Morgunblaðið - 13.10.1995, Blaðsíða 8

8 FÖSTUDAGUR 13. OKTÓBER 1995
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Gengið til forsetakjörs
Það vakti eðlilega mikla athygli þegar Vigdis Finn-
bogadóttir, forseti íslands, tilkynnti alþjóð við setningu
Alþingis að hún gæfi ekki kost á sér
^SSR
1
Kandidatarnir munu trúlega æfa stíft fyrir keppnina.
Forysta ASÍ og BSRB um hugmynd utanríkisráðherra
Tilbúnir að ræða sið-
ferðisgrunn samninga
BENEDIKT Davíðsson forseti ASI
segir að ummæli Halldórs Ásgríms-
sonar utanríkisráðherra, þess efnis
að efna verði til viðræðna ríkis-
valdsins og aðila vinnumarkaðarins
um siðferðilegan grunn kjarasamn-
inga framtíðar, séu fagnaðarefni
um margt. Sameiginlegur fundur
stjórnar og formanna aðildarfélaga
BSRB, sem haldinn var í seinustu
viku, tekur undir hugmyndir ráð-
herra.
„Ég fagna þeim eins og fleiri
hafa gert ef ráðherra hefur áhuga
á þessu í raun. Við töldum okkur
vera í viðræðum við þáverandi
stjórnvöld um nánast þetta efni,
áður en gengið var frá síðustu
kjarasamningum og hafa náð sam-
komulagi þá um grundvallaratriði.
En okkur sýnist að miðað við niður-
stöðu Kjaradóms hafi stofnanir
Halldórs, ríkið, gengið á svig við
það sem við vorum að reyna að
gera á þeim tíma, og því full ástæða
til að endurhæfa ráðamenn," segir
Benedikt.
Þörf á endurskoðun
„Ég hef sjálfur ekki séð forsend-
ur Kjaradóms, en miðað við það sem
skrifað er í lögum og greinargerð
með frumvarpinu um starfsemi
hans, get ég ekki ímyndað mér
annað en að hann hafi farið langt
út fyrir þann siðferðilega og laga-
lega grunn sem hann á að starfa
eftir. Eða hitt að gífurlegar breyt-
ingar hafi orðið í kjaramálum sem
við ekki þekkjum, eftir að almennu
samningarnir voru gerðir í febrúar.
Hvort sem er, þá hlýtur einhvers
staðar að verða þörf á endurskoðun
í þessum siðferðislegu efnum,“ seg-
ir Benedikt.
Ögmundur Jónasson, formaður
BSRB, sagði að stjóm BSRB vildi
taka menn á orðinu þegar svona
tilboð kæmi fram, þar sem þeir
gerðu ráð fyrir að hugur fylgdi
máli. Tónninn í fjárlagafrumvarp-
inu stangaðist hins vegar á við
þessa hugsun, þar sem samkvæmt
því ætti áfram að skerða kjör ör-
yrkja, aldraðra og almenns launa-
fólks.
í ályktun BSRB segir m.a.: „Ef
ríkisstjórninni er alvara að vilja
ræða siðferðilegan grunn fyrir
kjarajöfnun er nauðsynlegt að taka
þegar í stað til endurskoðunar þá
þætti fjárlagafrumvarpsins sem
stefna til aukins ójafnaðar."
Veitingahúsin Óðal og Amma Lú vilja lengri opnunartíma
Borgar slj ór i er fylgj-
andi slíkri tilraun
INGIBJÖRG Sólrún Gísladóttir
borgarstjóri segir að forráðamenn
tveggja vínveitingastaða, Óðals og
Ömmu Lú, hafi leitað til borgaryfir-
valda til að kanna fylgi við hugsan-
legar umsóknir þeirra um að hafa
opið lengur en til 3 á nóttunni um
* helgar. Borgarstjóri segist vera
fylgjandi því að gera slíka tilraun,
en málið sé enn á frumstigi.
„Það er samdóma álit allra að
erfitt sé að búa við óbreytt ástand
í miðbænum," segir Ingibjörg Sól-
rún. „Koma þarf í veg fyrir að allt-
af rekist saman þeir tveir hópar,
sem leita í miðbæinn, annars vegar
unglingarnir og hins vegar gestir
vínveitingastaðanna, sem koma all-
ir út af stöðunum kl. 3 á nóttunni.
Tvær hugmyndir hafa verið
ræddar, að gefa opnunartíma vín-
veitingastaðanna fijálsan, eða veita
mismunandi leyfi, þannig að sumir
staðir verði til dæmis opnir til mið-
nættis eða eitt að nóttu, en nokkrir
staðir verði opnir til 4 eða 5. Ég
treysti mér ekki til að mæla með
að opnunartíminn verði frjáls, en
hins vegar finnst mér vel koma ti!
álita að einhverjir staðir verði til
dæmis opnir frá miðnætti og fram
til 4 eða 5,“ segir borgarstjóri.
Ingibjörg Sólrún segir að félags-
málaráð Reykjavíkur hafi nú til
umfjöllunar fyrirspurn tveggja vín-
veitingastaða um heimild til að hafa
opið lengur en til kl. 3. „Annar
þessara staða er Óðal, sem er í
miðbænum, en hinn er Amma Lú
í Kringlunni, en þar stöðvaðist veit-
ingarekstur fyrir skömmu og var
gefin sú ástæða að ekki væri grund-
völlur til að reka staðinn miðað við
núverandi fyrirkomulag. Það er
ekki borgarinnar að taka ákvörðun
um breytingu af þessu tagi, því
sækja þarf um leyfi til lögreglu-
stjóra, en ég er hlynnt tilraun með
rýmri opnunartíma."
Þarf ekki lagabreytingu
Ákvæði um opnunartíma vínveit-
ingahúsa er að finna í reglugerð,
sem dómsmálaráðherra gefur út,
svo ekki þyrfti lagabreytingu til að
lengja opnunartímann. Á yfirstand-
andi þingi er stefnt að því að leggja
fram frumvarp, sem sameinar þau
lög, sem ná til starfsemi vínveit-
ingastaða.
Skáldsögur Halldórs Laxness
Grunnaflið er samúð-
in með náunganum
Dr. Wilhelm Friese
WILHELM Friese er
fyrrum prófessor
í norrænum
fræðum við háskólann í
Tubingen í Þýskalandi.
Hann skrifaði doktorsrit-
gerð sína um íslenska
skáldsagnagerð á þessari
öld með sérstakri áherslu
á verk Halldórs Laxness.
Síðastliðinn mánudag
flutti Friese fyrirlestur í
boði heimspekideildar Há-
skóla íslands um kjarnann
í verkum Halldórs sem
byggður var á nýútkom-
inni bók hans, Halldór
Laxness. Dié Romane.
Eine Einfuhrung. Friese
sagði að grunnafl skáld-
sagna Halldórs væri sam-
úð hans með náunganum.
„Halldór hefur skrifað
margt í anda kristinnar hug-
myndafræði en einnig
marxískrar og taóískrar. í síð-
ustu bókum sínum, það er að
segja frá og með Paradísar-
heimt, er hann hins vegar að
leita að sálarró og lykilinn að
henni finnur hann með því að
steypa saman Taóismanum og
kristninni. Grunnþemað í þess-
um lífsspekistefnum er samúð-
in. íslenska dulhyggjan hefur
líka verið Halldóri dijúgur
brunnur að ausa úr, þangað
hefur hann einnig sótt hinn innri
frið.“
- Mætti ekki líta á öll verk
Halldórs sem eins konar leit að
innri friði?
„Jú að vissu leyti mætti líta
svo á að höfundarverk hans sé
sífelld leit að sálarró og ham-
ingju; hann reynir að finna ham-
ingjuna í öllum persónum sín-
um. Það mætti einnig segja að
verk hans séu öll leit að svörum
við spurningum eins og hvað
er maðurinn? og hver er tilgang-
ur lífsins? Maður gæti svo velt
því fyrir sér hvort hann finni
það sem hann leitar að. Að mínu
mati hefur hann ekki gert það.
Skáld verða aldrei hamingju-
söm. Þeim tekst aldrei að full-
nægja þörfum sínum. Við getum
heldur ekki vænst þess að finna
svör í verkum Halldórs. Hann
vekur aðeins upp spurningar og
veltir þeim svo fyrir sér.
En auðvitað er hægt að skoða
bækurnar hans frá öðrum
sjónarhornum. Úr skáldsögum
hans frá fjórða áratugnum, svo
sem Sölku Völku og Sjálfstæðu
fólki, má til dæmis lesa marx-
ískan boðskap. Hann gerir svo
upp við þær skoðanir'í Skálda-
tíma. Það einkennir líka verk
Halldórs að hann verður ávallt
að trúa á eitthvað.
Trúin sem slík er. líka
áberandi umræðuefni
í bókunum hans. Hall-
dór er sífellt að ræða
um trú, velta því fyrir
sér hvað trú er. Þar getum við
heldur ekki vænst neinna end-
anlegra svara.“
- Svo vikið sé að öðru.
Hversu vel þekkja Þjóðverjar til
verka Halldórs Laxness?
„Halldór var auðvitað mjög
vel kynntur í Þýskalandi þegar
hann fékk Nóbelsverðlaunin en
ég held það sé ekki hægt að
segja að hann sé vel þekktur
eða mikið lesinn þar í dag. Ég
veit að hann var mjög vinsæll
í Austur-Þýskalandi á sjötta og
sjöunda áratugnum, einkum
raunsæisverkin hans frá fjórða
áratugnum. Hann var hins veg-
►Dr. Wilhelm Friese er fædd-
ur árið 1924 í Heiligenstadt í
Þýskalandi. Hann lærði enska,
þýska og norræna textafræði
við háskólana í Jena, Berlín
og Greifswald. Doktorsprófi
lauk hann árið 1955 með rit-
gerð um íslenska skáldsagna-
gerð á 20. öld, Der islandische
Roman der Gegenwart. Árið
1966 var hann ráðinn kennari
í norrænum fræðum við há-
skólann í Ttibingen; hann var
prófessorþar 1972-1989.
Kunnastur er Friese af braut-
ryðjendaverki sínu um nor-
rænar barokkbókmenntir,
Nordische Barockdichtung.
Eine Darstellung und Deutung
skandinavisher Dichtung
zwischen Reformation und
Aufkliirung sem kom út árið
1968. Friese hefur samið yfir-
litsrit um norrænar bókmennt-
ir tuttugustu aldar sem kom
út árið 1971 og ritað fjölda
greina um sautjándu aldar
bókmenntir á Norðurlöndum
sem og um verk Halldórs Lax-
ness. A þessu ári er svo komið
út nýtt verk eftir hann sem
nefnist Halldór Laxness. Die
Romane. Eine Einfiihrung.
ar ekki eins vinsæll í vesturhlut-
anum enda litu margir hveijir á
hann sem kommúnista.
í dag eru bækur hans gefnar
út, hjá forlagi sem heitir Steidl
Verlag. Nýlega var skrifuð bók
um viðtökur Halldórs í Þýska-
landi og þar segir að hann eigi
sér ekki stóran lesendahóp á
meðal Þjóðveija. Ég held þó að
það sé eitthvað að breytast og
hef reyndar heyrt ritstjóra for-
lagsins tala um að áhugi á Lax-
ness sé að aukast í
Þýskalandi. Kannski
nýjar útgáfur hafi ýtt
eitthvað undir áhug-
ann en þess má geta
að nú er hægt að fá
þýska útgáfu á Kristnihaldi und-
ir Jökli í kiljuformi."
Heldur þú að verk Halldórs
hafi haft einhver áhrif á þýska
höfunda?
„Já, reyndar hafa þau haft
áhrif þótt þau séu ekki mikil og
áberandi. Skáldkonan Sarah
Kirsch, sem er að sumra áliti
eitt fremsta ljóðskáld Þýska-
lands núna, hefur sagt að hún
hafi orðið fyrir miklum áhrifum
af verkum Halldórs. Og á síð-
asta ári kom út bók eftir hana
þar sem eitt ljóðanna hefst með
tilvitnun í Kristnihald undir
Jökli.
Áhugi á Lax-
ness eykst í
Þýskalandi