Morgunblaðið - 05.11.1995, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 5. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
SVEINBJÖRN I. Baldvinsson er dagskrárstjóri innlendrar dagskrárdeildar Sjónvarps, en hyggst
helga sig aftur ritstörfum eigi síðar en þegar ráðningasamningi hans lýkur sumarið 1997.
Sjðlfsiæðisharítta
samtímans fer Iram
f sjónvarpi
Sitt sýnist hverjum um ágæti dagskrár Sjónvarpsins og ekki eru
allir á eitt sáttir um hvaða hlutverki Sjónvarpið eiffi að gegna í
ört vaxandi samkeppni við einkastöðvamar. Jóhanna Ingvarsdótt-
ir ræddi við Sveinbjöm I. Baldvinsson, dagskrárstjóra innlendrar
* dagskrárdeildar Sjónvarps.
„MENNING er afstætt hugtak og
ég tel mikilvægt að hólfa menningu
ekki niður í hámenningu og lág-
menningu í daglegri umfjöllun og
stuðla þannig að menningarlegri
stéttaskiptingu í íslensku þjóðfélagi.
Víða erlendis er slík stéttaskipting
staðreynd með þeim afleiðingum að
ýmis listsköpun hefur einangrast frá
alþýðunni. Fjölmiðlar geta jafnvel
ýtt undir þessa einangrun með mjög
sérfræðilegri umfjöllun, sem fer síð-
an fyrir ofan garð og neðan hjá
almenningi," segir Sveinbjörn I.
Baldvinsson, dagskrárstjóri inn-
lendrar dagskrárdeildar Sjónvarps-
ins.
„Einn af kostunum við íslenskt
samféiag er sá hve áhugi á hvers
kyns menningarafurðum og atburð-
um er mikill og almennur. Það væri
því mjög sorglegt ef við dyttum nið-
ur í það far að í okkar fámenna
landi yrðu til tvær þjóðir í menning-
arlegu tilliti, eins og t.d. hefur verið
að gerast í Bandaríkjunum þar sem
mörgum þeirra, sem teljast til al-
mennra borgara, dettur ekki orðið
í hug að sækja leikhús eða mál-
verkasýningar. Þetta er ein aðal-
hugmyndin að baki Dagsljóss-þátt-
unum.“
Tíðarandinn varðveittur
„Það er markmiðið með dægur-
málaþætti á borð við Dagsljós að
íjalla um það, sem er efst á baugi
hverju sinni. Sagnfræðingar nútím-
ans eru að uppgötva það að fremur
lítið er vitað um daglegt líf fólks
fyrr á tímum. Þess vegna fmnst
mér það afskaplega mikilvægt að
reyna að skrásetja tíðarandann eins
og hann er hverju sinni, greina frá
því sem almenningur er að velta
fyrir sér frá degi til dags, en skrá
eldri sögu fremur í stökum þáttum.
Sagt er að tíminn skilji kjarnann frá
hisminu og því sé óþarfi að geyma
allt hismið, en þegar frá líður reyn-
ist hismið oft merkara en það, sem
álitið var kjaminn á þeim tíma. Eg
tel varðveislu hins hversdagslega
menningararfs ekki síður mikilvæga
en varðveislu hins hátíðlega.
í sjónvarpi gefst góður kostur á
að sinna samtímanum og það hef
ég haft að leiðarljósi í starfi mínu
sem dagskrárstjóri. Ég vil senda út
efni af alls kyns toga þannig að úr
verði sem fjölbreyttust dagskrá við
sem flestra hæfi. Það er í fyllsta
samræmi við lög og reglugerðir
enda er hugtakið „menning“ ekki
þröngt skilgreint í útvarpslögunum.
Hinsvegar er ljóst að þegar stórum
spegli er haldið upp að nútímanum,
eru ekki allir ávallt ánægðir með
það, sem þeir sjá. Þannig er t.d.
allt sem lýtur að kynlífi algjört
„tabú“ í margra augum, enda þótt
vitneskja um þennan þátt mannlífs-
ins hafí aldrei verið jafnmikil lífs-
nauðsyn og einmitt núna. Svo finnst
auðvitað einum hneykslanlegt það
sem öðrum finnst bráðfyndið, en það
er önnur saga,“ segir Sveinbjöm um
leið og hann rifjar upp tvö nýleg
umkvörtunarefni sjónvarpsáhorf-
enda, annars vegar umfjöllun um
kynlíf í unglingaþættinum Ó og
hinsvegar gamanatriði í Dagsljósi
um viðbrögð manna við sérstökum
aðstæðum í sundlaugum. Dagskrár-
stjóranum fmnst sjálfsagt að hlusta
á raddir fólksins þótt hann sé ekki
alltaf sammála síðasta ræðumanni.
Veruleikatengsl
Sveinbjörn tók við starfi dag-
skrárstjóra sumarið 1993 eftir
nokkrar sviptingar innan stofnunar-
innar sem enduðu með því að for-
vera hans, Hrafni Gunnlaugssyni,
var sagt upp starfi rétt eftir að
hann sneri aftur úr alllöngu leyfi,
en Sveinn Einarsson hafði gegnt
starfínu í fjarveru hans. „Þegar ég
tók við fannst mér, því miður, Sjón-
varpið vera í afar litlum tengslum
við fólkið í landinu og hafði Stöð 2
þá óneitanlega forskot í því sam-
handi. Mér fannst mjög mikilvægt
að tengja Sjónvarpið þeim veruleika,
sem fólk hrærist í hér á landi frá
degi til dags. Fljótlega uppgötvaði
ég að menn höfðu látið sig dreyma
um dægurmálaþátt í Sjónvarpinu í
mörg ár án þess að hugmyndinni
hefði verið hrint í framkvæmd. Ég
ákvað að nýta mér þann áhuga, sem
fyrir var og réði Sigurð G. Valgeirs-
son sem ritstjóra Dagsljóss og hef
ekki séð eftir því eina mínútu síðan.
Þegar ég tók til starfa lýsti ég
því yfir að stíga þyrfti tvö stór skref
á sviði innlendrar dagskrárgerðar.
Annars vegar að gera hlut almennr-
ar, alþýðlegrar dagskrár mun meiri
og sýnilegri, en hinsvegar og til við-
bótar að hefja reglubundna_ fram-
leiðslu Ieikinna þáttaraða. Ég tók
einnig fram að ekki væri ásættan-
legt að stíga bara annað skrefíð og
verða þá að stíga það til baka til
að setja hinn fótinn fram.“
Dagsljós hóf göngu sína haustið
1993 og er þetta því þriðji veturinn
sem þátturinn er á dagskrá. Ekki
þótti rétt að halda þættinum áfram
þriðja árið í röð í óbreyttri mynd
og vildu þeir Sveinbjöm og Sigurður
báðir helst fá sjónvarpsfréttunum
flýtt til kl. 19.30 eða jafnvel til
19.00 svo að Dagsljós fengi sam-
felldan tíma að loknum fréttum.
Þetta tókst ekki. „Við Sigurður og
margir fleiri teljum eðlilegast. að
svona þáttur komi í kjölfar fréttanna
en ekki á undan þeim. Hinsvegar
fannst okkur ekki ráð að vera með
þátt af þessari lengd eftir fréttatím-
ann nema að fréttirnar færðust
fram. Niðurstaðan varð sú að skipta
Dagsljósi í tvennt, bæði fyrir og
eftir fréttir, og hefur samvinna við
fréttastofu verið aukin til muna frá
því sem áður var.
Þótt Dagsljós virki lengri þáttur
nú en áður, er sú ekki raunin sem
neinu nemur í mínútum talið. Við
erum tiltölulega sáttir við útkomuna
þó ekki megi skilja það svo að okk-
ur finnist við komin á einhvern leið-
arenda. Stöðug naflaskoðun er
nauðsynleg í starfi sem þessu og
erum við enn að prófa okkur áfram
með mismunandi útfærslur.“
Breytt fjölmiðlun
Sveinbjöm segir að sitt hlutverk
sem dagskrárstjóri sé að stjóma
framleiðslu og kaupum innlends dag-
skrárefnis innan ákveðins dagskrár-
ramma, sem samþykktur er af Út-
varpsráði. „Daglega er ég þó ekki
viðriðinn framleiðsluna sem slíka,
heldur ræð ég til þess þáttagerðar-
menn, sem ég set mitt traust á. Ég
leitast við að sjá sem mest efni áður
en það fer í loftið þótt það sé engin
leið fyrir mig að horfa á hvert ein-
asta atriði og hvem einstakan fastan
þátt, enda sumt í beinni útsendingu,
t.d. Dagsljós, og annað sett saman
á útsendingardaginn."
Miklar breytingar hafa orðið í ís-
lenskri fjölmiðlun á undanfömum
ámm og undir það tekur dagskrár-
stjóri Sjónvarps. „Þeir tímar er Rík-
isútvarpið var eini ljósvakamiðillinn
á markaðnum eru liðnir og við emm
í beinni samkeppni um áhorf. Mér
finnst þó spurning hvort ekki eigi
að gera kröfur til annarra fjölmiðla
í takt við þær kröfur, sem Sjónvarp-
ið sætir og gerir til sjálfs sín, t.d.
um útsendingarhlutfall á innlendu
efni.
Mér finnst t.d. alvarlegt mál, að
brátt verða fjórar stöðvar í loftinu
sem allar kalla sig íslenskar, en ég
sé ekki að nein stöð nema Sjónvarp-
ið muni framleiða eða senda út ís-
lenskt efni fyrir börn. Talsettar
teiknimyndir eru ekki íslenskt efni.“
Fjöldavinsældir
Dagskrárstjórinn á ekki von á að
nýjar sjónvarpsstöðvar, sem nú eru
í startholunum, eigi eftir að hafa
svo ýkja mikil áhrif á stöðu innlends
dagskrárefnis Sjónvarpsins til að
byija með, heldur verði samkeppnin
fyrst og fremst á sviði erlends efnis
enda njóti áskriftastöðvar forgangs
í innkaupum á bíómyndum á erlend-
um mörkuðum umfram opnar stöðv-
ar á borð við Sjónvarpið.
„En. þegar fram líða stundir og
ef einkastöðvunum vegnar það vel
að þær geta borgað -upp fjárfesting-
ar, hlýtur að koma að þeim tíma-
punkti að þær geti losað um fjár-
magn, sem geri þeim kleift að hefja
innlenda dagskrárgerð sem auðvitað
er æskilegt. Þá fyrst verður til holl
og uppbyggileg samkeppni milli
Sjónvarpsins og einkastöðvanna. Ég
hugsa samt stundum um það hvað
starf mitt væri yndislega einfalt ef
ég gæti bara setið við og framleitt
efni, sem væri líklegt til íjöldavin-
sælda og skapaði þar með auglýs-
ingatekjur. Slíkan hugsanahátt leyf-
ist mér ekki að ha_fa sem dagskrár-
stjóri Sjónvarps. Á hinn bóginn er
til lítils að Ieggja mikinn metnað
og fé í dagskrárgerð, sem enginn
nennir að horfa á. Samkeppnin um
áhorfið hefur þá jákvæðu þróun í
för með sér, að allar tegundir dag-
skrárgerðar verða að standa undir
nafni sem gott sjónvarpsefni. Það
er ekki nóg lengur, að efniviðurinn
sé merkilegur og athygliverður,
framsetningin verður líka að vera
vönduð og áhugaverð."
Frjáls áskrift
Sveinbjörn telur sennilegt að auk-
in harka færist í baráttuna um af-
nám afnotagjalds Ríkisútvarpsins
með nýjum sjónvarpsstöðvum og
auknu framboði sjónvarpefnis.
Hann er sömuleiðis þeirrar skoðunar
að sennilega gæti Sjónvarpið sem
slíkt staðið undir sér með frjálsri
áskrift þó hann geri sér jafnframt
fullkomna grein fyrir því að afnám
afnotagjalda myndi kalla á nýja
dagskrárstefnu, þar sem, að hans
mati ætti að leggja alla áherslu á
innlenda efnið og sérstaklega leikið
efni.
„En þá þyrfti líka að breyta ýmsu
í rekstrarfyrirkomulagi Sjónvarps-
ins og t.d. að losa um þann milljarð
króna, sem Sjónvarpið hefur lagt í
Útvarpshúsið við Efstaleiti gegnum
tíðina og leggja það fé í dagskrár-
gerð.
Enn hef ég þó ekki séð neina til-
lögu um fjármögnun sem er örugg-
lega betri en afnotagjaldakerfið.
Það getur svo sem vel verið að slík
leið sé til og það er sjálfsagt að
skoða það ofan í kjölinn, t.d. tillög-
urnar sem settar eru fram í skýrslu
Ríkisendurskoðunar. Ég get vel skil-
ið fólk, sem segist vera andvígt af-
notagjaldinu í skoðanakönnunum og
persónulega væri ég meira en til í
að losna við ýmsar mánaðarlegar
álögur. En þá vaknar óneitanlega
sú spurning hvort þjóðin telji nauð-
synlegt að eiga ljölmiðil af þessu
tagi eða ekki. Ef þjóðin telur að það
gagnist henni ekki að eiga slíkan
fjölmiðil, er rétt að leggja þennan
rekstur alfarið niður í nafni ríkisins,
en þá þarf líka að skoða allt dæmið
til enda.“
Davíð og Golíat
Sveinbjörn segist þeirrar skoðun-
ar að við, sem þjóð, höfum ekki
efni á því að leggja af Sjónvarpið,
„einfaldlega vegna þess að þá sæt-
um við einvörðungu uppi með ein-
hvers konar kolkrabba-sjónvarp,"
eins og hann orðar það.
„Þeir einu, sem hefðu efni á því
að kaupa „batterí" af þessari stærð,
eru stærstu fyrirtæki landsins. Við
sjáum það nú þegar hvernig stór
fyrirtæki á þessum markaði eru sí-
fellt að sameinast í stærri einingar
með hagsmuni eigenda sinna að
leiðarljósi sem í þessum tilfellum eru
nokkrar ágætlega stæðar fjölskyld-
ur. Og ég undrast það hversu vel
þessum vellríku aðilum hefur tekist
að telja öllum almenningi trú um
að þeir séu fulltrúar alþýðunnar í
stríði gegn einhveiju óargadýri, sem
sé ríkisbáknið í mynd RUV. Þessum
áróðri hefur verið haldið uppi með
stórkostlegum árangri. Rekstur fjöl-
miðla í einkaeigu miðar einvörðungu
að því að auka auð og völd þeirra,
sem eiga fyrirtækin enda eru arð-