Morgunblaðið - 12.08.1995, Blaðsíða 30

30 LAUGARDAGUR 12. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GRINAR
MINNISVARÐI Elínar Briem að Ytri-Ey
í Vindhælishreppi.
KNAPPSSTAÐAKIRKJA í Fljótum.
GRETTISLAUG við Reyki á Reykjaströnd, Drangey í baksýn.
Skotist fyrir Skaga
KL. 10.00 laugardaginn 29. júlí
J995 höldum við hjónin af stað úr
Reykjavík áleiðis til Akureyrar og
er áformað að aka fyrir Skaga. Við
snæðum hádegisverð í Edduhótel-
inu að Húnavöllum. Afbragðs mál-
tíð, en þar stendur mikið til, því
ættarmót Axlarættar verður haldið
þar um kvöldið. Skammt austan við
Blönduós beygir vegurinn til vinstri
og þar hefst ferðin fyrir Skaga.
Við stoppum við Ytri-Ey í Vindhæl-
ishreppi, hjá minnisvarðanum um
Elínu Briem, þá gagnmerku konu,
tjem var brautryðjandi í menntun
kvenna, en hún veitti húsmæðra-
skólanum í Ytri-Ey forstöðu árin
1883-1895. Á minnisvarðann eru
letruð þessi vísuorð sr. Matthíasar
Jochumssonar:
I sálarþroska svanna
býr sigur kynslóðanna
og hvað er menning manna
ef menntun vantar snót.
Elín Rannveig Briem fæddist
1856 og dó 1937. Þekktust fyrir
bók sína, Kvennafræðarann.
Útsýnið til Strandafjallanna er
óviðjafnanlegt. Við ökum framhjá
Skagaströnd og komum brátt að
Hofi, kirkjustaðnum, þaðan sem Jón
Eg hvet alla ferðamenn
til þess að aka fyrir
Skaga, segir Leifur
Sveinsson, sem lýsir
ógleymanlegri ferð um
þær slóðir.
Árnason þjóðsagnasafnari var ætt-
aður, fæddur 1819, dáinn 1888.
Austan við Hof taka við Brekkubæ-
irnir, en þeirra á meðal eru Örlygs-
staðir, en þar bjó á 16. öld Guð-
mundur Andrésson, sem stóð að
vígi Kristjáns skrifara, til að hefna
Jóns Arasonar.
Enn er mikill snjór á túninu að
Örlygsstöðum, svo harður hefur
veturinn verið á Skaga. Vegurinn
liggur nú eftir Króksbjargi sem leið
liggur austur að Kálfshamarsvík,
en þar er bærinn Saurar, sem fræg-
astur var fyrir reimleika fyrir
nokkrum áratugum. Stórbýlið
Hafnir er nú í eyði, en var fram á
þessa öld mikil hlunnindajörð og frá
Hafnabúðum reru oft 20 skip til
'iiákarla- og fiskveiða. Litlu austan
við Hafnir eru Víkur, þaðan sem
Leó Ámason var ættaður, en hann
nefndi sig Ljónið frá Víkum, afar
sérstæður maður, stofnaði Leós-
kaffi í Reykjavík á stríðsárunum,
en síðan iengi með rekstur á Sel-
fossi. Eyðibýlið Ásbúðir er nyrsti
bær í Húnavatnssýslu. Sýslumörkin
eru við Deildarhamar, austast í
Ásbúðatanga, en hann er nyrsti bær
í Skagafjarðarsýslu og þar er viti
á Skagatá. Nú opnast útsýnið til
Skagafjarðar, Þórðarhöfði, Málmey
og Drangey speglast í sjávarfletin-
um, þetta er unaðsleg sjón.
Eg hafði ætlað þessa ferð nokk-
urs konar pílagrímsferð að Ketu á
Skaga, því þaðan eru ættaðir tví-
burarnir Ragnar og Sigurður Ár-
mann Magnússynir, miklir vinir
mínir og félagar úr fjölmörgum
hestaferðalögum. Þeir eru báðir
látnir. Við göngum út á Ketubjörg,
tökum upp nesti okkar og skálum
í minningu Ketubræðra. í Hólareið
Fáks á Landsmót hestamanna 1966
í júlí, létum við Ragnar okkur iðu-
lega dragast aftur úr hópnum og
skiptust á sögum allan daginn, ég
í óbundnu máli, en Ragnar í
bundnu. Aldrei varð söguþurrð né
vísna-. Nú ökum við framhjá skipa-
læginu Selvík, þar sem Kolbeinn
ungu gerði út skipaflota sinn, er
hann hugðist ráðast á Vestfirði
1244, sem leiddi til Flóabardaga.
Skömmu áður en við komum að
hinni undurfögru Sævarlandsvík,
ökum við framhjá Skefilsstöðum,
þaðan sem Benedikt Siguijónsson
hæstaréttardómari var ættaður.
Laxá rennur í Sævarlandsvíkina
eftir Laxárdal og er þar mikil feg-
urð. Enginn vegur er á milli Sævar-
lands og Reykja á Reykjaströnd,
því þar gengur Landsendi fram í
sjó snarbrattur og ekki vegarstæði.
Nú fer að styttast til Sauðárkróks,
Laxárdalsheiðin er frekar stutt,
áður en komið er að Heiði í Göngu-
skörðum og Veðramóti, en frá þeim
bæjum eru sumar af þekktustu
ættum landsins. Ógleymanlegri ferð
um Skaga er lokið, en eftir er
Reykjaströndin og hana ætlum við
að heimsækja síðar í ferðinni. Veg-
urinn fyrir Skaga er sæmilegur yfir-
ferðar fyrir hvaða bíl sem er, en
gæta verður varúðar við aksturinn,
því malarhryggirnir geta verið háir
á veginum, þar sem grófur ofaní-
burður er. Heim í Tjarnarlund á
Akureyri komum við um kl. 20.00.
Á slóðum Grettis
Ásmundarsonar
Miðvikudaginn 2. ágúst höldum
við enn af stað vestur til Skaga-
fjarðar að áliðnu hádegi og nú er
stefnan tekin á Reykjaströndina. Frá
Varmahlíð til Sauðárkróks og þaðan
Reykjastrandarveg nr. 748 í átt að
Reykjum, sem er eyðibýli yst á
Reykjaströnd. Reykjadiskur heitir
nesið, sem gengur þar fram. Sunnan
undir Diskinum er heit uppspretta í
fjörukambinum, svo nefnd
órettislaug, en þar laugaði Grettir
sig eftir sundið úr Drangey, árið
1030. Ég geng út að lauginni, en
þar er nokkur fjöldi ferðamanna að
baða sig og skoða. Þann 31. júlí
1927, 897 árum eftir Grettissund,
syndir Erlingur Pálsson
lögregluforingi úr Drangey, var 4
tíma og 25 mínútur að synda 7,5
kílómetra og tók land í
Hrossavíkumefi í Reykjalandi. Vakti
sund Erlings mikla athygli og var þá
ort:
Dáið Erlings frægðarför,
finnst þar annar Grettir,
en hafði hann garpsins gáska og fjör
við griðkuna á eftir?
Menn lesi 75. kafla Grettissögu,
ef þeir vilja fræðast frekar um
Drangey. Bílvegurinn nær ekki út
í Glerhallavík, en þangað er 20
mínútna gangur.' Glerhallavík er
undir háum hömrum, rómuð fyrir
fagra steina, glerhalla, jaspis o.fl.
Steinataka er þar óheimil.
Hegranes
Á heimleiðinni var ætlunin að aka
Hegraneshringinn, en þar höfðum
við hjónin aldrei komið áður.
Rípurhreppur heitir sveitamafninu
Hegranes. Austan við brúna yfir
Vestari-Héraðsvötnin beygjum við
til hægri og fyrst verður fyrir okkur
hinn reisulegi bær að Hellulandi, en
þaðan var m.a. ættaður Sigurður
málari Guðrnundsson. Litlu sunnar
er Hróarsdalur, þaðan sém bekkjar-
bróðir minn Jónas Gíslason vígslu-
biskup er ættaður, en frá afa hans
Jónasi í Hróarsdal er kominn mikill
ættbogi. Það er staðarlegt í Hróars-
dal og skógrækt er þar mikil. í
Keldudal er stórmyndarlegt býli og
þaðan komnir frábærir gæðingar,
t.d. Leistur frá Keldudal, margfaldur
íslandsmeistari og methafi í skeiði.
Nú beygir vegurinn til norðurs
og er þá komið að kirkjustaðnum
Ríp, sem var prestsetur til 1907.
Árin 1895-99 þjónaði þar sr.
Sveinn Guðmundsson, er síðar varð
prestur í Árnesi á Ströndum, faðir
læknanna Jónasar og Kristjáns og
afi Höskuldar Ólafssonar fyrrum
bankastjóra.
Það má segja að smér drúpi af
hveiju strái í Hegranesi og mun
þetta sveitarfélag merkilegt fyrir
þá sök, að á mestu harðindaárum
í sögu landsins, þá var enginn
sveitarómagi til í Rípurhreppi.
Ferðalok
Nú ökum við sem leið liggur
norður á Hofsós og fáum okkur
kaffi á veitingastofunni Sólvík, en
þar er alltaf gott að koma, meðlæti
frábært. Veðrið er unaðslegt,
blankalogn og hiti. Svo frábært
hefur veðrið verið í dag, að frá
Reykjaströndinni sáum við
Hofsjökul skýlausan.
Ég hafði aldrei hugleitt af hverju
Hofsjökull héti þessu nafni, en nú
komst ég að því í biblíu minni,
Vegahandbókinni útg. 1995, að
jökullinn heitir eftir Hofí í Vesturdal
í Skagafirði, en sú jörð er
landnámsjörð Eiríks Hróaldssonar
og átti Hof allan afréttinn inn til
jökla.
Nú höldum við heim til Akureyrar
um Lágheiði, Ólafsfjörð, Dalvík og
Árskógsströnd, en um þá leið reit
égþann 15. ágúst 1987 í 25. tölublað
Lesbókar Morgunblaðsins og nefndi:
„Um Lágheiði til Skagafjarðar“.
Eftirmáli
Ég hvet alla ferðamenn til þess
að aka fyrir Skaga. Ég hafði látið
hræða mig frá þessari leið árum
saman, var tjáð að þetta væri
tröllavegur, aðeins fyrir jeppa. Nú
hringdi ég í upplýsingasíma
Vegagerðarinnar og fékk þar réttar
upplýsingar um veginn.
Eitt á ég þó eftir, en það er að
komast út í Drangey. Jón
Drangeyjaijarl í Fagranesi á
Reykjaströnd heldur uppi ferðum
út í Drangey á báti sínum Nýja-
Víkingi. Tekur ferðin 5 tíma.
Kannske læt ég verða af því að
fara með Jóni á næsta ári, fyrr
verður frændi minn Grettir
Ásmundarson ekki ánægður.
Höfunduv er Uigfnedingur.
Heimildir:
1. Briemsætt, Söffusteinn, Reykjavík, 1990.
2. Föðurtún, PállKolka, Reykjnvík, 1950.
8. Árhók Ferðafélag íslands,
Austur-llúnavatnssýsla, Jón Eyþórsson, 1904.
4. íslenskar œviskrár, Páll Eggert. Ólason, 111.
bindi, lleykjavík, 1950.
5. Árhók Ferðafélags íslands, Skagafjörður,
Hallgrímur Jónnsson, 1956.
6. Jarða- og búendatal íSkagafirði 1781-1958,
Reykjavík, 1949-59.
7. Grettissaga, Hiðísl. fomritafólag, Reykjavík,
1936.
8. Öldin okkar 1901-80, Gils Guðmundsson,
Reykjavik, 1950.
9. Guðfmðlngntal 1847-1976, Björn
Magnússon, Reykjavik, 1976.
10. fsl. Vegalmndhókin, Reykjavik, 1995.