Morgunblaðið - 10.11.1995, Blaðsíða 6

6 FÖSTUDAGUR 10. NÓVEMBER 1995
•_________________________________________MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
75 sjómíl-
ur í ís-
brúnina
FLUGVÉL Landhelgisgæsl-
unnar TF-SYN fór í eftirlits
og ískönnunarflug fyrir Vest-
fjörðum í gær og reyndist
ísbrúnin vera næst landi um
75 sjómílur norðvestur af
Barða og 78 sjómílur norð-
vestur af Straumnesi.
Þéttleiki ísjaðarins var víð-
ast um 4-6/io og 7-9/w. Út frá
meginísbrúninni voru ísdreif-
ar, víðast l-3/io og nýmyndun
allt að 10 sjómflur.
Morgunblaðið/Ásdís
*
Islenskt,
játakk
NÆSTIJ viku munu kaup-
menn vekja sérstaka athygli
á íslenskum vörum í verslun-
um sínum, en í gær hófst svo-
kölluð íslensk vika. Vörurnar
eru seldar undir kjörorðinu
„íslenskt, já takk“. Að átak-
inu standa ASÍ, BSRB, VSÍ,
Samtök iðnaðarins og Bænda-
samtökin. í gær vappaði þessi
vinalegi karl um í Hagkaup
til að minna viðskiptavini
verslunarinnar á íslenskar
vörur. íslenska vikan stendur
frá 9.-15. nóvember.
Hæstiréttur dæmir Kirkjugarðana til bótagreiðslu
Sex milljóna bætur
vegna niðurgreiðslna
HÆSTIRÉTTUR hefur dæmt
Kirkjugarða Reykjavíkurprófasts-
dæmis til að greiða Líkkistuvinnu-
stofu Eyvindar Ámasonar sf. sex
milljónir króna, auk einnar milljónar
króna í málskostnað. Byggt er á því
að Kirkjugarðamir hafi niðurgreitt
útfararþjónustu sína með kirkju-
garðsgjöldum, en slík ráðstöfun hafi
verið ólögmæt. Hæstiréttur klofnaði
og töldu tveir dómarar af fimm að
ekki hefði verið sýnt fram á að niður-
greiðslan hafi valdið því að markaðs-
hlutdeild Líkkistuvinnustofunnar
breyttist til hins verra á síðustu ámm.
Því bæri að sýkna Kirkjugarðana.
Þess ber að geta að útfararstofa
Kirkjugarðanna er nú rekin sem sjálf-
stætt fyrirtæki með eigin fjárhag.
í niðurstöðu Hæstaréttar segir, að
kirkjugörðum hafi verið markaðir
tekjustofnar, kirkjugarðsgjöld. Lög
hafi þó ekki heimilað að ráðstafa
kirkjugarðsgjöldum þannig, að veita
mætti endurgjaldslausa þjónustu við
útfarir. Ráðstöfun Kirkjugarðanna á
kirkjugarðsgjöldum til útfararþjón-
ustu, sem stóð allt frá 1948, hafi
verið óheimil.
Fram kemur i dóminum, að ákveð-
in verkaskipting var milli Kirkju-
garðanna og Líkkistuvinnustofunn-
ar. Allt til 1977 sáu Kirkjugarðarnir
eingöngu um útfarir frá Fossvogs-
kirkju, en Lfkkistuvinnustofan nær
ein um útfarir frá Dómkirkju og
Fríkirkju, en útfarir fóru yfirleitt
ekki fram frá öðrum kirkjum í
Reykjavík. Þá naut Líkkistuvinnu-
stofan nokkurrar þjónustu frá
Kirkjugörðunum í Fossvogskirkju-
garði, án endurgjalds.
Minnkandi markaðshlutdeild
Árið 1977 hófu Kirkjugarðamir
að annast útfarir frá sóknarkirkjum
Reykjavíkurprófastsdæmis. Mark-
aðshlutdeild Líkkistuvinnustofunnar
fór upp úr því minnkandi, einkum
um og eftir 1984. Forsvarsmenn Lík-
kistuvinnustofunnar héldu því fram
að þar hefði verðlagning ráðið úrslit-
um, en Kirkjugarðamir sögðu önnur
atriði hafa vegið þyngra, s.s. almenn-
ur vilji presta, afskipti forsvarsmanns
Líkkistuvinnustofunnar af deilumál-
um innan Fríkirkjunnar og deilur við
biskup landsins.
Hæstiréttur kemst að þeirri niður-
stöðu, að í skjóli niðurgreiðslna með
kirkjugarðsgjöldum hafi Kirkjugarð-
ar Reykjavíkurpröfastsdæmis getað
boðið lægra verð en ella og öðlast
þar með ótvírætt sterkari stöðu á
markaðnum. Þetta hafi hlotið að
bitna á Líkkistuvinnustofunni. „Með
það í huga að sönnun um raunveru-
legt tjón er örðug í máli sem þessu
þykir eðlilegt að dæma gagnáfrýj-
anda bætur að álitum. Ber þá meðal
annars að hafa í huga að leiddar
hafa verið að því vemlegar líkur að
verðlagning aðaláftýjanda ein hafi
ekki ráðið því að markaðshlutdeild
gagnáfrýjanda minnkaði á því tíma-
bili, sem hér um ræðir, heldur hafi
aðrir þættir, sem áður vom nefndir,
einnig skipt máli,“ segir Hæstiréttur
og telur bætur hæfilegar 6 milljónir
króna, en Líkkistuvinnustofan hafði
farið fram á 54 milljónir, til vara um
46 milljónir og til þrautarvara tæpar
35 milljónir.
Dýrar byggingaframkvæmdir
Að baki meirihlutaáliti Hæstarétt-
ar em dómaramir Guðrún Erlends-
dóttir, Haraldur Henrysson og Hjört-
ur Torfason, en Hrafn Bragason og
Pétur Kr. Hafstein skiluðu sérat-
kvæði. Þeir benda á að upp úr 1989
versni afkoma Líkkistuvinnustofunn-
ar vemlega vegna aukins vaxtakostn-
aðar og er þar vísað til fjármögnunar
byggingarframkvæmda vegna nýs
húss fyrirtækisins við Vesturhlíð.
Þrátt fyrir að Kirkjugarðamir hafi
með ólögmætum hætti niðurgreitt
kostnað við útfararþjónustu leiði það
ekki sjálfkrafa til skaðabóta til sam-
keppnisaðila. Ekki hafi dregið vem-
lega úr markaðshlutdeild Líkkistu-
vinnustofunnar fyrr en forsvarsmenn
hennar stóðu í deilum við þá, sem
miklu réðu um viðskiptin og ráðist
var í byggingarframkvæmdirnar. Því
beri að sýkna Kirkjugarðana af kröf-
um Líkkistuvinnustofunnar.
Orkuframkvæmdir vegna hugsanlegs álvers Columbia, stækkunar ÍSAL og endurbóta Sogsvirkjana
Fjárfestingin gæti
orðið um 11 milljarðar
Ákveði Columbia Aluminium að reisa álver
á Grundartanga, með 60 þús. tonna fram-
leiðslugetu, þarf Landsvirkjun að hraða virkj-
unaruppbyggingu, samhliða framkvæmdum
vegna stækkunar álversins í Straumsvík. í
samantekt Ómars Friðrikssonar kemur
fram að áætla megi að framkvæmdir í raf-
orkukerfínu til aldamóta gætu kostað
nálægt 11 milljörðum króna.
Áætlaður stofnkostnaður virkjana
á verðlagi í des. 1994
Orkugeta, Stofn-
Af), MW GWháári kostnaður
Ársverk við
framkvæmdir
Stækkun Blöndulóns 165 200 40
Aflaukning í Búrfelli 35 520 20
5. áfangi Kvíslaveitu 1.080 85
Nesjavallavirkjun 1 & 2 2x30 2x250 3.500 • 125
Bjarnarflag* 20 165 2.130 85
Hágöngumiðlun* - 135 1.380 120
Samtals 8.810 milljónirkr.
* Stofnkostnaður er áætlaður í april 1995, en á verölagi í des. 1994.
Hágöngumiðlun tengist virkjunum! Þjórsá.
Endurbætur Sogsvirkjana
1.178 milljónir kr.
ÆR framkvæmdir sem
sérfræðingar Landsvirkj-
unar hafa talið hagkvæm-
ast að ráðast í með stutt-
um fyrirvara til aukinnar orkufram-
leiðslu eru bygging 60 megawatta
raforkuvers á Nesjavöllum, jarð-
gufuvirkjun í Bjarnarflagi í Mý-
vatnssveit og aukin vatnsmiðlun á
Þjórsár- og Tungnársvæðinu (Há-
göngumiðlun).
Virkjun á Nesjavöllum talin
kosta 3,5 milljarða
Skv. upplýsingum Alfreðs Þor-
steinssonar, formanns stjórnar
Veitustofnana Reykjavíkurborgar,
er áætlaður byggingarkostnaður
virkjunar á Nesjavöllum 3,5 millj-
arðar kr. Talsmenn Landsvirkjunar
segja að endanlegar kostnaðartölur
við aðrar virkjunarframkvæmdir
iiggi ekki fyrir, þar sem enn sé
unnið að könnun og undirbúningi
þessara áfanga, en í gögnum Lands-
virkjunar, sem lögð voru fram á
ársfundi fyrirtækisins í apríl sl., er
stofnkostnaður virkjunar í Bjam-
arflagi áætlaður 2.130 millj. kr. og
gerð svokallaðrar Hágöngumiðlunar
var talin kosta 1.380 millj. kr.,
reiknað á verðlagi í desember 1994.
Samanlagt yrði kostnaður við
þessar framkvæmdir því rúmlega
sjö milljarðar kr. varlega áætlað.
Einnig þyrfti að ráðast í frekari
framkvæmdir í orkuflutningskerf-
inu, en engar upplýsingar hafa feng-
ist um hvað þær myndu kosta.
Að sögn Alfreðs hefur lengi verið
gert ráð fyrir að reist verði raforku-
ver á Nesjavöllum þegar markaður
væri fyrir hendi, fyrst og fremst
vegna sölu til orkufreks iðnaðar.
Hann segir að ráðast megi í fram-
kvæmdir á skömmum tíma ef semj-
ist um verð á milli Reykjavíkurborg-
ar og Landsvirkjunar og þess gætt
að ekki verði gengið óeðlilega mikið
á orkuforðann sem til staðar er á
Nesjavöllum.
„Það er alveg ljóst að ef einhverj-
ir nýir aðilar koma inn núna, hvort
sem það verður Columbia eða ein-
hveijir aðrir, þá er gert ráð fyrir
að Nesjavellir korrii inn sem veiga-
mikil virkjun og þar verði hægt að
framleiða tvisvar sinnum 30
megawött," segir Alfreð.
Forkönnun vegna raforkufram-
leiðslu á Nesjavöllum hefur þegar
farið fram og hafa tvær áfanga-
skýrslur litið dagsins ljós á undan-
fömum mánuðum. „Þær upplýs-
ingar benda til þess að það sé mjög
hagkvæmt að virkja á Nesjavöll-
um,“ segir Alfreð. í dag verður
haldinn fundur tæknimanna Veitu-
stofnana og Landsvirkjunar til að
fara yfir forsendur og stöðu málsins.
Rætt hefur verið um að virkjunin
yrði byggð í tveimur áföngum.
Stærð hvors áfanga um sig yrði 30
MW. Ársverk við framkvæmdir við
fyrri áfanga yrðu 50 talsins og 75
ársverk við síðari áfangann. Aæti-
aður heildarkostnaður við virkjunina
og línulögn frá Nesjavöllum að að-
veitustöðinni á Korpu er, eins og
áður segir, 3,5 milljarðar kr. Talið
er unnt að ljúka verkinu á tveimur
og hálfu ári.
85 ársverk við jarðgufu-
virkjun í Bjarnarflagi
Talið er vænlegur kostur að reisa
20 MW jarðgufuvirkjun í Bjamar-
flagi þar sem næg gufa er fyrir hendi
og rannsóknarvinna hefur þegar far-
ið fram. Áætlanir hafa gert ráð fyr-
ir að orkugeta virkjunarinnar yrði
165 GWst/ári og 85 ársverk þyrfti
til við framkvæmdimar.
Gerð miðlunarlóns í Köldukvísl
með byggingu stíflu við Syðri-
Hágöngur hefur verið til skoðunar
og hefur forathugun á þessum miðl-
unarkosti þegar farið fram. Þykir
þetta fýsilegri kostur en að hækka
stíflur Þórisvatns. Þama yrði unnt
að geyma um 320 gígalítra sem
væri síðan hægt að miðla um Köldu-
kvísl í Þórisvatn. Talið hefur verið
að Hágöngumiðlun myndi auka
orkugetu kerfísins um 135 GWst/ári
og að ársverk við framkvæmdir yrðu
120.
Þessu til viðbótar er talið hugsan-
legt að Hitaveita Suðurnesja myndi
auka raforkuframleiðslu sína í
Svartsengi til að anna aukinni orku-
eftirspum við nýja stóriðjuuppbygg-
ingu. Þessi mál em ekki fulikönnuð
að sögn Þorsteins Hilmarssonar,
upplýsingafulltrúa Landsvirkjunar.
„En það er útlit fyrir að með þessum
ráðum myndum við geta annað orku-
þörfinni," sagði hann.
Knappur tími til stefnu
Ofantaldir kostir em taldir nær-
tækastir vegna þess knappa tíma
sem er til stefnu ef Columbia Alum-
inium afræður að ráðast í rekstur
álvers hér á landi, sem hæfi starf-
semi undir lok næsta árs eða á ár-
inu 1997. Stjóm Landsvirkjunar á
þó eftir að fara yfir alla kosti. Sú
umframorka sem Landsvirkjun býr
nú yfir gæti séð fyrir u.þ.b. 70%
af raforkuþörf annars hvors aðilans,
ISAL, vegna stækkunar álbræðsl-
unnar, eða Columbia Aluminium.
Af framansögðu er ljóst, að nauð-
synlegt yrði að ráðast í verulegar
orkuöflunarframkvæmdir á allra
næstu ámm ef báðir kostirnir verða
að veruleika. Fram hefur komið að
framkvæmdir Landsvirkjunar til að
anna orkuþörf vegna stækkunar
álvers ÍSAL em taldar kosta 2,5
milljarða kr. Einnig hefur verið
ákveðið að flýta endurbótum Sogs-
virkjana, vegna stækkunar álvers-
ins, sem áætlað er að muni kosta
1.178 millj. kr. Þeir þrír kostir sem
nú eru í athugun og myndu duga
til þess að mæta aukinni orkuþörf,
ef samningar verða gerðir um nýjan
orkufrekan iðnað hér á landi, gætu
skv. áætlunum kostað rúma sjö
milljarða kr. eins og áður segir.
Samtals yrði því um nálægt 11 millj-
arða kr. fjárfestingu að ræða í raf-
orkukerfmu skv. þessum áætlunum.
Eru þá ótaldar framkvæmdir við
orkuflutningskerfíð.
f-

|
i
S
\

>