Morgunblaðið - 23.08.1995, Page 6

6 MIÐVIKUDAGUR 23. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ
I*
HRAKNIIMGAR Á KVERKFJÖLLUM
Svona
fyrirtæki
ætti að fá
sérstaka
veðurspá
TRAUSTI Jónsson veður-
fræðingur segir að enginn
vafi sé á því að menn hefðu
átt að vita að veður yrði
afar slæmt á Vatnajökli þeg-
ar 26 manna hópur erlendra
ferðamanna með íslenskum
fararstjóra fór á jökulinn sl.
sunnudag. Hann segir að á
jöklinum bresti slík veður
oft á og nú þegar ferðir af
þessu tagi séu orðnar tíðari
séu meiri líkindi til þess að
hópar lendi í hremmingum.
Trausti segir að vind-
strengir í kringum fjöll séu
einnig þekktir á láglendi,
sérstaklega að vetrarlagi.
„Þetta var í sjálfu sér ekk-
ert verra veður en búast
mátti við en það var óheppni
að fólk var á ferðinni ein-
mitt á þessum tíma. Að sum-
arlagi standa svona veður
yfirleitt ekki lengi yfir
hveiju sinni,“ sagði Trausti.
Meðalhiti um frostmark
Trausti segir að Veður-
stofan hafi spáð óveðrinu,
hvassviðri á miðhálendinu,
og Kverkfjallajökull sé
mörgum hæðum fyrir ofan
það. Meðalhitinn á þessum
slóðum á þessum árstíma sé
svipaður og í Reykjavík á
veturna, eða í kringum
frostmark. Níu vindstig
voru þennan dag á Hvera-
völlum og miklu hvassara
er uppi á jöklinum. „Að
mínu viti eiga fyrirtæki sem
eru í svona rekstri áð fá
sérstaka veðurspá fyrir
þetta svæði og borga fyrir
það,“ sagði Trausti.
„Það er hæðin sem skipt-
ir höfuðmáli. Kverkfjöll eru
hærri en Vatnajökull og
stöðugt loft, eins og í þessu
tilviki, streymir fram hjá
hindrunum, þ.e.a.s. loftið
sem kemur yfir Vatnajökul
fer ekki yfir Kverkfjöll
heldur leitar fram hjá þeim.
I hlíðum fjallanna er því
ofsaveður. Það er mjög al-
gengt að svona veður geysi
á þessum slóðum,“ sagði
Trausti.
Ofmat þrek þriggja
þátttakenda í ferðinni
BENEDIKT Kristinsson, leiðsögumaður hjá
Samvinnuferðum-Landsýn, sem bar hitann og
þungann af því að koma ferðamönnunum ofan
af Kverkjökli sl. sunnudag og mánudagsnótt,
segir að þrír þættir hafi lagst á eitt um að gera
ferðina að þeim hrakningum sem raun varð á.
Þar nefnir hann glerhálan skriðjökullinn, ofsa-
veður óg að hann hafi ofmetið þrek þriggja
þátttakenda áður en haldið var af stað.
Benedikt er reyndur leiðsögumaður, hefur
starfað sem slíkur í níu ár og hefur mikla reynslu
af vetrarferðum. Hann hefur farið þessa sömu
leið 10-12 sinnum áður og mun oftar niður Kverk-
jökul sem er skriðjökull norðan megin í Vatnajökli.
Benedikt segir að það hafí verið spáð slæmu
veðri áður en hann lagði af stáð með sinn hóp
upp frá Sigurðarskála. Hann segir að veðrið
hefði þó ekki átt að vera nein fyrirstaða miðað
við útbúnað ferðafólksins. Allir hafi verið með
skjólföt og vel búnir að öðru leyti.
Óttaslegnir á fjórum fótum
„Eg er búinn að fara þessa leið það oft að
ég mat stöðuna þannig að það væri ekkert til-
tökumál að ganga niður fönnina. Það tekur tvo
klukkutíma að ganga þar niður með hóp og einn
klukkutíma niður skriðjökulinn. Ég taldi að við
réðum við þetta og samkvæmt öllu hefði veðrið
átt að vera betra niðri. Gangan niður fönnina
gekk vel og við vorum komin niður hana um
kl. 17, en líklega hefur skriðjökullinn breyst frá
því um morguninn. Hann var orðinn glerháll,
líklega vegna hita, rigningar og roksins en fyrr
um morguninn var hann frosinn og betri yfirferð-
ar. Ég hafði enga hugmynd um að jökullinn
væri svona erfíður yfírferðar. Þegar hópurinn
hafði farið um 400 metra eftir skriðjöklinum
voru allir komnir á fjóra fætur og voru mjög
óttaslegnir. Ég safnaði hópnum saman í einn
þéttan hóp því þá tekur vindurinn minnst í. Oft
er best að halda áfram þegar komið er á jökul-
inn því fljótlega er hægt að komast í var. En
þegar lífshætta er á ferðum verður maður að
vera harðákveðinn í því sem maður tekur sér
fyrir hendur. í stað þess að taka áhættu ákvað
ég að koma fólkinu sem fyrst á þurrt land. Það
tók okkur um einn og hálfan klukkutíma að
fara þessa 400 metra í stormi og sandroki,"
ságði Benedikt.
Áttu ekki heima í þessari ferð
Hann segir að þrír þættir hafi lagst á eitt um
að valda hremmingunum sem ferðamennirnir
gengu í gegnum. í fyrsta lagi hefði skriðjökull-
inn verið háll og þótt Benedikt hafi margoft
áður farið yfir skriðjökulinn kveðst hann aldrei
hafa komið að honum svo hálum. í öðru lagi
hafí þrír úr hópnum ekki átt heima í þessari
ferð vegna skorts á þreki og í þriðja lagi nefndi
Benedikt storminn.
„Ferðamennirnir þrír töfðu mikið fyrir. Fólkið
var algjörlega þreklaust og ég get alveg tekið
það á mig að ég hef ofmetið getu þeirra þrekm-
innstu,“ sagði Benedikt. Hann kvaðst aldrei
áður hafa kynnst öðrum eins vindhviðum og á
skriðjöklinum þennan dag.
„Strax kl. 18 gerði ég mér grein fyrir því að
við þyrftum á hjálp að halda. Eg reyndi nokkuð
oft að hringja á skriðjöklinurh en náði ekki síma-
sambandi. Þegar við loks komum á þurrt land,
um 1 km austan við þann stað sem oftast er
komið niður af skriðjöklinum var kl. orðin um
19.30 og þá var veðrið að mestu gengið niður.
Þar náði ég sambandi við Jöklaferðir og Land-
helgisgæsluna og bað um þyrlu.“
Óðu yfir þrjár ár
„Þegar ég hafði komið þessum skilaboðum frá
mér var rafhlaðan í símanum tóm. Ég ákvað
þá um kl. 22, áður en algjört myrkur skylli á,
að ganga af stað með hópinn og skilja eftir
þessa þijá ásamt fjórum öðrum sem voru þeim
til aðstoðar. Ég gat ekkert meira gert fyrir þá.
Menn frá Jöklaferðum komu að þeim um kl.
hálfeitt um nóttina og og þyrlan rétt eftir kl.
6,“ sagði Benedikt.
„Við þurftum að vaða þijár ár í niðamyrkri,
eina mjög djúpa, og allir voru orðnir blautir og
hraktir. Ég fór fremstur með vasaljós og hinir
komu á eftir mér í línu sem ég setti út. Við
gengum í fjórar klukkustundir áður en við kom-
um að stikaðri leið upp á jökulinn. Þá vissi ég
að við vorum á réttri leið. En ég sá ekki næstu
stiku vegna myrkurs. Ég var búinn að stappa
stálinu í hina með því að margendurtaka hve
stutt væri eftir leiðarinnar og það eru takmörk
fyrir því hve oft er hægt að halda því áfram til
að hvetja menn áfram. Ég ákvað því að við
myndum setjast fyrir og hvíla okkur þar til
færi að birta á ný. Þá var klukkan orðin hálf-
þijú að nóttu. Við vorum sem betur fer mörg
með svefnpoka í bakpokunum. Við vorum þijú
um hvern poka og breiddum þá yfir okkur. Þarna
höfðum við legið í um tvo tíma þegar við sáum
ljós um kl. 5 um morguninn og björgunarsveitar-
menn koma gangandi meðfram stikuðu leiðinni.
Við fórum með þeim í Sigurðarskála," sagði
Benedikt.
.. Morgunblaðið/Snorri Snorrason
KVERKJÖKULL, skriðjökullinn fyrir miðri mynd, er sakleysislegur þegar veðrið er gott. Gönguleiðin að Hveradal liggur upp fönn-
ina hægra megin á myndinni. Þyrla Landhelgisgæslunnar sótti átta ferðamenn á skriðjökulinn aðfaranótt mánudags.
Ferðamönnum kynnt-
ar hættur jökulsins
HELGI Pétursson hjá Samvinnu-
ferðum-Landsýn segir að þátttak-
endum í fjallaferðum sé afhentur listi
þar sem upptalinn er nauðsynlegasti
útbúnaður í slíkar ferðir. Þar sé tal-
að um vind- og vatnsþétta jakka og
buxur, hlýjan undirfatnað, ullar-
sokka, peysur, trefla, húfur og
vatnshelda hanska og gönguskó fyr-
ir snjó og göngur, sólgleraugu og
fleira.
Helgi segir að þegar eitthvað ber
út af í þeim ferðum sem fyrirtækið
skipuleggur sé gripið til þeirra ráð-
stafana sem jafnan er gripið til þeg-
ar upp koma aðstæður af þessu tagi.
„Við búum ekki til nákvæmar áætl-
anir yfir það. Við reynum að koma
fólki til hjálpar eins fljótt og hægt
er með öllum tiltækum ráðum og
koma því undir læknishendur eða í
skjól. Það er ósköp einföld áætlun.“
Helgi segir að fararstjórar fari
að sjálfsögðu yfír veðurspár. Hins
vegar geti aðstæður verið mjög mis-
jafnar og menn greini á um að hve
miklu leyti hefði mátt búast við slíku
ofsaveðri á jöklinum.
Nauðsyn viðeigandi
fatnaðar ítrekuð
„Við erum í samvinnu þarna við
vana menn og það sem snýr að okk-
ur er að ítreka alla þessa hluti um
viðeigandi fatnað og það er gert
aftur eftir að fólkið kemur til lands-
ins. En þetta er fullorðið fólk og við
getum ekki gengið eftir því með því
að gramsa í töskum þess. Um leið
og eitthvað kemur upp á, sem er
reyndar mjög sjaldgæft, gera menn
allt sem hægt er til að koma fólki
til hjáipar," sagði Helgi.
Hann segir að ferðamönnum séu
kynntar þær hættur sem leynast í
jöklaferðum en það sé á hendi Jökla-
ferðamanna. Ferðamenn sem hing-
að koma eiga að gera sér grein
fyrir því að hvetjar aðstæður eru á
jökli.
TRYGGVI Ámason hjá Jöklaferðum
hf. á Höfn í Hornafirði segir að fjöl-
margar hættur séu samfara ferðum
á jökul.
Tryggvi segir að fyrst beri að
nefna hættur af völdum sprungna í
jöklinum. „Ef menn fyigja ekki sett-
um reglum á vélsleðunum og leið-
sögumennimir hafa ekki stjóm á
hópnum leynast víða hættur vegna
sprungna í jöklinum. Við erum með
mjög strangar reglur og förum aldr-
ei á jökulinn nema að vera á snjóbíl
og vélsleðum. Snjóbíllinn er fyrst og
fremst öryggistæki. Við förum þessa
leið allt sumarið og höfum nú þegar
farið 20 ferðir með hópa bæði á veg-
um Samvinnuferða-Landsýnar og
fleiri. Ef ekki er bjart þá er keyrt
eftir GPS-staðsetningartæki sem er
bæði í snjóbílnum og á vélsleða. Það
fer alltaf leiðsögumaður fremst á
vélsleða og annar aftast. Þátttakend-
ur keyra í einni röð. Við erum með
talstöðvar, svipaðar og flugmenn
nota, og erum því alltaf með stöðugt
samband á milli leiðsögumannanna,
bæði í snjóbílnum og milli vélsleð-
anna,“ segir Tryggvi.
Fylgst með búnaði
Hann segir að einnig felist hættur
í því að ganga upp og niður jökul-
Vatn kemst
inn um
rennilás
vélsleða-
gallanna
inn. í sérstökum poka, sem leiðsögu-
menn taka með sér þegar lagt er upp
frá Sigurðarskála, eru línur, gaddar,
sérstakir skíðastafír, farsími og ann-
ar búnaður sem á að auka öryggi
þeirra sem fara þarna upp og niður.
Þegar hópurínn kemur upp frá
Kverkfjöllum tekur hinn hópurinn
sem er á niðurleið við þessum búnaði.
„Allir sem selja þessar ferðir taka
sérstaklega fram hvaða búnað þátt-
takendur þurfa að hafa með sér. í
bæklingi er þetta tíundað og aftur í
sérstökum lista sem þátttakendur fá.
Um leið og hópurinn kemur til okkar
taka þátttakendur upp sinn besta
búnað sem þeir ætla að nota á
göngunni yfír jökulinn. Töskur með
öðrum eigum þátttakenda fara síðan
í rútu sem ekið er norður fyrir jök-
ul. Það er reynt að fylgjast með því
að fólkið sé með viðeigandi búnað
en við höfum ekki leyfi til þess að
fara í töskur þeirra og athuga hvað
það tekur með sér. Þó hefur komið
fyrir að við höfum látið fólk kaupa
sér betri búnað ef við höfum orðið
varir við að það er illa búið,“ segir
Tryggvi.
Tryggvi segir að Jöklaferðir eigi
sérsaumaða vélsleðagalla sem eru
vatnsheldir úr gúmmíefni með fóðri.
Gallinn við þessa galla er rennilás-
inn. Á göllunum er flipi sem lagður
er yfir rennilásinn og er festur með
frönskum lási. Ef flipinn erekki lagð-
ur nægilega vel yfír kemst vatn inn
um rennilásinn og menn blotna.
, „Þegar menn eru farnir að skríða
eins og í þessu tilviki fer bleyta inn
um hálsmál, ermar og skálmar. Þótt
menn séu í bestu fáanlegum klæðum
getur alltaf eitthvað brugðið út af,“
segir Tryggvi.
Tryggvi segir að það sé matsatriði
hvort það sé nóg að hafa einn leið-
sögumann með 26 manna hóp. „í
þessu tilfelli var sjálfsagt ekki nóg
að hafa tvo heldur hefði þurft 4-5
leiðsögumenn.“
I
>
>
i