Morgunblaðið - 23.08.1995, Side 22

22 MIÐVIKUDAGUR 23. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 23. ÁGÚST 1995 23
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
STJÓRNARFORMAÐUR: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÁBYRGÐ GAGN-
VART FERÐA-
MÖNNUM
HÓPUR erlendra ferðamanna var hætt kominn í Kverk-
fjöllum á sunnudag er aftakaveður gerði á jöklinum,
þar sem hann var staddur. Kalla þurfti út fjölmennt lið
björgunarsveitarmanna af þeim sökum. Átta úr hópnum
voru illa haldnir þegar þyrla Landhelgisgæslunnar sótti
þá og voru fimm lagðir inn á Fjórðungssjúkrahúsið á
Akureyri. Litlu munaði að verr færi og kom þarna greini-
lega í ljós hversu miklu skiptir að eiga öflugt björgunar-
tæki á borð við þyrlu Landhelgisgæslunnar.
Atvikið á Vatnajökli um helgina er einungis nýjasta
dæmið af mörgum um hrakninga, sem erlendir ferðamenn
hafa lent í á hálendi íslands á mörgum undanförnum árum.
íslendingum sjálfum hættir til að gleyma hversu var-
hugaverð náttúra okkar getur verið. Flestir þeir erlendu
ferðamenn, sem hingað koma, gera sér litla eða jafnvel
enga grein fyrir hversu hættulegt land ísland er. Blind-
hríð getur skollið á með litlum fyrirvara líkt og ferðalang-
arnir á Kverkfjöllum fengu að upplifa. „Það buldi á okkur
sandur og ís. Við sáum ekkert og gátum ekki staðið leng-
ur, fukum bara til og frá. Við lögðumst niður og reyndum
að .skríða . . . Veðrið var svo slæmt að enginn réð við
neitt," segir Orna Goldman frá ísrael í Morgunblaðinu í
gær, en hún hafði komið til íslands til að flýja mikla hita
í heimalandi sínu.
Ferðamenn er fara í skipulagðar ferðir um óbyggðir
íslands treysta í raun skipuleggjendum og fararstjórum
fyrir lífi sínu. Ábyrgð þeirra er taka sér slíkt fyrir hendur
er því mikil og öllu skiptir að óþarfa áhætta sé aldrei
tekin. ísland verður að umgangast af varúð jafnt sem
virðingu.
Með því að markaðssetja ísland sem ferðamannaland
öxlum við ábyrgð gagnvart öllum þeim sem hingað koma
á eigin vegum. Ferðamálayfirvöld hafa ýmislegt gert á
undanförnum árum til að vekja athygli erlendra ferða-
manna á hættum íslands. Slys þau og óhöpp er orðið hafa
í sumar sýna hins vegar svo ekki verður um villst að þær
upplýsingar ná ekki til allra.
SJÁLFVIRKUM
GREIÐSLUM HÆTT
NÝR samningur sérfræðilækna og Tryggingastofnunar
ríkisins er jákvðeður að mörgu leyti. í fyrsta lagi
stuðlar hann að friði innan heilbrigðiskerfisins í stað þeirr-
ar togstreitu og illinda, sem einkennt hafa síðustu miss-
eri. í öðru lagi stöðvar hann sjálfvirkar greiðslur til sér-
fræðinga úr ríkissjóði og sjálfkrafa aðgang nýrra sérfræð-
inga að greiðslukerfi stofnunarinnar. Loks verður allnokk-
ur sparnaður í útgjöldum á þessu ári. Mikilsvert er, að
samkomulag hefur tekizt með viðræðum.
Jón Sæmundur Sigurjónsson, sem á sæti í samninga-
nefnd Tryggingastofnunar, segir m.a. um samninginn:
„Sparnaðurinn af þessum samningi felst í því, að ekki
verður um sjálfvirka aukningu á sérfræðikostnaði að ræða
og rannsóknarlæknar gefa 10% afslátt af sinni vinnu. En
stærsti ávinningurinn er, að Tryggingastofnun getur geng-
ið út frá því sem vísu, að kostnaðurinn við sérfræðiþjón-
ustu fer ekki umfram ákveðið mark.“
Ráðgert var samkvæmt fjárlögum að spara 100 milljón-
ir króna í sérfræðikostnaði á þessu ári með tilvísanakerf-
inu. Talið er, að sú upphæð sparist á heilu ári með nýja
samningnum, ef hann verður framlengdur. Viðræður hefj-
ast í nóvember til að meta reynsluna og ræða óleyst at-
riði eins og t.d. vinnu sérfræðinga á sjúkrahúsum. Á
meðan endanlegur samningur hefur ekki verið gerður er
hvorki fallið frá upptöku tilvísanakerfisins af hálfu heil-
brigðisráðherra né uppsögnum sérfræðinga á samningum
við Tryggingastofnun. Báðir aðilar hafa hins vegar lýst
áhuga á að gera nýjan samning byggðan á samkomulag-
inu nú.
Það er fagnaðarefni, að samkomulag hefur tekizt í
þessu viðkvæma deilumáli og vonandi nást samningar til
frambúðar. Fyrir skattgreiðendur er mikilvægt, að ekki
verður lengur unnt að senda óútfylltar ávísanir á ríkissjóð.
+
TEKJUSKATTUR FYRIRTÆKJA OG EINSTAKUNGA
Tekj uskattsbyr ði
einstakiinga
um 20% að jafnaði
Á undanfömum árum hafa stjómvöld lækkað
tekjuskattshlutfall fyrirtækja en hækkað
tekjuskatt einstaklinga. Kjartan Magnússon
kannar forsendur og afleiðingar breytinganna
og leitar röksemda fyrir mismunandi
tekjuskattshlutfalli.
LÍFLEG viðskipti hafa að
undanförnu átt sér stað
með hlutabréf í íslenskum
fyrirtækjum og hafa bréf
að andvirði hundruð milljóna króna
gengið kaupum og sölum. í mörgum
tilvikum hefur umtalsverður sölu-
hagnaður (mismunur kaupverðs og
söluverðs) myndast og það leiðir
hugann að því hvernig skattlagn-
ingu tekna og hagnaðar sé almennt
háttað eftir því hvort um hlutafélög
eða einstaklinga er að ræða.
Sú meginregla gildir um sölu-
hagnað að hann er skattlagður með
sama hætti og aðrar tekjur hjá við-
komandi aðilum. Hlutafélög greiða
33% tekjuskatt, og sameignarfélög
41%. Einstaklingar greiða hins veg-
ar stighækkandi tekjuskatt, sem
getur numið allt að 47%. Þetta vek-
ur spurningar um hvort um sé að
ræða óeðlilega mismunum milli ein-
staklinga og fyrirtækja annars veg-
ar og hlutafélaga og sameignarfé-
laga hins vegar.
Erfiður samanburður
Það er þó tvennt sem gerir
samanburð á tekjum einstaklinga
og fyrirtækja erfiðan. Þegar tekju-
skattur fyrirtækja er reiknaður út
er miðað við nettóhagnað, eða
hagnað eftir rekstur og fjárfest-
ingu. Einstaklingum er ekki heimilt
að draga slíkan kostnað frá tekju-
skattstofni og greiða stighækkandi
tekjuskatt, þar sem miðað er við
heildartekjur. Persónuafsláttur ein-
staklinga gerir það hins vegar að
verkum að margir greiða litla sem
enga tekjuskatta í raun og einstakl-
ingur með 100 þúsund króna mán-
aðartekjur greiðir t.d. tæplega 18%
tekjuskatt. Þá er tæplega
30% tekjuskattur greidd-
af 200 þúsund króna
ur
launum svo dæmi séu
tekin. Þeir sem hafa
hærri tekjur greiða síðan
stighækkandi tekjuskatt
og getur hann numið allt að 46,93%.
Fjármálaráðuneytið áætlar að
heildartekjuskattsbyrði einstakl-
inga sé að meðaltali um 20%, þ.e.
þegar tillit hefur verið tekið til per-
sónuafsláttar. Tekjuskattar skiluðu
ríkinu 19,2 milljörðum króna á síð-
asta ári eða um 17,5% af heildar-
tekjum. Þar af skilaði tekjuskattur
einstakiinga um 15,9 milljörðum
en fyrirtækja 3,3 milljarði króna.
Skattatilfærslan 1993
í ársbyijun 1993 vartekjuskattur
hlutafélaga lækkaður úr 45% í 38%
en sameignarfélaga, sem ekki eru
sjálfstæðir skattaðilar, úr 45% í
41%. Skattar á hagnað fyrirtækja
voru síðan lækkaðir frekar og nú
bera hlutafélög 33% tekjuskatt.
Á sama tíma og tekjuskattur
fyrirtækja var lækkaður var tekju-
Glímt við at-
vinnuleysi
með skatta-
lækkunum
skattur einstaklinga hækkaður úr
39,85% í 41,35% og síðan hefur
hann enn hækkað eða í 41,93%.
(Hér er miðað við að útsvar sé 8,78%
ofan á staðgreiðslu, sem er nú rúm-
lega 33%.)
Auk þess var lagður á svokallað-
ur hátekjuskattur, 5% skattur á
mánaðartekjur sem eru nú umfram
225 þúsund krónur að jafnaði. Sum-
ir framteljendur greiða því allt að
46,93% tekjuskatt.
Lækkun tekjuskattsprósentu
fyrirtækja var hluti af aðgerðum
ríkisstjórnar Sjálfstæðisflokks og
Alþýðuflokks sem gripið var til
haustið 1992 til að stemma stigu
við atvinnuleysi. Áður hafði verið
reynt að halda atvinnuleysinu niðri
með víðtækum millifærsluaðgerðum
og sjóðaúthlutunum. Ríkisstjórnin
hafði ekki trú á að þær aðgerðir
sköpuðu varanleg störf og taldi
heppilegra að ráðast til atlögu við
atvinnuleysið með því að færa
skatta frá atvinnulífinu til einstakl-
inga og bæta þannig hag þess.
„Markmið aðgerðanna, sem voru
ákveðnar haustið 1992, var marg-
þætt. Með tekjuskattslækkuninni
var stærri hluti hagnaðarins skilinn
eftir hjá fyrirtækjunum sjálfum til
að þau hefðu meira svigrúm til fjár-
festingar í nýjum atvinnutækifær-
um,“ segir Steingrímur Ari Arason,
aðstoðarmaður fjármálaráðherra.
„Tilgangur ríkisstjórnarinnar var
þó ekki síður sá að færa tekjuskatts-
prósentu íslenskra fyrirtækja til
samræmis við það sem tíðkast í
nágrannalöndunum og gera þeim
þannig kleift að standast alþjóðlega
samkeppni í markaðsumhverfi sem
opnast æ betur. Einnig var vonast
til að lækkunin myndi örvá
rannsókna- og þróunar-
starf í atvinnulífinu. Þó
ber að geta þess að sam-
hliða lækkun skatthlut-
fallsins var skattstofn fyr-
irtækjanna breikkaður,
t.d. var heimild þeirra til að Ieggja
hluta hagnaðar í fjárfestingarsjóði
felld niður.“
Lægri verðbólga
- hærri skattar
Steingrímur segir að lækkunin
hafi einnig verið nauðsynleg vegna
lækkunar verðbólgu. „Tekjuskattur
fyrirtækja er greiddur ári eftir að
hann er lagður á og því rýrnar hann
sem nemur verðbólgunni á milli ára.
Eftir því sem verðbólgan lækkaði
hérlendis hækkuðu tekjuskattar fyr-
irtækjanna að sama skapi. Ríkis-
stjórnin taldi rétt að leiðrétta þetta
og lækka tekjuskattsprósentu þeirra
þannig að hún yrði að minnsta kosti
ekki hærri en í samkeppnislöndum
okkar."
Steingrímur telur að þegar tillit
sé tekið til allra þátta beri fyrirtæki
Tekjuskattshlutfall fyrirtækja
Hlutafélög og Samelgnarfélög
eignarhaldsfelog
50
50% \
41%

'88 '89 '90 ’91 B '93 '94 '95 '88 '89 '90 '91 '92 '93 '94 '95
Innheimtur *
tekjuskattur*
á greíðslugrunni í milljörðum kr.
m.v. verðlag 1995
'89 '90 '91
‘ Hér er um tekjuskatt nettó til ríkisins að ræða. Frá tekjuskatti einstaklinga er búið að draga útsvar til sveitar-
félaga og útgjöld vegna skattbóta eins og t.d. barnabóta og vaxtabóta. Tölur fyrir 1995 eru skv. fjárlögum.
hærri tekjuskatta en vel flestir ein-
staklingar. „Þrátt fyrir að tekju-
skattur einstaklinga sé nú tæp 42%
greiða fæstir svo háan skatt vegna
persónuafsláttarins. Hins vegar er
nauðsynlegt að hafa hærri tekju-
skatt á sameignarfélög til þess að
tekjur þeirra og einyrkja séu skatt-
lagðar með svipaðri prósentu þegar
upp er staðið.“
Tekjur ríkisins af tekjusköttum
fyrirtækja fara nú hækkandi þrátt
fyrir að álagningarhlutfallið hafi
lækkað. Árin 1990 og 1994 skiluðu
tekjuskattar fyrirtækja ríkinu 4,8
milljörðum, á verðlagi þessa árs,
þrátt fyrir að álagningarprósentan
hafi verið 50% fyrra árið en 33%
hið síðara. í ár er áætlað að þeir
skili 5,1 milljarði.
Háir tekjuskattar
fyrirtækja óæskilegir
Steingrímur bendir á að háir
skattar á hagnað fyrirtækja leiði til
þess að stjórnendur verði almennt
kærulausari um það hvort þau skili
arði eða ekki. „Yið upphaf siðasta
kjörtímabils, árið 1991, námu tekju-
skattar á fyrirtækin í landinu 50%
og var það mun hærra hlutfall en
tíðkaðist í samkeppnislöndum okk-
ar. Á sama tíma starfrækti ríkið
einnig víðtækt og afar fjárfrekt
stuðningskerfi fyrir óarðbær fyrir-
tæki. Þau fyrirtæki sem skiluðu
hagnaði þurftu því að láta helming
hans af hendi til ríkisins, sem not-
aði peningana til að styrkja fyrir-
tæki í taprekstri. Þetta dró auðvitað
úr hvatanum til arðsköpunar og
efnahagsráðstafanir ríkisstjórnar-
innar sem tók við vorið 1991 mið-
uðu að því að laga þetta. Tekju-
skattar fyrirtækja nema nú 33% og
eru mjög svipaðir og í nágranna-
löndunum.“
Óeðlileg tilfærsla
Ásgeir Valdimarsson hagfræð-
ingur telur að í sjálfu sér hafi verið
rétt að draga úr skattlagningu á
hagnað fyrirtækja. „Með því var
þeim gert kleift að bæta eiginfjár-
stöðu sem þau þurftu virkilega á
að halda. Lækkun tekjuskattspró-
sentu dregur auk þess úr hvata fyr-
irtækjanna til skattsvika eða að
bruðla með hagnaðinn í formi
óþarfa risnu og þátttöku
í bifreiðakostnaði starfs-
manna. Því meira sem
fyrirtæki græða, þeim
mun líklegri eru þau til
að veija gróðanum til
frekari fjárfestinga og þar
með atvinnuuppbyggingar,
og hin
stærstu jafnvel til þróunar og rann-
sókna.“
Ásgeir telur hins vegar óeðlilegt
að skattkerfisbreytingarnar hafi að
hluta til verið tilfærsla á sköttum
frá fyrirtækjum til einstaklinga.
„Það væri æskilegt að lækka einnig
skatta á einstaklinga ekki síður en
fyrirtæki. Þó hefur persónuafslátt-
urinn þau áhrif að meðalskattpró-
senta tekjulágra einstaklinga er
lægri en skattprósenta fyrirtækja.
Fyrirtækin greiða skatta af nettó-
tekjum en einstaklingar af heildar-
' tekjum. Ég tel að ríkisstjórnin hafi
gengið of langt með því að minnka
fjárlagahallann með því að hækka
skatta á einstaklinga. Það þurfti að
byrja á hinum endanum, þ.e. sparn-
aði.“
Þórarinn V. Þórarinsson, fram-
4-
kvæmdastjóri Vinnuveitendasam-
bands íslands, segir að lækkunin á
tekjuskatti hlutafélaga úr 50% í 33%
hafi í raun aðeins numið 1-3%. „Ár-
in 1989 og 1990 var tekjuskattur
fyrirtækja 50% en verðbólga milli
áranna 21% svo dæmi sé tekið.
Raunskattur af þessum tekjum
svaraði til 39%. Með lægri verðbólgu
hækkar skatturinn vegna þess að
hann greiðist eftir á en um leið og
skatthlutfallið var lækkað var skatt-
stofninn breikkaður og þegar þetta
er reiknað saman sést að raunlækk-
unin er sáralítil."
s Þórarinn bendir á að í mörgum
nágrannalöndum séu tekjuskattar
fyrirtækja nú lægri en hér á landi
og það sé varhugaverð þróun.
„Tekjuskattar íslenskra fyrirtækja
ættu í raun að vera lægri en ann-
ars staðar því að þau þurfa að vega
upp óhagræði smæðarinnar og fjar-
lægðar frá mörkuðum. Allir hljóta
þó að viðurkenna að skattkjör ís-
lenskra fyrirtækja mega ekki vera
lakari en þau eru á hveijum tíma í
nálægum löndum. Nú er svo komið
að flestar Norðurlandaþjóðirnar
skatta fyrirtækin lægra en íslend-
ingar. Fyrirtæki í Noregi og Svíþjóð
greiða til dæmis 27% tekjuskatt en
i Bretlandi og Frakklandi er þetta
svipað og hér eða um 33%. Við erum
því á svipuðu róli og margar aðrar
Evrópuþjóðir og alls ekki í lægstu
röð. Hins vegar er skattalöggjöf
okkar fyrirtækjum óhagstæðari en
víða erlendis eins og strangari regl-
ur um flutning á tapi milli ára. Það
er fullkomlega eðlilegt að greiða
skatta af hagnaði en hagnaðurinn
verður ekki til fyrr en tapið hefur
verið greitt. Sem betur fer lýsir rík-
isstjórnin yfir því í stjórnarsátt-
málanum að skattalegt umhverfi
fyrirtækja eigi að vera með því sem
best gerist í nágrannalöndum svo
ekki þurfi að gera sérsamninga við
erlend fyrirtæki um skattafslátt til
að þau fáist til að starfa hér á landi.
Vinnuveitendur vona auðvitað að
þessi mál verði leyst sem fyrst.“
Kjarabætur á silfurfati
til fyrirtækja
Gylfi Arnbjörnsson, hagfræðing-
ur ÁSÍ, er ekki á þeirri skoðun að
skattar á íslensk fyrirtæki séu of
háir og telur af og frá að lækka
þá frekar. „Skattlagning á íslensk
fyrirtæki er ein sú lægsta sem þekk-
ist innan OECD og mjög svipuð því
sem gerist í Skandinavíu þegar önn-
ur gjöld en telquskattar eru reiknuð
með. Að mati ASÍ mætti frekar
athuga hvort ekki væri rétt að láta
þau borga meiri skerf til samneysl-
unnar, nú þegar atvinnulífið er að
rétta úr kútnum og hvert fyrirtækið
af öðru skilar góðum hagnaði. Það
er eðlilegt að fyrirtækin taki þátt í
samneyslunni enda er það ekkert
síður í þeirra þágu að á íslandi sé
rekið öflugt og skilvirkt heilbrigðis-
og menntakerfi. ASÍ hefur ekki lagt
neitt heildarmat á hvort skatta-
lækkun fyrirtækja hefur virkað
--------- hvetjandi á íslenskt at-
vinnulíf en gerir hins vegar
alvarlegar athugasemdir
við að áfram verði dregið
úr skattbyrði fyrirtækja á
kostnað einstaklinga.
Minni ráðstöfunartekjur
einstaklinga hafa ætíð slævandi
áhrif á atvinnulífið.“
Tekjuskattar
eru um 17%
af heildartekj-
um ríkissjóðs
Gylfi telur að tími sé kominn til
að íslensk fyrirtæki taki til í eigin
garði í stað þess að krefjast enn
lægri skatta. „Starfsskilyrði at-
vinnulífsins hafa batnað verulega á
síðustu árum með lækkun tekju-
skatts, opnun hagkerfisins, afnámi
ýmissa hafta og lækkuðu raun-
gengi. Menn bundu því vonir við
að nú gætu þeir loks farið að borga
sómasamleg laun og útrýmt at:
vinnuleysi það hefur ekki gerst. í
stað þess að krefjast þess stöðugt
að fá allar kjarabætur á silfurfati
væri nær að atvinnurekendur hug-
uðu að því að auka hagræðingu hjá
sér með auknu samstarfi og sam-
runa fyrirtækja þannig að þau hafi
betri forsendur til að standa sig í
samkeppninni," segir Gylfi.
ísland og flóttamannavandinn
Island takí upp
flóttamannakvóta
Umdæmisstjóri Flótta-
mannastofnunar SÞ á
Norðurlöndunum, Hans
Thoolen, hvetur til þess
að ísland taki upp árleg-
an flóttamannakvóta.
Auðunn Arnórsson
hitti Thoolen að máli og
innti innlenda aðila eftir
stefnu Islands í flótta-
mannamálum.
ARLEGUR kvóti upp á 20-30
flóttamenn til íslands væri
mjög æskilegur," segir
Hans Thoolen, umdæmis-
stjóri Flóttamannastofnunar Samein-
uðu þjóðanna (UNHCR) á Norður-
löndum og í Eystrasaltslöndunum,
sem staddur er hér á landi í tilefni
af samráðsfundi háttsettra norrænna
embættismanna um málefni flótta-
manna (NHSF).
Þau lög sem nú gilda um málefni
flóttamanna á íslandi eru lög um
eftirlit með útlendingum frá 1965. í
nóvember 1993 var ákveðið á ríkis-
stjórnarfundi að stofna svokallað
flóttamannaráð, sem hefði það hlut-
verk m.a. að gera tillögur um heildar-
stefnu í málefnum flóttamanna.
Thoolen sagði þann háttinn sem
ey á afgreiðslu málefna flóttamanna
á íslandi ekki vera mjög þróaðan. Það
segði sitt að löggjöfin þar að lútandi
væri frá 1965.
Hann sagði skorta skipulega upp-
byggingu utan um flóttamannaaðstoð
afyhendi hins opinbera hér á landi.
í skýrslu flóttamannaráðs frá 10.
ágúst 1994 segir, að ísland hafi um
árabil tekið þátt í norrænni samvinnu
um sameiginlegan norrænan flótta-
mannakvóta sem byggist á samkomu-
lagi við Flóttamannastofnun SÞ. ís-
land hafi hins vegar ekki, ólíkt hinum
Norðurlöndunum, skuldbundið sig til
að taka á móti flóttamönnum sam-
kvæmt árlegum kvóta, þótt ísland sé
að öðru leyti aðili að sameiginlegri
norrænni flóttamannastefnu. Á árun-
um 1956-1993 komu samkvæmt
ákvörðun ríkisstjórnar hverju sinni
samtals 207 kvótaflóttamenn til
landsins, eða að jafnaði rúmlega 5
flóttamenn á ári, og að auki 45 ætt-
ingjar þeirra. Fjöldi þeirra flótta-
manna sem veitt hefur verið hæli hér
á landi á síðustu misserum er teljandi
á fingrum annarrar handar.
Mörg ár eru síðan hin Norðurlönd-
in fjögur hófu að taka við flóttamönn-
um samkvæmt kvóta í samráði við
Flóttamannastofnun SÞ. Norðmenn
taka við 1.000 flóttamönnum í ár og
Finnland hefur venjulega kvóta upp
á 500 flóttamenn en hefur nú tvöfald-
að hann til að hjálpa fleiri flóttamönn-
um frá fyrrum Júgóslavíu. Svipað er
uppi á teningnum í Svíþjóð og Dan-
mörku. Öll hin Norðurlöndin fjögur
hafa byggt upp kerfi til að aðstoða
flóttafólk við að koma sér fyrir.
Thoolen sagði að þegar lönd sem
ekki liggja næst átakasvæðum, þaðan
sem flóttafólkið kemur, taka að sér
að axla byrðina af ákveðnum hluta
flóttamannastraumsins létta þau
verulega undir því álagi sem er á lönd-
unum sem næst liggja. Til dæmis eru
nú í Króatíu einni um 400.000 flótta-
menn, sem þó er smátt land.
Ábyrgð í alþjóðasamfélaginu
Aðspurður, hvers hann vænti af
íslenzkum stjórnvöldum í þessu sam-
bandi svaraði Thoolen: „Áð þau axli
FLÓTTAMANNASTRAUMUR í Bosníu. Flóttamannastofnun SÞ,
UNHCR, hefur nú leitað til ríkisstjórna 30 landa í þeim tilgangi
að finna allt að 55.000 flóttamönnum frá borgarastríðinu í fyrrver-
andi Júgóslavíu hæli.
ábyrgð eins og þau hafa
sagzt ætla að gera.'
Flóttamannavandinn er
svo stórt og alþjóðlegt
vandamál, að þar gengur
ekki að láta skeika að
sköpuðu. Það er nauð-
synlegt að mæta vand-
anum með víðtæku,
skipulögðu starfi, sem
felst ekki sízt í því að
hið alþjóðlega samfélag
skipti með sér verkum
og deili byrðunum."
Þess vegna leggi
UNHCR til að stjórnvöld
hvers og eins ríkis axli
réttlátan hluta ábyrgðar-
innar. „Það er í þessu
alþjóðlega samhengi sem við tölum
um ábyrgð íslenzkra stjórnvalda,“
sagði Thoolen.
Það sé annars mjög mismunandi
með hvaða hætti hvert og eitt ríki
bregðist bezt við þessu; það fari eftir
efnum og aðstæðum og sé viðkom-
andi ríki í sjálfsvald sett. En eitthvað
verði hvert ríki að leggja af mörkum,
þess krefjist hið alþjóðlega samfélag.
Nú leitar UNHCR sérstaklega að
vernd fyrir flóttafólk frá stríðinu í
fyrrum Júgóslavíu, þar sem - að sögn
Thoolens - ekki sé meira leggjandi
á löndin sem næst liggja átakasvæð-
inu, en eins og atburðir hafi þróazt
að undanförnu sé ekkert lát á flótta-
mannastraumnum - né heldur að sjái
fyrir endann á honum.
Árlegur kvóti er ráðið
Árlegur, ákveðinn flóttamanna-
kvóti hefði ýmislegt jákvætt í för með
sér að sögn Thoolens; embættismenn,
hjálparstofnanir og aðrir aðiiar sem
nærri flóttamannaaðstoðinni kæmu
gætu þá með vissu stillt sig inn á að
leysa þau verkefni sem því fylgja að
fá flóttamenn til landsins, s.s. útveg-
un húsnæðis, læknishjálp, o.s.frv.
Með því að þetta gerðist reglulega
byggðist upp þekking meðal þeirra
sem að málinu kæmu og sú þekking
nýttist til frambúðar í stað þess að
þegar ákvörðun sé tekin með skömm-
um fyrirvara um að taka við svo og
svo mörgum flóttamönnum verði að
skipuleggja allar aðgerðir fyrir mót-
töku þeirra upp á nýtt.
RKI umsjónaraðili í umboði
sljórnvalda
Rauði kross íslands hefur í umboði
íslenzkra stjórnvalda séð um móttöku
þeirra flóttamanna sem hingað hafa
komið á liðnum árum. Sigrún Árna-
dóttir, framkvæmdastjóri RKÍ, sagð-
ist í samtali við Morgunblaðið gera
fastlega ráð fyrir að þetta hlutverk
yrði áfram á höndum
RKÍ eftir að ákveðið yrði
að taka við flóttamönn-
um samkvæmt kvóta.
Hjá RKÍ hafi safnazt all-
víðtæk reynsla af flótta-
mannahjálp hérlendis,
sem nýtast muni í fram-
tíðinni. Hún sagðist von- T
ast til að gerður yrði
samningur við félags-
málaráðuneytið um þetta
hlutverk RKÍ, en þó hann
hafi annast flóttamenn
hingað til í umboði
stjórnvalda hefur hann
gert það án skriflegs
samnings.
Málefni flóttamanna
heyra undir mörg ráðuneyti. Almennt
heyrir löggjöf um útlendinga undir
dómsmálaráðuneytið, en félagsmála-
ráðuneytið gegnir formennsku fyrir
flóttamannaráði. Aðgerðir þær sem
nauðsynlegar eru fyrir móttöku
fióttamanna eru líka að miklu leyti á
könnu félagsmálaráðuneytis, þar sem r'
flóttafólkið mun á ýmsan hátt þurfa
að njóta félagslegrar þjónustu, bæði
frá ríki og sveitarfélögum.
Pólitísk ákvörðun
Þorsteinn Pálsson dómsmálaráð-
herra sagði í samtali við Morgunblað-
ið að þeir möguleikar sem fyrir hendi
væru til móttöku flóttamanna réðust
að miklu leyti af forgangsröðun verk-
efna hjá ráðuneytum menntamála og
félagsmála, því kostnaðarlega snerti
móttaka flóttamanna þessi tvö ráðu-
neyti mest. Engan nýjan lagaramma
þurfi þó til að ákveða að taka upp
flóttamannakvóta. „Það er einfald-
lega pólitísk ákvörðun sem veltur á .
því að þau ráðuneyti sem þurfa að V~
bera þann kostnað sem því fylgir,
treysta sér til að setja hann framar
á forgangslistann en verið hefur,“
sagði Þorsteinn. Eina leiðin til að
tryggja að til væri fé fyrir móttöku
flóttamannanna væri að gert yrði ráð
fyrir þeim útgjaldalið á fjárlögum og
ráðuneytin sem útgjöldin bæru gerðu
ráð fyrir þeim.
Þorsteinn sagði að undirbúningur
að endurskoðun laganna um eftirlit
með útlendingum væri hafinn í dóms-
málaráðuneytinu, en ekki væri hægt
að segja um hvort sú endurskoðun v
komi til afgreiðslu á næsta þingi.
í ofannefndri skýrslu flótta-
mannaráðs er birt sem fylgiskjal upp-
kast að útreiknuðum kostnaði af
móttöku 25 flóttamanna frá fyrrver-
andi Júgóslavíu. Heildarkostnaðurinn
sem fenginn er í þeim útreikningi eru
36,3 milljónir.
HansThoolen