Morgunblaðið - 12.08.1995, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 12. ÁGÚST 1995 33
AÐSENDAR GREINAR
Jón Þ. Árnason: Lífríki og lífshættir CXXXII
„Negrinn vinnur mjög vel við viss skilyrði; en hann
vinnur aldrei meira en brýnasta nauðsyn krefst. Nátt-
úrubarnið, og það er mergurinn málsins, verður aldrei
annað en íhlaupahjálp.“
Albert Schweitzer (1875-1965), þýskur læknir,
guðfræðingnr, heimspekingur, rithöfundur,
Nóbelsverðlaunaþegi 1952.
BANDARÍKJAÞING samþykkir afnám þrælahalds 31. janúar
1865: „Allir menn eru skapaðir jafnir.“
Vinna, „mannúð“,
bræðralag
Hliðstæður Banamein Frægir
vantar mannúðar þrælaeigendur
ENGINN efi er á, að mannkynið
skortir margt. En af sumu hefir
það nóg og af öðru meira en nóg.
Af lygum og blekkingum hefir það
ofgnægtir. Aðeins fáir eru
fullsaddir, en fjöldinn óseðjandi.
Naumast gæti því hlotizt sálar-
háski af, ef sem flestir gerðu sér
far um að líta heim og mann eins
og hvort tveggja er í stað þess að
sjá allt eins og þeir óska að væri.
Ódæði þeirra, sem eru haldnir
fýsnarákefð í að magna hatur í
garð hvíta kynþáttarins og óhróður
um þjóðir hans, og láta engin
hlaupasnöp ósnert í því skyni, eiga
sér fáar hliðstæður aðrar en þær,
sem verða raktar í trúarbragðaöfg-
ar. Þess er því ekki að vænta, að
á þann vettvang verði sóttar and-
ríkar hugmyndir eða bitastæð þekk-
ing. Meinlítið dæmi þess er þrá-
tuggan, um að Evrópuríki hafi sýnt
Afríkubúum fádæma ókurteisi með
því að beita reglustiku óspart, þeg-
ar þau skiptu álfunni á milli sín.
Ef satt væri, hefði sú reglustika
verið afar skrítin eins og öll landa-
kort sanna. Gæti ekki verið, að
„mannúðarfólk" hafi haft landabréf
af Bandaríkjunum fyrir framan sig,
þegar reglustikukenningin var sett
á flot?
Þungbær refsíng
Ástand og horfur, sem mannkyn-
ið stendur andspænis, eru ótvírætt
þess eðlis, að jarðarbúum öllum er
á flestu bráðari þörf en að þjóðir
og ríki efli með sér ófrið og illindi.
Harmkvæli ýmis konar heija af
vaxandi þunga og krefjast við-
bragða. Viðbrögð ráðamanna hafa
oftast orðið þau að snúa baki við
hinu mögulega og fara í nefnd, og
kljást þar við hið ómögulega; að
gera alla ánægða.
Áköllin eftir atvinnu hafa lengi
verið hávær. Ósennilegt er að þau
muni þagna eða úr þeim draga.
Hvorki í bráð né iengd. Fljótt á lit-
ið hljómar það dálítið undarlega.
Eða máski þvert á móti, ef betur
er að gætt. Ég veit ekki betur en
að öllum þeim tækjum og aðferðum,
sem beitt hefir verið til að létta lífs-
baráttuna, hafi helzt verið talið til
gildis, að með þeim „sparaðist"
vinna. Það markmið hefir sannar-
lega náðst. Með þvílíkum „ágæt-
um“, að tugir milljóna kvenna og
karla hafa ekki handtak að gera.
Ég veit þá ekki heldur, hvað þver-
sögn er, ef hún felst ekki í hinum
linnulausu kröfum atvinnurekenda
um „eðlilegt rekstrarumhverfi" og
kröfum verkalýðs um „sköpun at-
vinnutækifæra“, sem allir virðast
sammála um, að séu ekkert minna
en sjálfsögð „mannréttindi“.
Og ef mér skjáltast ekki hrapa-
lega, var vinnan fyrsta refsingin,
sem Guð lagði á manneskjuna.
Hann benti á jörðina og mælti:
„Með erfiði skalt þú þig af henni
næra alla þína lífdaga...".
Eftirsótt böl
Um þúsundir ára hefir manneskj-
an litið á vinnu sem ánauð, og jafn-
lengi hafa verið forréttindi að þurfa
ekki að vinna. Óteljandi eru þau
brögð, sem gripið hefir verið til í
því skyni að komast hjá vinnu. En
af þeim sökum varð til það, sem
nefnist tækni. Og nú er krafizt
„atvinnutækifæra". Hvers vegna
krefjumst við ekki einfaldlega ríku-
legra veizlufanga og glimrandi
skemmtana? (Lágstéttir Rómar
heimtuðu á sínum tíma „brauð og
leiki“ („Panem et Circenses")).
Auðvitað er „vinna" bara vand-
ræðaleg tilraun til að hreinrita þá
staðreynd, að menn þrá peninga,
umfram allt mikla peninga, í þeim
tilgangi að verða ekki eftirbátar
granna sinna á þansprettinum að
bruðlmarkinu. M.ö.o.: Við viljum
ekki einungis vinnu, heldur hátt-
launaða vinnu, svo háttlaunaða, að
orka og hráefni jarðar, fiskimið og
ræktarland ganga óðum til þurrð-
ar. (Regnskógar jarðar eyðast um
125.000 km2 flatarmáls árlega,
akur- og ræktarland um röska
70.000 km2). íslenzkur vinnusali
myndi nú, árið 1995, afþakka pent
- og Bandaríkjamaður hefði gert
fyrir löngu - ef honum væru boðin
svipuð kjör og amma hans og afi
urðu að láta sér lynda árið 1930.
„Mannréttindi" til vinnu eru því
í raun krafa um, að ríkið ábyrgist
stöðuga og helzt vaxandi eyðslu-
getu. Þessi krafa er vanhugsuð og
út í buskann. Atvinnuleysi er stað-
reynd, verður varanlegt og mun
fara vaxandi. Stjórnlaus tækni og
óðafjölgun eymdardæmdra í Afríku
og Asíu, svo og botndreggja í stór-
borgum Evrópu og Bandaríkjanna
sérstaklega, tryggir það. Þar sem
áður störfuðu tíu snyrtilegar vélrit-
unarstúlkur, er nú komin tölva.
Þar, sem áður strituðu 50 hraustir
verkamenn, skröltir nú afspymuljót
skurðgrafa.
Jamm og jæja, segja allir véltrú-
aðir, iðnbyltingin á 18. og 19. öld
sparaði líka vinnu, og hafði í för
með sér gríðarlega velmegun.
En - og takið nú vinsamlegast
vel eftir:
Þá áttu Evrópumenn heiminn.
Alls staðar voru óskir þeirra skip-
anir, víðast lög. („Rétt er það, sem
arískur maður telur réttlátt vera.“)
Þá var dæmið leyst á hagkvæman
og skilvirkan hátt: Atvinnulausu
milljónimar flýðu tæknigaldrana,
fluttu búferlum til Ameríku, Afríku
og Ástralíu, ræktuðu þijár heims-
álfur utan Evrópu til lífs og þroska.
Þá áttu Evrópumenn í önnur hús
að venda.
En sú tið er liðin. Smitandi vit-
firring mannúðarhræsninnar hefir
eitrað heimslífið - og þar með
gengið af heilbrigðri mannúð nær
dauðri.
Seigdrepandi sýkill
Fyrir u.þ.b. 200 árum tók skríti-
leg „mannúðarstefna“ að grípa um
sig í ýmsum stórborgum Evrópu,
einkum París, og smitið breiddist
ÚL Sýkillinn barst frá Ameríku -
eins og sýfílis fyrir 500 árum og
alnæmi fyrir 15 ámm. Hann kvikn-
aði í kollum nokkurra þrælahaldara
í Bandaríkjunum, og hóf herhlaup
sitt undir herópinu „allir menn eru
skapaðir jafnir“ eins og staðfest er
skjallega í „Mannréttindayfirlýs-
ingu hins góða fólks í Virginíu“,
(„Bill of Rights"), útgefínni hinn
12. júní 1776 (fáein inngagnsorð
og 16 greinakaflar).
Enda þótt ambáttir og þrælar
bandarískra fyrirmanna hafi að
þeirra trúarjátningu verið „skapaðir
jafnir“, þá sýna eignaskýrslur
bandarískra forseta, að þeir hafa
a.m.k. litið svo á, að sumir hlytu
að vera harla ójafnir, og að ekki
þyrfti endilega að meta sjálfræði
þeirra miklu meira en Lenin mat
velferð verkalýðsins (hungur,
fjöldamorð) eða Churchill menning-
arverðmæti og líf óbreyttra borgara
(Dresden) á 20. öld.
Úr búnaðarskýrslum
Samkvæmt beztu, fáanlegu
heimildum nam ambátta- og þræla-
eign bandarískra forseta:
1. forseti Georg Washington
(1732-1799) átti 216 árið 1773; 3.
forseti Thomas Jefferson (1743-
1820) átti 185 árið 1809; 4. forseti
James Madison (1751- 1836) átti
116 um tíma; 5. forseti Andrew
Jackson (1767-1845) átti 160 árið
1843; 11. forseti James K. Polk
-(1795-1849) átti 18 árið 1845; 12.
forseti Zachary Taylor (1784-
1850) átti mest 300; 17. forseti
Andrew Johnson (1808-1875), ótil-
greint; og 25. forseti Ulyssis S.
Grant (1822-1885), maðurinn, sem
var yfirhershöfðingi Norðurríkj-
anna í „Þrælastríðinu", átti 4, eig-
inkona hans átti 1 ambátt, fékk
aðra í brúðargjöf og keypti þá þriðju
síðar.
Með því að sú merka uppgötvun,
að „allir menn eru skapaðir jafnir",
varð grundvöllur alþjóðasamskipta,
staðhæfði „mannúðarfólk", að þeg-
ar frelsi og sjálfstæði Afríkuþjóða
hefði hlotið viðurkenningu og þær
fengið tækifæri til að anda að sér
fersku lofti vestrænnar félags-
hyggju, þá yrði þess skammt að
bíða, að ekki yrði þverfótað fyrir
innfæddum stórmennum á borð við
Aristoteles, Dante, Shakespeare,
Goethe, Newton, Edison, Röntgen
og Diesel á götum og torgum Afr-
íku. Einhver bið hefir reyndar orðið
á því, og sætir ekki tíðindum.
Ekkert hefir heldur frétzt um,
að stórmenni hafi valdið verulegum
umferðatruflunum á vegum Vest-
urlanda í seinni tíð.
Reynslan hefír sýnt, að upp-
áþrengd lífsviðhorf og lifnaðarhættir
Vesturlandabúa hafa ekki orðið Afr-
íku til eftirtektarverðrar gæfu.
Kannski er ástæðan m.a. sú, að til
þeirra, sem bezt þekktu, var aldrei
leitað. Albert Schweitzer var aldrei
spurður ráða. Líklega hefír hann
verið talinn hægriöfgamaður, og
ekki alveg að ástæðurlausu, enda
þótt allt „mannúðarfólk“ og sannir
sovétsyrgjendur taki undir það.

MESSUR A MORGUN
Guðspjall dagsins:
Hinn rangláti
ráðsmaður.
(Lúk. 16.)
ÁSKIRKJA: Guðsþjónusta kl. 11.
Fermd verður Eva Rós Guðmunds-
dóttir, búsett í Hamborg, bt.
Kleppsveg 46, Rvk. Árni Bergur
Sigurbjörnsson.
BUSTAÐAKIRKJA: Messa kl. 11.
Fermdar verða íris Ásgeirsdóttir,
Heiðargerði 16, Asrid Harðardóttir
Ásgeirsson, Gljúfraseli 12 og
Tinna Pétursdóttir, Háhæð 13,
Hafnarf. Organisti Guðni Þ. Guð-
mundsson. Pálmi Matthíassön.
DÓMKIRKJAIM: Messa kl. 11.
Prestur sr. Jakob Á. Hjálmarsson.
Dómkórinn syngur. Organleikari
Marteinn H. Friðriksson.
ELLIHEIMILIÐ GRUND: Guðs-
þjónusta kl. 10. Sr. Valgeir Ást-
ráðsson. Organisti Kjartan Ólafs-
son.
GRENSÁSKIRKJA: Messa kl. 11.
Ferming, altarisganga. Fermdur
verður Einar Óskar Friðfinnsson,
Unufelli 27, Rvk. Prestur sr. Hall-
dór S. Gröndal. Organisti Árni
Arinbjarnarson.
HALLGRÍMSKIRKJA: Messa kl.
11. Sr. Karl Sigurbjörnsson. Org-
anisti Hörður Áskelsson. Orgel-
tónleikar kl. 20.30. Karsten Gyld-
endorf organisti frá Bogense, Dan-
mörku, leikur.
LANDSPÍTALINN: Messa kl. 10.
Sr. Karl Sigurbjörnsson.
HÁTEIGSKIRKJA: Messa kl. 11.
Sr. Tómas Sveinsson.
LANGHOLTSKIRKJA: Kirkja Guð-
brands biskups. Messa kl. 11.
Prestur sr. Arngrímur Jónsson.
Organisti Jón Stefánsson. Kaffi-
sopi eftir messu.
LAUGARNESKIRKJA: [ sumarleyfi
sóknarprests er bent á guðsþjón-
ustu í Askirkju. Ólafur Jóhannsson.
NESKIRKJA: Guðsþjónusta kl. 11.
Sr. María Ágústsdóttir.
SELTJARNARNESKIRKJA: Messa
kl. 11. Organisti Vera Gulasciova.
Prestur sr. Solveig Lára Guð-
mundsdóttir.
ÁRBÆJARKIRKJA: Guðsþjónusta
kl. 11. Organisti Sigrún Stein-
grímsdóttir. Prestarnir.
BREIÐHOLTSKIRKJA: Samkoma
ungs fólks með hlutverk kl. 20.
Gísli Jónasson.
DIGRANESKIRKJA: Guðsþjónusta
kl. 14. Dómprófastur sr. Guð-
mundur Þorsteinsson setur sr.
Gunnar Sigurjónsson inn í emb-
ætti sóknarprests í Digranessókn.
Altarisganga. Organisti Smári Óla-
son. Kaffi eftir messuna. Sóknar-
nefndin.
FELLA- OG HÓLAKIRKJA: Guðs-
þjónusta kl. 20.30. Prestur sr.
Hreinn Hjartarson. Organisti
Lenka Mátéová. Prestarnir.
GRAFARVOGSKIRKJA: Messa kl.
11. Sr. Þórey Guðmundsdóttir
sóknarprestur Desjamýrarpresta-
kalls messar. Prestarnir.
HJALLAKIRKJA: Helgistund kl. 11.
Bryndís Malla Elídóttir.
KOPAVOGSKIRKJ A: Guðsþjón-
usta kl. 11. Organisti Örn Falkner.
Ægir Fr. Sigurgeirsson.
KRISTSKIRKJA, Landakoti: Há-
messa kl. 10.30. Messa kl. 14.
Ensk messa kl. 20. Laugardaga
messa kl. 14 og ensk messa kl.
20. Aðra rúmhelga daga messur
kl. 8 og kl. 18.
KFUM og KFUK, v/Holtaveg:
Fagnaðarsamkoma á morgun kl.
17 vegna heimkomu kristniboð-
anna Valdísar Magnúsdóttur og
Kjartans Jónssonar. Ræðumaður
Páll Friðriksson. Barnagæsla á
sama tíma.
MARÍUKIRKJA, Breiðholti: Messa
kl. 11 á sunnudögum.
JÓSEPSKIRKJA, Hafnarfirði:
Messa kl. 10.30. Rúmhelga daga
er messa kl. 18.
ÓHÁÐI SÖFNUÐURINN: Kvöld-
guðsþjónusta sunnudag kl. 20.30.
FÆR. sjómannaheimilið: Sam-
koma sunnudag kl. 17.
MOSFELLSPRESTAKALL: Guðs-
þjónusta í Lágafellskirkju kl. 11.
Kirkjukór Lágafellssóknar. Organ-
isti Guðmundur Sigurðsson. Síð-
asta guðsþjónustan fyrir sumar-
leyfi sóknarprests. Jón Þorsteins-
son.
VÍÐISTAÐAKIRKJA. Sjá Vídalíns-
kirkja.
KAPELLA St. Jósefssystra,
Garðabæ: Þýsk messa kl. 10.
JÓSEFSKIRKJA, Hafnarfirði:
Messa kl. 10.30. Rúmhelga daga
messa kl. 18.
KARMELKLAUSTUR: Messa
sunnudaga kl. 8.30. Aðra daga kl.
8. Allir velkomnir.
YTRI-NJARÐVÍKURKIRKJA: Guðs-
þjónusta kl. 11. Organisti Steinar
Guðmundsson. Baldur Rafn Sig-
urðsson.
KÁLFATJARNARKIRKJA. Guðs-
þjónusta kl. 14. Séra Bragi Frið-
riksson.
KAÞÓLSKA kapellan, Keflavík:
Messa kl. 14.
SELFOSSKIRKJA: Messa sunnu-
dag kl. 10.30. Sóknarprestur.
STRANDARKIRKJA, Selvogi:
Messa kl. 14. Organisti Róbert
Darling. Svavar Stefánsson.
ÞORLAKSKIRKJA: Kvöldmessa kl.
20.30. Organisti Róbert Darling.
Svavar Stefánsson.
STÓRA-NÚPSPRESTAKALL:
Kvöldguðsþjónusta verður í Stóra-
Núpskirkju sunnudag kl. 21. Hug-
myndin er að fara á tölti til tíða
og nýta hestaréttina fornu við kirkj-
una á meðan messað er. Aðrir
nýta sér vélfáka sína sem áður.
Við þetta tækifæri verður lesið á
lítinn skjöld sem settur hefur verið
upp er rekur stuttlega tilurð hesta-
réttarinnar. Axel Árnason.
SKÁLHOLTSDÓMKIRKJA: Messa
í Skálholtskirkju kl. 17. Organisti
Hilmar Örn Agnarsson. Sóknar-
prestur.
LANDAKIRKJA, Vestmannaeyj-
um: Helgistund með altarisgöngu.
Vera Steinsen leikur á fiðlu. Heitt
á könnunni á eftir.
VÍDALÍNSKIRKJA. Guðsþjónusta
kl. 11. Séra Sigurður Helgi Guð-
mundsson messar. Sóknarprest-
ur.
AKRANESKIRKJA. Messa kl. 11.
Sóknarprestur.
BORGARNESKIRKJA. Messa
sunnudag kl. 14. Séra Árni Pálsson
kveður söfnuðinn. Sóknarnefnd og
sóknarprestur.
ÞINGVALLAKIRKJA. Guðsþjón-
usta kl. 14. Séra Rúnar Þór Egils-
son.
Ferming
VIÐ MESSU á sunnudag kl. 11 í
Grensáskirkju hjá sr. Halldóri
Gröndal, verður fermdur:
Einar Óskar Friðfmnsson,
búsettur í New York, USA.
Unufelli 27, Reykjavík.
VIÐ MESSU á sunnudag kl. 11
í Bústaðakirkju verða fermd:
íris Ásgeirsdóttir, Tinna Péturs-
dóttir, Astrid Harðardóttir og Sig-
urður Guðmannsson. Þau eru öll
búsett í Lúxemborg.