Morgunblaðið - 12.08.1995, Blaðsíða 20

20 LAUGARDAGUR 12. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR: EVRÓPA
VÍVE
v BovkoT*
SKOPTEIKNARAR blaða hafa ekki síður en fréttaskýrendur fjall-
að um kjarnorkutilraunir Frakka. Svona leit teiknari danska blaðs-
ins Politiken á málið eftir að margir danskir veitingastaðir ákváðu
að hætta að bera fram franskan mat í mótmælaskyni.
Kjarnorkutilraunir Frakklands
harðlega gagnrýndar innan ESB
Líklegt að
Frakkar fallist á
sérfræðingafund
París, Brussel. Reuter.
HUGSANLEGT er að frönsk
stjómvöld fallist á mánudag á
ítrekaða beiðni framkvæmda-
stjómar Evrópusambandsins um
fund evrópskra kjamorkusérfræð-
inga um fyrirhugaðar kjarnorkutil-
raunir Frakklands í Suður-Kyrra-
hafi. Að sögn Costas Verros, tals-
manns framkvæmdastjórnarinnar
em „merki um að svar komi frá
París á mánudag" og að svarið
verði jákvætt.
Ritt Bjerregaard, sem fer með
umhverfismál í framkvæmda-
stjóminni, sendi í seinasta mánuði
tvö bréf til franskra stjórnvalda.
Þar var annars vegar farið fram á
upplýsingar um hugsanlega geisl-
unarhættu af tilraunasprenging-
unum við Mururoa og hins vegar
krafizt fundar evrópskra sérfræð-
inga, þar sem rætt yrði um að
sérfræðingar annarra Evrópuríkja
fengju að framkvæma sjálfstætt
eftirlit með tilraunasprengingun-
um.
Frakkar sendu fyrrnefndu upp-
lýsingarnar, sem um var beðið, um
hæl, en hafa dregið úr hömlu að
svara beiðni um sérfræðingafund.
Framkvæmdastjórnin hefur vald
til að hlutast til um kjarnorkumál-
efni aðildarríkja ESB, samkvæmt
samningnum um EURATOM,
Kjamorkusamvinnustofnun Evr-
ópu. Ólíklegt er þó talið að fram-
kvæmdastjórnin reyni að stöðva
eða hindra kjamorkutilraunir
Frakklands. Hún er hins vegar
undir miklum þrýstingi að gera
eitthvað í málinu, frá að minnsta
kosti sjö ESB-ríkjum; Svíþjóð,
Danmörku, Finnlandi, Austurríki,
Lúxemborg, írlandi og Hollandi,
sem öll hafa gagnrýnt kjarnorku-
tilraunirnar harðlega.
Fælingin lykill að friði
Þótt frönsk stjórnvöld muni
hugsanlega Ijá máls á fundi til að
friða bandamenn sína, hafa ráð-
herrar ríkisstjórnarinnar lýst því
skorinort yfir að hvergi verði hvik-
að frá áformum um kjarnorkutil-
raunirnar. Michel Bamier, Evrópu-
málaráðherra Frakklands, sagði í
viðtali við Le Monde á fimmtudag
að þótt önnur ESB-ríki gagnrýndu
tilraunimar, vissu allir að fæling-
armáttur kjamorkúvopna Frakka
væri lykillinn að friði í álfunni.
„Við verðum að draga lærdóm
fyrir varnarmál Evrópu af þessu
skilningsleysi á kjamorkutil-
raununum og jafnframt af stríðinu
í fyrrverandi Júgóslavíu,“ segir
Barnier. Hann segir að deilan sýni
fram á þörfina á meiri eindrægni
og skilvirkni í utanríkisstefnu ESB.
„Þetta er tækifærið til að ræða
frekar hugmyndir um sameiginleg-
ar varnir á evrópsku landi,“ segir
hann.
Rætt um nýjan
fiskveiðisamning
ussel. Reuter.
VIÐRÆÐUR fulltrúa Evrópusam-
bandsins og Marokkós um nýjan
fiskveiðisamning hófust í Bmssel
í gær. „Ég er ánægð með að við-
ræðurnar skuli vera hafnar að
nýju, það sýnir vilja beggja aðila
til að nýtt samkomulag komist til
framkvæmda, sem ég vona að
verði þann 1. september,“ sagði
Emma Bonino, sem fer með fisk-
veiðimál í framkvæmdastjórn ESB
við upphaf viðræðnanna.
Fulltrúar fiskiðnaðar Marokkó
segja fiskistofna í lögsögu Mar-
okkó hafa verið ofnýtta á undan-
förnum 10 árum. Marokkó fer
fram á mikla skerðingu veiðikvóta
til næstu þriggja ára; 65% á kol-
krabba og smokkfiski og 50% á
rækju og lýsingi. Einnig vilja Mar-
okkómenn að skip ESB-ríkja landi
megninu af þeim afla sem veiddur
er í lögsögu þeirra í marokkóskum
höfnum.
ESB vill frekar fá menn til að
landa meiri afla i Marokkó með
fjárhagslegri hvatningu, t.d. með
lækkun á veiðileyfagjaldi.
Báðir samningsaðilar eru sam-
mála um nauðsyn þess að vernda
fiskistofna, en eiga eftir að koma
sér saman um hvaða eftirlitsað-
ferðum skuli beitt, s.s. með aðstoð
gerfihnatta og eftirlitsmanna um
borð.
ERLENT
Um 40 íslendingar að störfum í Bosníu og Króatíu
Fjölmiðlar ýkja hætturnar
og gefa ranga mynd
MILLI þijátíu og fjörutíu íslend-
ingar starfa um þessar mundir á
vegum Sameinuðu þjóðanna í Bos-
níu og Króatíu. Einn þeirra er
Snorri Vignisson, sem sagði í við-
tali við Morgunblaðið að frétta-
flutningur sá, sem bærist almenn-
ingi, gæfí ýkta mynd af ástandinu.
Snorri sagði að um 20 íslend-
ingar væru í Bosníu og annað eins
í Króatíu. Flestir starfa þessir ís-
lendingar við vöruflutninga, en
einnig eru þar nokkrir iðnaðar-
menn. Snorri ekur flutningabíl í
Bosníu og sagði að íslenskir starfs-
bræður sínir þar væru 17. Einnig
væri þar íslenskur rafvirki og sím-
virki.
„Við erum ekki alltaf í skotlín-
unni,“ sagði Snorri. „Við erum
alls ekki sendir þang-
að sem eru læti og ef
eitthvað er á seyði
fáum við svo öfluga
herfylgd að mús
kæmist ekki fram hjá.
Ég vil leggja áherslu
á að við erum ekki í
neinni hættu þarna.“
Snorri lagði áherslu
á að umheimurinn
hefði fengið ranga
mynd af ástandinu í
Bosníu og Króatíu og
fjölmiðlar hefðu til-
hneigingu til að draga
fram afmarkaða þætti
í stað þess að líta á
heildina. Átökin væru á afmörkuð-
um svæðum, en víðast hvar væri
friður, þótt vissulega
væri spenna í lofti.
„Þetta er ekki bara
blóð og bardagar,“
sagði Snorri. „Allir
eru hræddir, en maður
sér engan deyja úr
hungri og víðast hvar
ríkir friður, þótt ekki
sé hægt að segja að
lífið gangi sinn vana-
gang.“
Snorri fékk starfið
á síðasta ári gegnum
smáauglýsingu í ís-
lensku blaði.
„Þegar ég fór fyrst
út var þetta ævintýri,“
sagði hann. „Nú er þetta bara
vinna.“
Snorn Vignisson
Atökum
í Ang’ólu
lokið?
Luanda. Reuter.
JONAS Savimbi, leiðtogi
skæruliðasamtakanna UNITA,
lýsti í gær yfir því að borgara-
stytjöldinni, sem staðið hefur í
19 ár í Angóla, væri nú lokið.
Fyrr í gær var greint frá því
að Savimbi hefði þegið boð um
að verða varaforseti í sam-
steypustjóm landsins.
„Eg tel stríðinu ... lokið og
við viljum halda fram á við og
tryggja frið og skapa aðstæður
fyrir þjóðarsátt," sagði Sav-
imbi við útvarpsstöð í Gabon.
UNITA (Þjóðarsamtök fulls
sjálfstæðis Angóla) og stjórnin
í Luanda gerðu friðarsam-
komulag í nóvember. Síðan
hefur að mestu ríkt friður í
landinu, þótt af og til hafi brot-
ist út skærur. Hálf milljón
manna lét lífið í borgarastyij-
öldinni og talið er að þtjár
milljónir manna hafi verið
hraktar frá heimilum sínum.
Einn helsti vandinn við að
koma á friði verður að leysa
upp 75 þúsund manna sveitir
UNITA og 100 þúsund manna
lið hers Angóla og mynda einn
her.
Grunur um fjöldamorð Bosníu-Serba
SÞ vilja fá að kanna
málið í Srebrenica
Sarajevo, Ljubljana. Reuter.
SAMEINUÐU þjóðirnar hafa kraf-
ist þess að fá aðgang að ákveðnum
svæðum í Austur-Bosníu en loft-
myndir, sem Bandaríkjamenn hafa
tekið, benda til, að stórar fjölda-
grafir séu við bæinn Srebrenica,
sem Serbar ráða nú. Forseti Al-
þjóðanefndar Rauða krossins sagði
í gær,jLÖ 6.000 múslima væri sakn-
að á þessu svæði en taldi ekki
nægilega sannað enn, að Serbar
hefðu myrt allt fólkið.
Madeleine Albright, sendiherra
Bandaríkjanna hjá Sameinuðu
þjóðunum, lagði í fyrrakvöld fram
loftmyndir, sem sýna að mati
bandarískra sérfræðinga stórar
fjöldagrafir fyrir utan bæinn Sre-
brenica, sem áður var eitt af griða-
svæðum múslima en er nú í höndum
Serba. Lagði hún einnig fram vitn-
isburð Bosníumanns, sem segist
hafa komist af þegar Serbar skutu
til bana með vélbyssum 2.700 músl-
ima.
Ekki búist við leyfi frá Serbum
Talsmaður SÞ í Sarajevo, Chris
Vernon, sagði, að yfirmenn gæslu-
liðsins krefðust þess að fá að fara
til Srebrenica til að kanna málið
en viðurkenndu um leið, að þeir
teldu litlar líkur á að Serbar leyfðu
það. Sagði hann, að ekki yrði reynt
að fá þessu framgengt með valdi
en Ratko Mladic, yfirmaður hers
Bosníu-Serba, stjórnaði árásinni á
Srebrenica. Hann er meðal þeirra,
sem stríðsglæpadómstóll Samein-
uðu þjóðanna í Haag hefur sakað
um stríðsglæpi.
Ekki nægar sannanir
Cornelio Sommarruga, forseti
Alþjóðanefndar Rauða krossins,
sagði í Sarajevo í gær, að enn
væru ekki nægar sannanir fyrir
fjöldamorðum Serba á múslimum
en hann kvaðst hafa rætt málið við
borgaraleg yfirvöld Bosníu-Serba á
fimmtudag. „Það virtist koma mjög
illa við þá, sem ég ræddi við,“ sagði
Sommarruga. Curt Göring, sem fór
ásamt fleiri fulltrúum Amnesty
International til Tuzla í Norðaust-
ur-Bosníu nýlega, sagði í Ljubljana
í Slóveníu í gær, að þúsunda manna -
væri saknað í Bosníu og væri ótt-
ast, að Serbar hefðu drepið marga
þeirra.
Kína ögrar Taiwan með
flugskeytatilraunum
Taipei. Reuter.
VERÐBRÉFAMARKAÐIR á
Taiwan tóku dýfu í gær, föstudag,
eftir að Kína hafði tilkynnt um
nýjar tilraunir með stýriflaugar,
sem þeir láta springa í sjónum
skammt frá Taiwan-eyju.
Taiwanskir embættismenn
reyndu að dreifa áhyggjum fólks
vegna tilraunanna. Huang Yao-yu,
yfirmaður þeirrar deildar stjórnar-
flokks þjóðemissinna í Taiwan,
sem fylgist með atburðum á meg-
inlandinu, sagði tilraunirnar ekki
vera beina hernaðarógnun heldur
vera stjórnmálalegs eðlis. Kínveij-
ar væru að reyna að skapa
óstöðugleika fyrir kosningar, sem
fyrirhugaðar eru í Taiwan á næst-
unni. I desember verða haldnar
þingkosningar og forsetakosning-
ar í marz á næsta ári.
Á fimmtudag lýstu Kínveijar
því yfir að þeir myndu halda áfram
tilraunum með stýriflaugar í Aust-
ur-Kínahafi á tímabilinu frá 15.
til 25. ágúst, rétt norður af Taiw-
an, en þær eru framhald á sams
konar tilraunum sem fram fóru á
sama svæði 21. til 26. júlí sl.
Tilkynningin um framhaldstil-
raunirnar hafði harkaleg áhrif á
fjármálamarkaði Taiwans. í gær
féll gengið á verðbréfamarkaðnum
um 4,57 af hundraði og hefur
ekki verið lægra í 20 mánuði.
Taiwanski dollarinn hrundi um
miðjan dag í gær niður í lægsta
gengi gagnvart Bandaríkjadollar
síðan 1991.
Vilja grafa undan Lee
Stjómmálaskýrendur segja Kín-
veijum ganga fleira til með að-
gerðunum nú en að skapa óstöðug-
leika í stjórnmálum Taiwan. Þeim
sé í mun að grafa undan stuðningi
við Lee Teng-hui forseta Taiwans,
en Kínveijum gramdist mjög
heimsókn hans til Bandaríkjanna
í júní sl., sem þeir túlka sem til-
raun til að afla Taiwan viðurkenn-
ingar á alþjóðavettvangi og vinnu
að stofnun sjálfstæðs ríkis þar.
Allar götur síðan þjóðernissinnar
Chiang Kai-sjeks töpuðu borgara-
stríðinu 1949 og hröktust út á
Taiwan-eyju hefur það verið yfir-
lýst stefna beggja aðila að eyjan
sameinist Kína á ný, en undir
mjög ólíkjum formerkjum.
„Það boðar mikla hættu, ef Kína
telur sig ekki Iengur geta Ieyst
deiluna um endursameiiiingu á
friðsamlegan hátt. Taiwan neyðist
til að fara mjög varlega undir þess-
um kringumstæðum,“ sagði Hu
Fo, stjórnmálafræðiprófessor í
Taipei, um stýriflaugatilraunir
Kínveija.