þá var ekki tjaldað til einnar næt-
ur. Við hverskyns heimilisiðnað
kunni hún vel til verka, enda hafði
hún séð um matreiðslukennslu í
Brautarholti á Skeiðum. Þá voru
norsku og sænsku matreiðslubæk-
urnar teknar fram og fyrr en varði
stöfluðust upp fullar sultukrukkur
og ég varð margs vísari um matar-
gerð jafnt sem líf, starf og ástir
löngu horfinna ljóðskálda.
Solveig var vel að sér í bók-
bandi, hafði reyndar numið þá iðn
hjá Önnu Flygenring veturinn
1936-37 og var hún afar stolt af
góðu handbragði sínu. Ég minnist
þess frá unglingsárum mínum þegar
móðir mín og Soiveig höfðu sett upp
bókbandsverkstæði í stofunni okkar
með fornfálegum verkfæmm sem
tilheyra iðninni og var þá oft glatt
á hjalla og ekki hætt fyrr en lýsa
tók af degi. Á nóttum sem þessum
fór andinn á flug, augnaráð Solveig-
ar varð fjarskygnt og draumar og
veruleiki mnnu saman.
Ég mun sakna lágvöxnu fjör-
miklu vinkonu minnar sem sífellt
var á iði og alltaf kom auga á
skemmtilegu hliðar tilverunnar.
Þegar hún einhverju sinni varð fyrir
því óhappi að lenda í árekstri var
það vegna þess að allt í einu kom
á móti henni götulitaður bíll og öðru
sinni þegar kom til ágreinings um
það hvort tiltekinn maður hér í borg
væri orðinn sköllóttur, en hún hafði
haldið því fram að svo væri ekki,
kom jólakort á næstu jólum með
mynd af umræddum manni, en Sol-
veig hafði þá límt bómull á hvirfíl
mannsins og undir stóð: „Víst er
hnoðri á hausnum á honurn."
Solveig hélt reisn sinni til ævi-
loka. Þegar ég hitti hana örfáum
dögum fyrir andlátið, en þá var hún
langt leidd af þeim sjúkdómi sem
dró hana til dauða, áttum við saman
notalega stund. Þá fór andinn enn
á flug og rifjuð voru upp skáldverk
og ævi skálda.
Við systkinin og foreldrar okkar
sendum bömum Solveigar okkar
innilegustu samúðarkveðjur svo og
öðrum ættingjum og vinum um leið
og við kveðjum Solveigu og þökkum
henni fyrir samfylgdina.
Katrín Theodórsdóttir.
Erfiðu stríði er lokið. Vinkona
okkar, Solveig Hjörvar, fékk hægt
andlát eftir baráttu við illvígan
sjúkdóm. Hún vissi að hverju dró
og tók því með sama æðruleysi og
svo mörgu öðru í lífinu.
Solveig var dóttir hjónanna Rósu
Daðadóttur og Helga Hjörvar, hins
kunna útvarpsmanns og rithöfund-
ar. Hún ólst upp í stórum systkina-
hópi, þar sem einnig var í heimili
móðurafi hennar, Daði - „falleg-
asti afí í heimi“ - að áliti Þórunn-
ar, konu minnar, enda vakti hann
athygli, þessi fríði, gamli maður,
með sitt snjóhvíta hár og skegg.
Helgi og Rósa höfðu kynnzt á
æskuheimili Katrínar, tengdamóð-
ur minnar. Var mikill vinskapur
milli fjölskyldnanna alla tíð og enda
oft stutt milli heimilanna. Hafði
Helgi verið kennari hennar í Mið-
bæjarskólanum og hélt þeim sið
að koma fyrstur gesta í afmæli
hennar.
Solveig var bráðgreind og minn-
ug, eins og hún átti ættir til. Hún
hafði mikið yndi af góðum bókum
og batt þær líka listilega inn, enda
var hún bæði hög og vandvirk.
Solveig var mikill Reykvíkingur
og elskaði Kvosina alla tíð, og ekki
var hún alltaf sátt við niðurrif húsa
þar.
Við kölluðum hana Lobbu, enda
var það gælunafn hennar alla tíð
frá því hún fæddist og faðir hennar
mætti Sigurði Nordal á förnum vegi
og sagðist hafa eignast litla dóttur.
Þá sagði Sigurður: „Lobba kom með
loðna skó úr Lundúna veldi.“
Islenskur efniviður
íslenskar steintegundir henta margar
afar vel í legsteina og hverskonar
minnismerki. Eigum jafnan til fyrir-
liggjandi margskonar íslenskt efni:
Grástein, Blágrýti, Líparít og Gabbró.
Áralöng reynsla.
Leitið
upplýsinga.
II
S. HELGASON HF
STEINSMIÐJA
SKEMMUVEGI 48 . SlMI 557 6677
SOLVEIG
HJÖRVAR
Síðar varð þetta líka ein setning-
in, sem faðir hennar hafði í ritæf-
ingabók, sem gefin var út eftir
hann.
Lobba giftist Þorsteini Eiríks-
syni, yfirkennara, þann 11. apríl
1953. Það reyndist mikill happa-
dagur beggja. Þorsteinn var frændi
konu minnar, og það jók á kynni
okkar. Þeim varð ekki barna auðið,
en Solveig átti myndarleg böm
fyrir, sem hann gekk í föðurstað.
Það varð mikið áfall, þegar Þor-
steinn varð bráðkvaddur á heimili
sínu.
Síðustu tvo mánuðina fyrir and-
látið var Solveig óslitið á sjúkrahús-
um, fyrst á Landspítalanum, en
lengst af í Hátúni 10B. Þó fór hún
með syni sínum heim til sín um
helgi, þar sem hann var hjá henni,
og öðru sinni um helgi komu dætur
hennar tvær utan af landi. Gladdi
það hana mjög að geta verið heima
hjá sér með sameinaðri fjölskyldu
sinni.
Við hjónin höfðum rúman tíma
til að heimsækja Solveigu á virkum
dögum og gerðum það oft þessar
síðustu vikur. Lengst af sat hún
þá frammi. Var hún þá í hjólastól,
las og hélt venjum sínum óbreytt-
um. Hún var ákveðin í því að lifa
lífinu, meðan það entist. Mein
hennar var þess eðlis, að ekki varð
við það ráðið, eins og komið var.
í heimsóknum okkar var margt
spjallað, ekki sízt um bækur og
önnur sameiginleg áhugamál.
Beindist tal þeirra Þórunnar ósjald-
an að Kvosinni og gömlum dögum
þar. Upp úr því bað Þórunn Lobbu
að segja sér sögur af Helga, föður
hennar, sögur, sem voru á fárra
vitorði. Lobba sýndi þessu máli
mikinn áhuga, og náði Þórunn sér
í sérstaka kompu til að skrifa í
eftir henni. En þetta var orðið
nokkuð seint, sagan varð ekki
nema ein.
Föstudaginn 30. júní heimsótt-
um við Lobbu í síðasta sinn. Þann
dag hafði hún verið flutt á einbýli
annars staðar í byggingunni, og
var rétt búið að koma henni fyrir.
Hún hafði þó fylgzt með því, að
fjölskyldumyndir og nokkrir per-
sónulegir munir yrðu settir þar,
sem hún ætlaði þeim stað. Helgin
var fram undan til hvíldar. Þegar
við svo komum á þriðjudaginn á
eftir, var bróðir hennar og hjúkrun-
arkona að koma út úr stofu Lobbu.
Hafði hún þá látizt fyrir stundu.
Lobba hafði haft orð á því, að hana
langaði í bíltúr með okkur. Höfðum
við því þennan tíma alltaf teppi í
bílnum, ef hún treysti sér í bílferð
þann daginn. Þetta reyndist einnig
of seint eins og skráningin á sögum
af föður hennar. Sú ferð var aldrei
farin. í stað hennar hefur Lobba
okkar lagt upp í aðra ferð og
áhugaverðari. Verði henni allt til
gæfu á hinum nýju brautum. Börn-
um og öðrum vinum og vanda-
mönnum vottum við Þórunn samúð
okkar.
Hjúkrunarfólki, sem annaðist
Solveigu Hjörvar á báðum sjúkra-
húsunum, ber að þakka umönnun
og nærgætni.
Ólafur E. Stefánsson.
Þegar Helgi Hjörvar fann upp
nýja forskriftabók með einfaldri
stafagerð fyrir alþýðufólk, kennslu-
bók sem ætlað var að leysa af höfð-
inglega dráttlist Jóns Þórarinssonar
fræðslustjóra og Mortens Hansens
á þriðja tug aldarinnar, vakti frum-
kvæði barnakennarans mikla at-
hygli. Fögnuðu margir stílhreinum
einfaldleikanum, en hinir voru ekki
færri sem töldu eftirsjá að flúrletr-
inu og sökuðu Helga Hjörvar um
skemmdarverk. Einn var þó sá hóp-
ur óskriftlærðra sem þóttist nú hafa
eignast kennslubók við sitt hæfi, -
það voru krakkamir í Bröttugötu
og Bíókrakkarnir í Fjalakettinum
og leikfélagar þeirra í Gijótaþorpi.
Gripu þessi landsins börn fegins-
hendi almúgaletur Helga og æfðu
sig stíft á forskriftinni, einkum á
blaðsíðunni með efstu línu á þessa
leið: Lobba kom með loðna skó úr
Lundúnaveldi. - Lobba var nefni-
lega leiksystir og uppáhalds vinkona
þeirra sem útskrifast höfðu úr tíma-
kennslu, og hafið æðra nám í Mið-
bæjarbarnaskólanum við Tjörnina.
Þar að auki var Lobba dóttir höfund-
ar forsskriftanna, - Solveig Hjörvar
sem kvödd er í dag.
Solveig var þriðja bam Hjörvars-
hjónanna Rósu og Helga, - Guðrún
- Úna var elst, þá Gunnar, og síðan
Solveig, - og á eftir henni stráka-
hópurinn allur, vatni ausinn á sögu-
öld: Þormóður, Egill o.s.frv. - einu
nafni Bíókrakkarnir. Þeir áttu
heima á Aðalstræti 8, og þar var
einnig til húsa Gamla bíó, - Smíða-
verkstæði Skafta, og gotteríisbúðin
á neðstu hæð og fleiri fyrirtæki -
einu nafni Fjalakötturinn.
Þessi gamli timburhjallur í mið-
bænum var einhver ævintýralegasti
leikvöllur í samanlögðum bamabók-
um, með allskonar útskotum, dimm-
um leynigöngum, og skuggalegum
draugaloftum, en afturgöngur á
reiki í krókum og kimum, og yfir
öllu portinu glerþak gegn regni,
snjó og vetrarveðrum. Þegar Gamla
bíó fluttist upp í Ingólfsstræti var
kvikmyndasalurinn brúkaður til
fundahalda, - þar æfðu kommún-
istar sig í að ganga í takt, og bám
þá rauða fána á litlum sætum
stöngum sem fóru vel í hendi, eins
og axarsköft. Svo voru kommúnist-
arnir líka í hnefaleikum, en vildu
aldrei leyfa manni að vera með,
grefils beinin. Við íhaldsbörnin
hefndum okkar í kórsöng á göngum
og gluggum með útúrsnúningi úr
baráttusöngnum Rauða fánanum:
Fram allir fjósamenn með skóflu-
blaðið, því hrossataðið vort merki
er. Lobba söng sópran í kórnum í
einkar áhrifamiklum sólóum upp í
opið geðið á óvininum. Hún var
djörfust allra í leik og hrekk ef svo
bar undir, - en stúlkna hugljúfust
á barnalesstofunni í stóra kvisthús-
inu við gamla kirkjugarðinn undir
gafli Landsímahússins, - og gaf
engum eftir í skautahlaupi á Tjarn-
arsvellinu. Ekki mun faðir hennar
hafa hrifist mjög af öllum uppá-
tækjum Lobbu sinnar, - hann var
strangur og siðavandur, og krafðist
hlýðni af börnum sínum og ann-
arra. Urðu smágúngur oft dálítið
hræddar, - en ekki Lobba, - hún
var af hinni sortinni. Ég held að
karlinum föður hennar hafi með
árunum þótt æ vænna um hana
fyrir bragðið.
Grjótaþorps-krakkaskarinn í
Bröttugötu og Fjalakettinum hélt
hópinn fram á miðjan fjórða ára-
tug, en fór úr því að riðlast, enda
Reykjavík þá tekin að þenjast út í
allar áttir, sem og borgarbúar flest-
ir með aldrinum. En Lobba gamla
úr forskriftabókinni var þó aldrei
langt undan, uppfull af skringileg-
um sögum og smellnum athuga-
semdum þegar maður rakst á hana
á förnum vegi L og brennandi í
andanum í alvörumálum. Þar bar
hæst á síðustu áratugum varðveisla
Fjalakattarins, og átti hún ekki orð
yfir þá sem ekki skynjuðu menning-
arsögulega tign stórhýsisins, ósk-
aði þeim út í hafsauga með meiru,
og sagðist hafa búist við öðru af
mér. Eg hopaði á hæl með órök-
studdum hrakspám um framtíð lífs-
hættulegra eldspýtnastokka og
hrófatildurs í miðbænum, en Lobba
rak flóttann með krassandi yfirlýs-
ingum að ég skyldi nokk fá gúm-
morinn, bætti ég ekki ráð mitt.
En þrátt fyrir baráttuþrek Lobbu
og annarra unnenda Fjalakattarins
fór svo að hann var rifinn, - og
Lobba þar með búin að tapa mál-
inu. - Og þó, - á rústum gamla
timburhjallsins reis nýtísku gler-
og steinsteypuhöll í Aðalstræti 8,
- og ekki fyrr búið að fínpússa en
Solveig Hjörvar flutti þar inn. Þar
bjó Lobba síðan á loðnum skóm til
æviloka á sínum gamla stað, í nota-
legri þjóðarsátt við byggingasam-
þykkt borgarinnar, varðveisluráð
fornminja og almættið. Ég þykist
mega þakka Lobbu og kveðja hana
í leiðinni fyrir hönd okkar krakk-
anna í Bröttugötunni og Grjóta-
þorpinu forðum tíð. Við samhryggj-
umst hennar fólki.
Jón Múli Árnason.