Morgunblaðið - 13.10.1995, Blaðsíða 6

6 FÖSTUDAGUR 13. OKTÓBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
r
FRETTIR
Morgunblaðið/RAX
ÓLAFUR Ragnar Grímsson, fráfarandi formaður Alþýðubandalagsins, flytur yfirlitsræðu sína við setningu Iandsfundar. Fulltrúar á landsfundinum hlýða þungt hugsi á ræðuna.
Qlafur Ragnar Grímsson um sameiningarmál í yfirlitsræðu á landsfundi Alþýðubandalagsins
Leita þarf allra
leiða til að mynda
eina starfsheild
í YFIRLITSRÆÐU sinni við setn-
ingu 12. landsfundar Alþýðubanda-
lagsins á Hótel Sögu í gær fjallaði
Ólafur Ragnar Grímsson, fráfarandi
formaður flokksins, m.a. um mögu-
leika á samstöðu félagshyggjufólks
og vinstrimanna og sagði: „Vænleg-
asta leiðin til að fella ríkisstjóm Sjálf-
stæðisflokks og Framsóknarflokks
er að mynda skýran valkost, breið-
fylkingu allra þeirra sem aðhyliast
hugsjónir jafnaðar, samvinnu og fé-
lagslegs réttlætis. Ekki með því að
sundra núverandi flokkum eða bijóta
þá niður. Heldur með því að finna
form sem tengir alla saman án þess
að ganga á sjálfstæði hvers og eins.“
I ræðu sinni fjallaði Ólafur Ragnar-
ítarlega um breytta skipan alþjóða-
mála og ný tækifæri. Færði hann
flokksfélögum sínum þakkir fýrir að
hafa trúað sér fyrir að leiða Alþýðu-
bandalagið á slíku umbrotaskeiði.
„Flokkar eiga sér aldrei örugga
tilveru. Það sýnir okkur íslensk saga
síðustu áratuga þegar á þingi og í
ríkisstjóm hafa setið fulltrúar flokka
sem nú eru horfnir. Það sýnir okkur
saga Austur-Evrópu og Italíu. Þar
hafa á allra síðustu ámm voldugir
landsstjómarflokkar fyrri tíðar liðast
í sundur. Það var ekki sjálfgefið á
haustdögum 1987 þegar Alþýðu-
bandalagið hafði í nýlegum þing-
kosningum misst forystusætið meðal
vinstra fólks í landinu, forystusæti
sem hreyfing íslenskra sósíalista
hafði haldið í nær hálfa öld og flokk-
urinn mældist hvað eftir annað í
könnunum með lága eins stafs tölu,
að okkur myndi öðlast að gera Al-
þýðubandalagið á ný að stærsta og
kraftmesta flokki íslenskra vinstri-
manna, að okkur myndi takast að
hagnýta öldurót breytinganna í
heiminum til að færa stefnu okkar
og tillögugerð í búning sem hæfir
betur verkefnum íslensks samfélags
á 21. öldinni en aðrir textar sem
birst hafa á umræðuvettvangi ís-
lenskra stjórnmála," sagði ðlafur
Ragnar.
Hann sagði að umræðan í aðdrág-
anda formannskjörsins hefði sýnt að
öflug samstaða ríkti nú í flokknum
um þá stefnu sem mótuð hefði verið
á undanförnum árum. „í hreinskilni
sagt, kæru vinir og félagar, þá er
það sú viðurkenning sem ég met
mest. Viðurkenning sem birtist í því
að báðir frambjóðendur til embættis
formanns hafa flutt má! sitt og
áherslur á grundvelli þeirrar heil-
steyptu stefnu sem við höfum verið
að skapa á undanförnum árum,“
sagði Ólafur Ragnar ennfremur.
Vék hann einnig að stefnuskrá
Alþýðubandalagsins, útflutningsleið-
inni, og sagði ánægjulegt að sjá að
allar þær áherslur, sem að und-
anfömu hafi verið taldar einkenna
nýtt og kraftmikið svipmót breska
Verkamannaflokksins, og hafi hrakið
íhaldsflokkinn á sögulegan flótta, sé
einnig að fínna í grænu bók Alþýðu-
bandalagsins, stefnuritinu um at-
vinnu, jöfnuð og siðbót.
Þá íjallaði Ólafur Ragnar í ræðu
sinni um hvaða lærdóma mætti draga
af atburðum seinustu ára fyrir sam-
stöðu vinstri manna.
„í sveitarstjórnarkösningunum
1990 tók ég þá umdeilanlegu ákvörð-
un að styðja ekki formlega lista
flokks okkar í höfuðborginni til að
veita skjól þeirri samvinnu sem tek-
ist hafði með jafnaðarsinnum úr okk-
ar flokki og öðrum og fólki úr sveit
óháðra félagshyggjumanna. Allt
þetta, árangur vinstri stjórnarinnar
1989-1991, umræðuferðin um nýja
tíma, reynslan frá 1990, hefði átt
að vera forystu.Alþýðuflokksins veg-
amesti sem dygði til að taka þátt í
því með okkur að mynda breiðfylk-
ingu íslenskra jafnaðarmanna og
helja nýtt áhrifaskeið félagshyggj-
unnar á íslandi. En gamlir draumar
þeirra um endurfædda Viðreisn,
langvarandi völd í skjóli Sjálfstæðis-
flokksins, villtu þeim sýn.
Fáránleiki þessa Viðeyjarupp-
vaknings varð aldrei ljósari en í vor
þegar Davíð Oddsson henti Alþýðu-
flokknum á einni helgi út úr stjórn-
arráðinu. Beitti raunar sömu aðgerð-
um og Alþýðuflokksforystan valdi í
skammsýni sinni gagnvart. vinstri
stjóminni Qóram áram áður,“ sagði
hann. Þá spurði Ólafur Ragnar lands-
fundarfulltrúa hvemig þjóðin ætti
að treysta á leiðsögn og forystu jafn-
aðarmanna og félagshyggjufólks
sem gætu ekki læknað sín innri
mein. Á næstu misserum bæri að
leita allra hugsanlegra leiða til að
ná saman í eina starfsheild tugþús-
undum samherja sem nú um stundir
væra á öðrum brautum. Þúsundir
íslendinga biðu eftir nýrri von og
nýju afli og Qöldi æskufólks for-
dæmdi þá kyrrstöðu sem hér ríkti á
flestum sviðum.
„Ég segi því við ykkur, kæru vin-
ir og félagar, ég segi við samheija
okkar í öðrum flokkum íslenskra
vinstrimanna og jafnaðarsinna: Það
er ekkert ágreiningsefni svo mikil-
vægt að það réttlæti að bregðast
þessu fólki, vonum þess um betri tíð
og nýja tíma. Það er skylda okkar
að skapa samnefnara sem dugir til
að glæða vonina afli, að skapa á
íslandi framtíð sem sæmir möguleik-
um lands og þjóðar,“ sagði hann.
21. öldin blómaskeið hinna
smáu eininga
Ólafur Ragnar fjallaði einnig um
þau tækifæri sem fælust í hagkerfi
21. aldarinnar og vitnaði til rita
tveggja heimskunnra manna sem
greint hefðu þessa þróun. „Báðir telja
þeir að hagkerfi 21. aldarinnar verði
blómaskeið hinna smáu eininga. Tími
þar sem hæfileikar einstaklinganna,
möguleikar litlu fyrirtækjanna og
eiginleikar smáríkjanna fái að njóta
sín,“ sagði hann.
Rannsókn á högum tvö hundruð og sextíu blindra eða sjónskertra Islendinga
Þriðjungur telur fötlun-
ina draga úr hamingju
UM þriðjungur 18 til 69 ára sjón-
skertra og blindra telur að sjónskerð-
ingin/blindan hafí dregið úr lífsham-
ingju sinni.
Jón Sigurður Karlsson, sálfræð-
mgur og rekstrarstjóri Sjónstöðvar
íslands, og dr. Sigrún Júlíusdóttir,
dósent við Félagsvísindadeild *HÍ,
unnu könnun á högum sjónskertra
og blindra. Jón sagði að ekki væri
vitað til að áður hefði verið gerð
könnun á högum allra sjónskertra
og blindra í einu landi. Markhópurinn
var 160 sjónskertir og blindir á aldr-
inum 18 til 69 ára og 100 manna
úrtak úr liðlega 1.000 manna hópi
sjötugra og eldri á skrá Sjónstöðvar
íslands. Svarhlutfall í könnuninni var
mjög gott eða yfír 80%.
Við skilgreiningu á sjónskerðingu
er miðað við að sjónskertir sjái á 6
m færi það sem maður með fulla
sjón sér á 18 m færi. Lögblindir sjá
á 6 m færi það sem maður með fulla
sjón sér á 60 m færi.
Hjá Jóni og Sigrúnu kom fram að
við vinnslu rannsóknarinnar hafí lífs-
háttakönnun frá árinu 1988 verið
höfð til samanburðar að hluta. Sú
könnun sýndi m.a. fram á að íslend-
ingar væru hamingjusamastir Evr-
ópuþjóða. Jón minnti á í því sam-
hengi að Páll Skúlason heimspeking-
ur hefði tekið fram að íslendingar
skilgreindu hamingju útfrá heildar-
sýn yfir líf sitt. Sigrún sagði að fram
hefði komið að Islendingar sýndu
almennt meira æðruleysi en aðrar
þjóðir. Könnun þeirra Jóns sýndi
fram á að hið sama gilti um blinda.
Sigrún sagði að æðraleysið kæmi
m.a. fram í því að blindir ættu erfíð-
ara með að biðja um aðstoð.
Þó fram kæmi að þriðjungur svar-
enda teldi að sjónskerðing/blinda
hefði dregið úr lífshamingju, tók Jón
fram að hér væri alls ekki algild stað-
hæfíng á ferðinni. Miklu máli skipti
hvernig fólki tækist að ná tökum á
breyttum aðstæðum. Hugarfar,
skapferli og baráttuandi gætu í því
sambandi skipt sköpum.
Könnunin náði jafnt til ytri og
innri haga og kom fram að húsnæðis-
aðstæður blindra væra ekki mjög
frábragðnar húsnæðisaðstæðum
annarra Islendinga að öðra leyti en
því að hlutfallslega fleiri sjónskertir
og blindir byggju í fjölbýlishúsum
og hefðu flestir 3ja herbergja íbúðir
til afnota miðað við 4ra herbergja
íbúðir sjáandi. Jón nefndi að hugsan-
legar skýringar væru að blindan
hamlaði við tekjuöflun, minni íbúðir
væru vænlegri kostur fyrir suma og
blindir legðu meiri áherslu á að reisa
sér ekki hurðarás um öxl við fast-
eignakaup. Hlutfall eigin húsnæðis
reyndist hið sama og hjá öðrum
landsmönnum.
Minni atvinnuþátttaka
Könnunin gaf til kynna að at-
vinnuleysi væri svipað meðal
blindra/sjónskertra og annarra
landsmanna eða um 7%. Öðru máli
gegndi hins vegar þegar litið var til
atvinnuþátttöku því hún var um 50%
ATHYGLI vakti hvað atvinnu-
þátttaka blindra og sjón-
skertra var lítil eða um 50%
á móti 80% hjá sjáandi á aldr-
inum 16 til 74 ára.
meðal blindra og sjónskertra saman-
borið við 80% samkvæmt Vinnu-
markaðskönnun Hagstofunnar með-
al íslendinga á aldrinum 16-74 ára.
Mismuninn er að sögn Jóns hægt að
rekja til þess að stór hluti
blindra/sjónskertra treystir sér ekki
til að fara út á vinnumarkaðinn eða
hefur gefíst upp í samkeppni um
atvinnu. Höllustum fæti standa 55
ára og eldri og eru í talsvert verri
aðstöðu en sjáandi jafnaldrar þeirra.
Marktækt fleiri lögblindum en
sjónskertum finnst að þeir hafi ein-
angrast. Fleiri vilja frekar að þeim
sé boðin aðstoð en að þeir þurfi að j
biðja um hana að fyrra bragði. Við-
horfíð verður meira áberandi eftir
því sem sjónskerðingin er meiri.
Þunglyndiseinkenni era tíðari meðal
lögblindra en sjónskertra.
Allt að 6-7% svarenda virðast þjást
af svo alvarlegri andlegri vanlíðan,
einkum þunglyndis- og kvíðaein-
kennum, að þeir þarfnast meðferðar.
Færri í hjónabandi
Sigrún tók fram að kannanir hefðu
leitt í ljós að sterk tengsl væru á
milli góðs hjónabands og geðheilsu.
Færri blindir væru giftir og færu því
á mis við náinn stuðning hjónabands-
ins. Blindir hefðu meiri tengsl við
vini og minni við fjölskyldur en sjá-
andi. Blindir eru virkari í menningar-
legum viðburðum en sjáandi. Hins
vegar lesa eða hlusta sjónskertir
minna á hljóðbækur en sjáandi lesa.
Blindum og sjónskertum verður
gefinn kostur á að æfa sig með
blindrahundi á hátíðarsal MH kl.
15.30 á laugardag. Daginn eftir
verður haldið upp á Alþjóðlegan dag
hvíta stafsins.