Morgunblaðið - 12.08.1995, Blaðsíða 27

26 LAUGARDAGUR 12. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 12. ÁGÚST 1995 27

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
STJÓRNARFORMAÐUR: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÚTLENDIN G AR OG
ATVINNULEYSI
MORGUNBLAÐIÐ skýrði frá því síðastliðinn miðvikudag að
frá því að núverandi félagsmálaráðherra, Páll Pétursson,
tók við embætti, hefði nánast verið tekið fyrir atvinnuleyfi til
útlendinga frá öðrum ríkjum en aðildarríkjum Evrópska efna-
hagssvæðisins, en EES-samningurinn tryggir rétt þeirra síðar-
nefndu til vinnu á íslandi. í fréttaskýringu í sjávarútvegsblaði
Morgunblaðsins, Úr verinu, kom fram að ýmsir fiskverkendur á
landsbyggðinni væru óánægðir með þetta og teldu sig ekki geta
fengið vinnuafl með öðru móti en að ráða útlendinga.
Félagsmálaráðherra segir í Morgunblaðinu í gær að sér þyki
eðlilegt að íslendingar gangi fyrir um vinnu, og þess vegna séu
ekki veitt ný leyfi til útlendinga. Ráðherrann minnir á að 7.000
manns séu á atvinnuleysisskrá og að margir á atvinnuleysisskrá
geti mætavel flutt sig á milli landshluta, þangað sem vinnu sé
að hafa.
Það er í sjálfu sér skiljanleg afstaða hjá félagsmálaráðherra
að fremur eigi að tryggja íslenzkum ríkisborgurum, sem hafa
fasta búsetu hér á landi, vinnu en að veita erlendum ríkisborgur-
um hana ef atvinnuleysið er mikið. Hins vegar setja ugplýsingar
þær, sem fram koma í áðurnefndri fréttaskýringu í Úr verinu,
málið í annað ljós. Flestir þeir atvinnurekendur, sem þar er
rætt við, segjast hafa reynt til þrautar að fá íslenzkt starfsfólk
og leitað til atvinnumiðlana í því skyni. Raunar er þeim það
skylt, samkvæmt lögum um atvinnuréttindi útlendinga. Slík leit
hafi hins vegar í mörgum tilfellum ekki borið árangur. Fólk
hafi einfaldlega hafnað störfum við fiskvinnslu.
í sumum tilfellum virðist þar vera um gildar ástæður að ræða,
til dæmis að fjölskyldufólk eigi erfitt með að flytjast milli byggð-
arlaga. Hins vegar virðist jafnframt sem það sé hreinlega ekki
í tízku að vinna í fiski, og jafnframt eru í greininni rakin ýmis
dæmi um að fólk spili á atvinnuleysistryggingakerfið og hætti
fljótlega, taki það vinnuna á annað borð, til þess að komast aftur
á bætur. Áþekk vandamál hafa komið upp við ráðningu starfs-
fólks hjá veitinga- og gistihúsum.
Þetta hlýtur að vekja fólk til umhugsunar um vinnusiðferði
hér á landi, en jafnframt um uppbyggingu velferðarkerfisins.
Það hefur áður komið fram að verkamannalaun séu svo lág —
og opinber aðstoð svo rausnarleg — að það borgi sig einfaldlega
ekki að vinna, alltént ekki fyrir þá sem ekki leggja stolt sitt í
að vinna fyrir sér sjálfir.
Á þessum vanda er nauðsynlegt að taka. Er hér að skapast
svipað ástand og þekkt er frá öðrum Norðurlöndum? Á meðan
svona háttar til er hins vegar fráleitt að veita ekki atvinnuleyfi
til útlendinga, sem sætta sig við þau laun og aðbúnað, sem boð-
ið er upp á og eru þess fýsandi að vinna fyrir sér. Og það má
líka spyrja hvort atvinnufyrirtækin eigi ekki að hafa frelsi til
að ráða í vinnu fólk, sem hefur áhuga á að vinna hjá þeim,
hvaðan sem það kemur.
LJÓS ÚR NORÐRI
SÝNINGIN Ljós úr norðri, norræn aldamótalist, sem opnuð
var af forseta íslands frú Vigdísi Finnbogadóttur, við hátíð-
lega athöfn í Listasafni íslands í fyrrakvöld er rós í hnappagat
safnsins, stjórnenda þess og annarra þeirra, sem gert hafa það
mögulegt, að þessi glæsilega sýning hefur viðdvöl á Islandi í
hálfan annan mánuð. Sýningin hefur farið víða um heim og
aukið hróður norrænnar myndlistar frá því 1982, að norræna
ráðherranefndin hleypti svipaðri sýningu af stokkum í París,
eins og fram kom í máli Björns Bjarnasonar, menntamálaráð-
herra við opnun sýningarinnar í Listasafni íslands.
Tekið skal undir orð menntamálaráðherra, þar sem hann sagði
í ávarpi sínu: „Frá því aldamótaverkin voru unnin hafa stjórn-
málastefnur og stjórnmálamenn leikið listina grátt, ekki síst í
okkar heimshluta. Dæmin úr einræðisríkum nasisma og kommún-
isma eru víti til að varast. Þúsund ára ríki hafa hrunið á nokkr-
um árum eða áratugum. Stjórnmálakerfi deyja en listin lifir.
Þetta ættum við stjórnmálamenn að hafa í huga, um leið og við
viðurkennum gildi listarinnar í verki.“
Bera Nordal, forstöðumaður Listasafns íslands hefur greint
frá því að þetta sé viðamesta^ og verðmætasta listsýning sem
nokkru sinni hefur komið til Isiands. Það er mikill fengur að
því fyrir íslendinga, að verk allra merkustu listmálarar Norður-
landa frá aldamótaárunum, skuli um hríð sameinast í salarkynn-
um Listasafnsins.
Það fer vel á því að sjá verk þeirra Edvards Munch, Vilhelm
Hammershöj, Gallén-Kallela, Þórarins B. Þorlákssonar og Ás-
gríms Jónssonar saman í Listasafninu'og það er þjóðlistasöfnum
Norðurlandanna til sóma að hafa lánað helstu perlur sínar frá
þessu tímabili.
Landsmenn eru hvattir til þess að nýta sér hið einstæða tæki-
færi hér á landi, til þess að kynnast úrvali þess besta sem gerðist
í myndlist Norðurlandanna fyrir tæpri öld. Menntamálaráðherra
orðaði það svo í ávarpi sínu: „Sýningin Ljós úr norðri endurspegl-
ar ekki aðeins birtu aldamótaáranna síðustu. Boðskapur hennar
á að vera okkur leiðarljós við þau aldamót, sem óðum nálgast.
Við þurfum miklu frekar nú en þá áminningu um að stíga létt
til jarðar í hinni fögru birtu og njóta þess af umhyggju, sem
náttúran býður.“
Friðrik Sophusson flármálaráðherra um hækkanir á grænmetislið vísitölu neysluverðs
BORGARFJARÐARBRAUT
Nauðsynlegar vegabætur
eða úrelt vinnubrögð?
íbúar í Borgarfirði eru ekki allir sáttir við
fyrirhugaða lagningu nýrrar Borgarfjarðar-
brautar. Ábúendur á jörðum, sem nýi vegurinn
,á að liggja um, hafa áfrýjað úrskurði
Skipulags ríkisins um heimild fyrir vegstæði
til umhverfisráðherra. Vegagerð ríkisins segir
að besti kosturinn hafi verið valinn, eftir vand-
legan samanburð á þremur möguleikum.
Ragnhildur Sverrisdóttir kynnti sér
deilumálin í Borgarfirði.
Kanna þarf
hvernig fram-
kvæmd GATT
hefur tekist
\
Mikil hækkun á grænmetislið vísitölu neyslu-
verðs milli júlí- og ágústmánaða hefur
vakið athygli. Hjálmar Jónsson kynnti
sér orsakimar.
JÓN Kjartansson, bóndi á
Stóra-Kroppi, hefur mótmælt
fyrirhugaðri vegarlagningu
harðlega og nefnir mörg
atriði máli sínu til stuðn-
ings. Hann telur undirbúning máls-
ins af hálfu Vegagerðarinnar
óvandaðan. Helgi Hallgrímsson,
vegamálastjóri, kveðst ekki vilja
munnhöggvast um einstök atriði,
en ljóst sé að ætlað vegarstæði sé
farsælast fyrir samgöngur á svæð-
inu og ódýrast, þótt ekki sé við því
að búast að allir séu sáttir.
Tillaga Vegagerðarinnar um nýtt
vegstæði gerir ráð fyrir miklum
breytingum á legu Borgarfjarðar-
brautar, en framkvæmdir eiga að
hefjast næsta vor. Legu hennar
verður breytt umtalsvert í landi
Varmalækjar og fylgt verður veg-
stæði Stóra-Kroppsvegar frá Flóka-
dalsá að Kleppjárnsreykjum í stað
þess að fylgja núverandi vegi upp
Steðjabrekku og um svonefndan
Rudda. Þá verða byggðar nýjar
tvíbreiðar brýr á Flókadalsá og
Geirsá ef tillagan nær fram að
ganga.
Áætlaður heildarkostnaður
verksins samkvæmt kostnaðaráætl-
un er um 188 milljónir kr. Vega-
gerðin kannaði tvo aðra kosti, en í
þeim var gert ráð fyrir að vegur
verði lagður á breyttri veglínu um
Rudda. Fyrsta kostinn telur Vega-
gerðin ódýrastan og umferðarör-
yggi meira.
Meirihluti heimamanna ósáttur
Jón Kjartansson segir ljóst að
meirihluti heimamanna
sé ósáttur við áform
Vegagerðarinnar og
nefnir því til stuðnings
að fleiri kærur til um-
hverfisráðherra verði
Iagðar fram, en kærufrestur rennur
út 24. ágúst. Þá segir hann að
meirihlutinn á almennum borgara-
fundi, sem haldinn var í lok síðasta
árs, hafi verið gegn tillögu Vega-
gerðarinnar. Eftir þann fund hafi
meirihluti hreppsnefndarinnar Iýst
því yfir að nefndin myndi ekki vinna
gegn vilja íbúanna og sú afstaða
verið staðfest á fundi nefndarinnar
sl. þriðjudag.
„Annars staðar í Evrópu er litið
til vilja íbúanna, þau áhrif sem veg-
arlagning hefur á atvinnustarfsemi
og náttúrusjónarmiða," segir Jón.
„Eg verð fyrir miklum búsifjum,
ef vegurinn verður lagður, því hann
sker bæjarhúsin frá beitarlöndum
og ég sé mér ekki annað fært en
hætta búskap, verði þetta niður-
staðan. Ég get ekki sætt við mig
að við verðum að hlíta þessu með
þeim rökum einum, að svona hafi
verið gert áður víða um land.“
Jón segir að núverandi Borgar-
fjarðarbraut raski ekki búskapar-
háttum eða öryggi manna og bú-
penings. Vegurinn styttist ekki við
breytinguna, því nú sé Borgarfjarð-
arbraut frá Varmalæk að Klepp-
járnsreykjum 9,1 km, en verði 9,2.
„Vegagerðin heldur því fram að
hagstæðast sé að gera nýja brú
yfir Flókadalsá á Strákavaði, en
ekki virðist búið að reikna út gífur-
legan kostnað við uppfyllingu við
brúna. Vegagerðin segir að kostn-
aður við brúna geti orðið 5-10%
hærri en þeir reikna nú með og að
hún verði 5-7 metrum ofar en nú.
Þetta eru dæmi um<óljósa útreikn-
inga Vegagerðarinnar. Sama er
uppi á teningnum þegar Vegagerð-
in segir að 1-2 hektarar af landi
Stóra-Kropp fari undir veg. Þarna
munar líka 100% í reikningunum."
Skipulag ríkisins hunsar
athugasemdir
Jón segir að Skipulag ríkisins
hafi ekkert tillit tekið til athuga-
semda íbúa. „Ekki veit ég til hvers
er verið að óska eftir slíkum at-
hugasemdum,“ segir Jón. „Að vísu
féllst Skipulagið á að óska frekari
skýringa Vegagerðarinnar á þeim
fullyrðingum að veðurfar væri
slæmt á núverandi vegi. Þá kom í
ljós að leitað hafði verið til heima-
manns, sem hafði lýst sig fylgjandi
breyttu vegarstæði, en ekki talað
við óvilhalla og Vegagerð-
in sagði í svari sínu til
Skipulags ríkisins að ekki
hefði verið talin ástæða
til að gera veðurfarskann-
anir.
Að sama skapi lét Vegagerðin
undir höfuð leggjast að fá upplýs-
ingar um slysatíðni, en lét nægja
svar heimamannsins um að þau
slys, sem hann myndi eftir í augna-
blikinu, væru mörg þó ekki hafi
hlotist alvarleg slys á fólki. Þessar
heimildir Vegagerðarinnar tók
Skipulag ríkisins góðar og gildar,
en ég krefst þess að Vegagerðin
afli sér opinberra upplýsinga." Jón
kveðst ekki trúa öðru en að um-
hverfisráðherra afstýrf áformum
Vegagerðarinnar. „Það hefur ekki
verið sýnt fram á nauðsyn þess að
flytjaTveginn vegna umferðarmála,
vegurinn styttist ekki við fram-
kvæmdina og almannaheill krefst
alls ekki flutnings, heldur þvert á
móti.“
Skiptar skoðanir
Hreppsnefnd Reykholtsdals-
hrepps klofnaði í afstöðu sinni.
Meirihlutinn lýsti sig andvígan fyr-
irhugaðri vegagerð og taldi ýmsar
ástæður, til dæmis að íbúar í
Flókadal yrðu afskiptir, brúarstæði
á Flókadalsá samkvæmt tillögu
Vegagerðarinnar væri gallað sök-
um aðkomu að brúnni, veglínan
hafi verið færð á sínum tíma og
telja yrði ástæðu þess þá að það
hafi verið vegna þeirrar reynslu sem
komin var á neðri leiðina og efri
leiðin með brú yfir Steðjagljúfur
væri mun æskilegri kostur.
Minnihlutinn sagði að ef farið
yrði að tillögu Vegagerðarinnar
yrði vegurinn nokkuð láréttur, litlar
sem engar brekkur á leiðinni, veg-
urinn myndi liggja neðar en nú og
væri það mikill kostur með tilliti
til veðurfars og loks þyrfti að leggja
veg á þessum slóðum í framtíðinni,
því núverandi vegur væri einungis
slóði. Þó setti minnihlutinn þær
kröfur um úrbætur að tenging
Flókadalsvegar við aðalveginn yrði
vönduð sem kostur væri og gerðar
vegabætur, auk þess sem komið
yrði fyrir undirgöngum við bæinn
Stóra-Kropp, a.m.k. fyrir búpening.
í samtali við Morgunblaðið fyrir
þremur vikum sagði Birgir Guð-
mundsson, umdæmisverkfræðingur
Vegagerðarinnar í Borgarnesi, að
það væri ekki gott til eftirbreytni
að byggja göng undir veg þar sem
ekki fara fleiri bílar um en 300 á
dag því Vegagerðin myndi þá gera
lítið annað en að byggja
undirgöng um allt land.
Hreppsnefndarmenn í
Andakílshreppi hafa lýst
sig samþykka tillögum
Vegagerðarinnar, en íbú-
ar Flókadals rituðu hins
vegar undir skjal, þar sem þeir lýstu
andstöðu við þær. Helsti galli að
þeirra mati er sá, að samgöngur
við Flókadal verða mun óaðgengi-
legri en nú er.
Formaður skólanefndar Klepp-
jámsreykjaskólahverfis, skólastjóri
og skólabílstjórar fögnuðu breyttu
vegstæði og vísuðu til öryggis
skólabarna í daglegum akstri.
Vatnsbólin við Ásgarð
Bærinn Ásgarður er næsti bær
við Stóra-Kropp. Þar hafa ábúendur
lýst áhyggjum af nýju vegarstæði,
vegna hættu á að vatnsból spillist.
Guðmundur Sigurðsson, ráðunaut-
ur, kannaði þetta fyrir Vegagerð
ríkisins í Borgarnesi. Hann komst
að þeirri niðurstöðu, að kaldavatns-
ból fyrir ofan áætlaða vatnslínu
ætti ekki að vera í nokkurri hættu.
Annað ból rétt fyrir neðan áætlaða
veglínu gæti spillst ef framræslu-
skurður yrði grafinn í mýrina fyrir
ofan veginn. Líklega væri hægt að
bæta hugsanlegt vatnstap þar með
því að auka vatnsmagn í efra bólið.
„Gera þarf nánari rannsókn á
vatnsmagni í nágrenni við bæði
vatnsbólin til að geta gert betri
grein fyrir hugsanlegum skaða á
vatnsbólunum,“ segir Guðmúndur
í skýrslu sinni.
Um heitan hver, 30-40 metra frá
áætlaðri veglínu, segir Guðmundur
að varasamt gæti reynst að grafa
í mýrina fyrir ofan veginn, þar sem
hæðarmunur frá vatnsbólinu að
veglínunni sé ekki mikill. „Hér eru
miklir hagsmunir í húfi fyrir eig-
anda Ásgarðs og er ekki ráðlegt
að fara út í vegalagningu svo nærri
heita vatninu án nákvæmari rann-
sókna,“ segir Guðmundur.
í skýrslu eftirlitsmanns Náttúru-
verndarráðs, Ragnars Frank Krist-
jánssonar, landslagsarkitekts um
fyrirhugaða vegargerð kemur fram
að hann telur rétt að brúarstæði
verði á sama stað og núverandi brú
yfir Flókadalsá og telur ekki skyn-
samlegt út frá náttúruverndarsjón-
armiðum að gera nýja brú við
Steðjagljúfur.
Minni hagsmunir víki
fyrir meiri
Helgi Hallgrímsson, vegamála-
stjóri, segir að eftir vandlegan sam-
anburð Vegagerðarinnar
á þeim þremur kostum,
sem til greina komu við
áætlun veglínu, sé ljóst
að hagstæðast sé að
leggja veginn um Stóra-
Kropp. „Þetta er augljóslega far-
sælast fyrir samgöngur á svæðinu
og að auki ódýrasti kosturinn. Þrátt
fyrir það er skiljanlegt að tillaga
Vegagerðarinnar horfi ekki eins við
öllum og ég skil þau óþægindi sem
ábúendur á jörðum sjá fyrir sér.
Hins vegar þurfum við að taka til-
lit til meiri hagsmuna.“
Helgi kveðst ekki vilja munn-
höggvast við Borgfirðinga um ein-
stök atriði tillögu Vegagerðarinnar.
Aðspurður hvort til greina komi að
leggja fram einhveija sáttatillögu
segir Helgi að úrskurður Skipulags
ríkisins hafi verið kærður til um-
hverfisráðherra, sem úrskurði inn-
an tiltekins tíma. „Á meðan málið
er í þeim farvegi á ég ekki von á
að unnið verði að breytingum.“
ASTÆÐUR mikillar hækk-
unar grænmetis sem Hag-
stofan mælir í vísitölu
neysluverðs milli júlí- og
ágústmánaðar má einkum
rekja til samverkandi áhrifa þess að
ný íslensk uppskera grænmetis er að
koma á markað og að heimildir til
tollverndar íslenskrar framleiðslu í
samræmi við lög um Alþjóðavið-
skiptastofnunina, sem tóku gildi 1.
júlí síðastliðinn, er beitt í ríkum
mæli, en fyrir gildistöku laganna var
innflutningur á grænmeti óheimill
:egar framleiðsla innanlands var næg
tii að mæta neyslunni. Að auki voru
kvótar sem úthlutað var í bytjun júlí
samkvæmt reglum um 3% lágmarks-
aðgang erlendrar framleiðslu á lág-
markstollum víða þrotnir og vara með
hærri tollum og því á hærra verði
flutt inn í staðinn.
Svo dæmi sé tekið af kartöflum
var ekki heimilt að flytja þær inn
fyrir 1. júlí í ár vegna þess að nóg
var til af framleiðslu fyrra árs til að
mæta eftirspurninni innanlands. Ef
innflutningur hefði hins vegar verið
heimilaður vegna skorts á kartöflum,
þá hefðu þær reglur gilt að á inn-
kaupsverð kartaflanna kominna hing-
að til lands hefði lagst 30% tollur og
2% eftirlitsgjald. Samkvæmt lögum
um Alþjóðaviðskiptastofnunina, sem
tóku gildi 1. júlí, er ekki heimilt að
banna innflutning éins og var heldur
eru lagðir á magntollar til viðbótar
venjulegum tollum sem eru ákveðin
krónutala á hvert kíló í innflutningi
mismunandi há eftir tegundum græn-
metis. Að auki er skylt að heimila
tiltekinn innflutning á lágmarkstoll-
um eða sem nemur 3% af innflutningi
þeirra ára sem miðað er við. í tilviki
kartaflna er þessi 3% kvóti á heilu
ári um 270 tonn og þar sem GATT
eða lögin um Alþjóðaviðskiptastofn-
unina tóku gildi á miðju ári var heimil-
aður innflutningur á helmingi þess
magns eða 135 tonnum á lágmarks-
tollum. Þeir eru 15% og að auki 30
króna magntollur á hvert kíló í inn-
flutningi. Þessi kvóti var uppurinn í
lok júlí en innlend framleiðsla ekki
komin á markað og því þurfti að flytja
inn kartöflur á helmingi hærri tollum
eða sem nemur 30% og 60 króna
magntolli á hvert kíló. Samkvæmt
upplýsingum Morgunblaðsins skýrir
þessi innflutningur á hærri tollum af
hveiju tvö kíló af kartöflum hækkuðu
úr 290 krónum í 340 krónur, eins og
kemur fram í Morgunblaðinu í gær.
Nú eru íslenskar kartöflur hins vegar
komnar á markað og er verðið á
tveimur kílóum af þeim á bilinu
360-400 krónur, en gert er ráð fyrir
að það verð lækki hratt í kjölfar þess
að meiri uppskera kemur á markað.
Verðlækkunin er þó háð því hvernig
uppskeran verður, en næstu vikur
ráða miklu þar um.
Full tollvernd í gildi
Samkvæmt upplýsingum Morgun-
blaðsins var kvóti vegna innflutnings
á lágmarkstollum einnig gefinn út á
ýmsum grænmetistegundum, eins og
kínakáli, gulrótum og hvítkáli. Tollur-
inn var 15 til 30% eftir tegundum en
tollur á grænmeti var almennt 30%
auk 1% eftirlitsgjalds fyrir gildistöku
GATT þegar innflutningur var leyfð-
ur. Enginn magntollur hefur verið
lagður á lágmarksinnflutninginn, en
eftir að lágmarkskvóti var uppurinri
hefur full tollvernd tekið gildi með
magntollum og gildir það nú um flest-
ar tegundir grænmetis nema jöklasal-
at og sveppi þar sem heimil tollvernd
er nýtt til hálfs. Sem dæmi er tollur
á gulrótum 30% og magntollurinn 136
krónur á kíló. Á jöklasalati hins veg-
ar, sem ekki er ræktað nema í mjög
litlum mæli hér, er tollurinn 15% og
92 króna magntollur á hvert kíló en
heimilt er að leggja á það 30% toll
og 194 króna magntoll á kíló.
Eftir því sem næst verður komist
virðist því sem svo að í sumum tilvik-
um virðist full tollvernd samkvæmt
heimildum i lögum um Alþjóðavið-
skiptastofnunina hafa tekið gildi áður
en íslensk framleiðsla var komin á
markað til að mæta innlendri eftir-
spurn og það styður að grænmetislið-
ur vísitölu neysluverðs hefur ekki
verið jafnhár í ágúst síðustu fimm
ár og hann er nú. Að auki er upp-
skera í ár seinna á ferðinni en í fyrra,
útlit fyrir að hún verði minni vegna
veðurfars og því innlend framleiðsla
dýrari en síðasta sumar þegar sér-
staklega vel viðraði til ræktunar og
kartöflur og grænmeti voru á lágu
verði.
Hækkanir á jöklasalati eða iceberg
eftir að GATT samkomulagið gekk í
gildi hefur sérstaklega borið á góma,
enda jöklasalat ekki ræktað hérlendis
svo neinu nemi. Gunnar Þór Gíslason,
fjármálastjóri Mata, segir að fyrir 1.
júlí hafí tollur á jöklasalati verið tæp-
ar 30 krónur en sé nú 107 krónur.
Munurinn sé 77 krónur og þegar við
bætist heildsölu- og smásöluálagning
og virðisaukaskattur sé ekki óeðlilegt
að gera ráð fyrir að þessi 77 króna
hækkun tollsins geti þýtt um 150
króna hækkun á verði á jöklasalati til
neytenda.
Tollur á blaðlauk tífaldast
Gunnar sagði einnig að magntollur
hefði verið lagður á blaðlauk, þó inn-
lendrar framleiðslu væri ekki að
vænta á markað fyrr en í fyrsta lagi
eftir 2-3 vikur. Miðað við 75 króna
tollverð hefði tollur fyrir gildistöku
GATT verið 22,50 krónur, en tollur
og magntollur nú væri 242 krónur
samanlagt eða nær ellefufalt hærri
en hann hefði verið. Annars vegar
væri um að ræða 30% toll á innflutn-
ingsverð og að auki 227 króna magn-
toll á hvert kíló blaðlauks. Búast
mætti við að verð til neytenda nú
væri rúmlega 600 krónur kílóið sam-
anborið við um 200 krónur samkvæmt
þeim tollreglum sem gilt hefðu fyrir
gildistöku GATT.
Friðrik Sophusson fjármálaráð-
herra sagðist, aðspurður um þessa
hækkun grænmetis og ástæður henn-
ar, ítreka fyrri ummæli sín um að
innflutningur yrði ekki takmarkaður
meira og tollar ekki hærri en þeit;
voru fyrir gildistöku GATT. „Það
hefur hins vegar öllum verið Ijóst alla
tíð að grænmeti sem ekki mátti flytja
inn yfir sumarmánuðina er flutt inn
nú með ákveðnum tollum á meðan
að íslenska framleiðslan er fyrir
hendi. Það kemur því ekkert á óvart
að verðið á þessum matvælum hækki
frá því sem áður var því það var allt-
af ráð fyrir því gert að það kæmu
tollar í stað innflutningsbanns."
Friðrik sagði að það kæmi ekki á
óvart að blaðlaukur hækkaði í verði
því hann væri ræktaður hér á landi.
Ef framkvæmdin væri röng og tolU'#
verndin kæmi til áður en innlend
framleiðsla væri fyrir hendi þyrfti að
leiðrétta það. Annað gilti um jöklasal-
atið þar sem það væri ekki ræktað
hér á landi. Hann hefði áður sagt að
hann teldi ekki að það ætti að hækka
verð á jöklasalati yfir sumarmánuð-
ina. Hins vegar væri allt þetta græn-
meti í sama tollnúmeri og sér fyndist
koma til álita að skipta upp toll-
skránni, þannig 'að jöklasalat og ef
til vill aðrar tegundir sem eins væri
ástatt um fengju sérstakt númer og
þær sættu annarri meðferð en þau
salöt sem yxu hér á landi. Þetta væri
í umðræðu milli ráðuneyta landbúnað-
ar og fjármála en líkast til þyrfti laga-
breytingu til þess að þetta gæti átt-
sér stað. „Mér sýnist augljóst eftir
fyrstu mánuðina sem GATT-reglurn-
ar hafa verið í gildi að það þurfí að
kanna hvemig framkvæmdin hafí
tekist og að sjálfsögðu að laga þær
brotalamir sem fram hafa komið. Ein-
mitt núna ættu reglumar að vera
komnar fram, nema þær reglur sem
snúa að hráa kjötinu, en landbúnaðar-
ráðuneytið hefur boðað að þær reglur
komi fram einhvern tíma á næst-
unni. Neytendur verða að geta treyst
því að GATT-samningurinn leiði ekk<
til hækkunar á verði þeirrar vöru sem
ekki er framleidd hér á landi,“ sagði
Friðrik ennfremur.
Alfarið ákvörðun stjórnvalda
Jóhannes Gunnarsson, formaður
Neytendasamtakanna, segir að þessi
hækkun grænmetis komi ekki á óvart.
I fyrsta lagi hafi íslenskt grænmeti
iðulega verið selt á óheyrilega háu
verði fyrst eftir að það komi á mark-
að og hins vegar komi þetta ekki á
óvart miðað við ákvarðanir Alþingis
í vor um tolla. Þetta sé alfarið ákvörð-
un stjórnvaida og hafi út af fyrir sig
ekkert með GATT að gera. Þarna séu
ofurtollar á ferðinni sem alþingis-
menn hafí samþykkt. „Ég minni einn-
ig á að þegar þessu var haldið fram,
að vara myndi hækka í verði, þá lýsti
fjármálaráðherra því yfir að svo yrði
ekki. Því hlýtur að vera gerð sú krafa
til fjármálaráðherra að hann standi
við þau orð að engar vörur muni
hækka í verði frá því sem áður var.
Þar tiltók hann sérstaklega grænmet-
ið. Þess vegna hlýtur hann að standa
við þessi orð og lækka tolla þegar í
stað,“ sagði Jóhannes ennfremur.
Kílóverð á helstu grænmetistegundum
í ágúst 1992-95
Kr./kg
0 —l----------1-----------1----------h-
Ág.’92 Ág.’93 Ág.’94 Ág.’95
Verðþróun á grænmeti síðustu
fimm sumur Vísitölur, maí 1988 = 100
Kál og gulrætur
150
1995
Annað nýtt grænmeti
Algengt er að verð á
grænmeti sé hæst í
ágúst, en verðið í ár
er jafnframt hæsta
ágústverð undan-
farin fimm ár
Verð er nokkuð stöðugt 1995
1994
a-1993
1992
1991
Agúst
Sept.
Vegagerðin
valdi ódýr-
asta kostinn
íbúar kæra til
umhverfis-
ráðherra
I