Morgunblaðið - 10.11.1995, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 10. NÓVEMBER1995
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÓÞÖRF FORSJÁR-
HYGGJA
FRAM kom á Alþingi síðastliðinn miðvikudag að Ingi-
björg Pálmadóttir, heilbrigðis- og tryggingaráðherra,
hygðist beita sér fyrir því að tryggingaráð endurskoðaði
þá ákvörðun sína að hætta að veita öryrkjum lán frá Trygg-
ingastofnun til bílakaupa, en vísa þeim þess í stað á al-
mennan lánamarkað.
Ekki kom fram í svari ráðherrans við fyrirspurn á Al-
þingi hver væru rök hennar fyrir því að halda þessum lán-
veitingum áfram. Hins vegar rakti heilbrigðisráðherra sjálf
rökstuðning tryggingaráðs fyrir ákvörðuninni. Þar kemur
meðal annars fram að lánveitingarnar hafi verið án heim-
ildar í lögum og án fjárveitingar, Ríkisendurskoðun hafi
gert við þær athugasemdir og tæpast talið þær samræm-
ast hlutverki Tryggingastofnunar og síðast en ekki sízt
að nægur aðgangur sé nú að lánsfé, ólíkt því sem gerðist
er lánin voru tekin upp fyrir nærri hálfri öld, og mörg
fyrirtæki bjóði hagstæðari lán en Tryggingastofnunin.
Sé það staðreynd að bílalán tryggingafélaga á almennum
markaði séu hagstæðari, hver eru þá rökin fyrir því að
Tryggingastofnun haldi áfram að veita öryrkjum bíla-
kaupalán? Það verður ekki séð, að það sé árás á hag ör-
yrkja að Tryggingastofnun hætti þessum lánveitingum.
Miklu fremur er verið að nota fé og starfskrafta stofnunar-
innar betur, sem kemur skjólstæðingum hennar væntan-
lega til góða.
Það er furðulegt að heyra málflutning á borð við þann,
sem Guðrún Helgadóttir, varaþingmaður Alþýðubandalags-
ins, viðhafði á Alþingi um þetta mál. Rökstuðningur henn-
ar var annars vegar sá, að fólki væri gert erfitt fyrir með
því að þurfa að leita eftir láni hjá einkafyrirtæki, og hins
vegar að það væri kostur við lánveitingar Tryggingastofn-
unar, að draga mætti afborganir af lánunum af bótum
fatlaðra, sem tryggingafélögin gætu ekki gert!
Hér er annars vegar á ferð gamaldags sósíalismi og
tortryggni í garð einkaframtaksins og hins vegar úrelt og
óþörf forsjárhyggja. Fatlaðir eru virkir þátttakendur í sam-
félaginu. Þeir geta tekið lán hjá einkafyrirtækjum eins og
aðrir og þeim ætti að vera treystandi til að standa í skilum
sjálfir, án aðstoðar hins opinbera.
VERÐLAG OG
VÍSITALA
VERÐLAGSFORSENDUR kjarasamninganna í febrúar
á þessu ári hafa staðizt. Verðbólga á árinu verður
um 2% sem er ívið minna en samningsaðilar gerðu ráð
fyrir. Til samanburðar var verðbólga í ríkjum Evrópusam-
bandsins 3,1% að meðaltali frá september 1994 til sama
tíma 1995. Skýringar lítillar verðbólgu á líðandi ári eru
ýmsar. Þyngst vegur máski að gengi krónunnar hækkaði
um 0,7% frá janúar- til ágústmánaðar miðað við innflutn-
ingsvog. Vaxandi samkeppni á neytendamarkaði veitir og
dijúgt verðlagsaðhald.
Vísitala neyzluverðs lækkaði um 0,3% milli október- og
nóvembermánaða síðastliðinna, sem jafngildir 4% verð-
hjöðnun á heilu ári. Lækkunin er að hluta til tímabundin
vegna yfirstandandi útsölu á kindakjöti, en 0,15% hennar
rekur rætur til útsölunnar að mati framkvæmdastjóra
VSÍ. Framkvæmdastjórinn segir hins vegar að hægt sé
að tryggja verðhjöðnun til frambúðar með því t.d. „að
breyta rekstrarskilyrðum í eggjaframleiðslu og e.t.v. svína-
og kjúklingarækt; í þeim greinum væru aðföng dýr, en
ekki sjálfgefið að sú þurfi að vera raunin.“
Vísitala neyzluverðs hefur hækkað um 2,1% síðustu tólf
mánuði. Undanfarna þrjá mánuði hefur hún hækkað um
0,5% sem jafngildir 1,9% verðbólgu á heilu ári. Mikilvægt
er að viðhalda þessum stöðugleika, sem er meginforsenda
þess að atvinnulífið haldi áfram að rétta úr kútnum.
Verulega hærri verðbólga hér en í samkeppnisríkjum
okkar á áttunda og níunda áratugnum lék atvinnu- og
efnahagslíf þjóðarinnar illa - en verst þó skuldugt lág-
launafólk, sem kom engum vörnum við þegar verðlag rauk
upp og verðtryggðar skuldir snarhækkuðu. Það er ótvíræð
skylda ríkisvaldsins sem og aðila vinnumarkaðarins að
viðhalda stöðugleikanum og styrkja á þann veg samkeppn-
isstöðu atvinnuveganna og atvinnuöryggi landsmanna.
SJÚKRAKOSTIMAÐUR ERLENDIS
Búsifjar þrátt
fyrir blessun
kerfisins
Tryggingastofnun ríkisins greiðir allan
beinan kostnað, þegar sjúklingur þarf að fara
utan í aðgerð og kostnaður við för fylgdar-
manns er greiddur, að því er fram kemur í
grein Ragnhildar Sverrísdóttur. Stofnunin
tryggir því að hægt sé að framkvæma aðgerð-
ina, en samt verður fólk oft fyrir miklum
búsifjum. Vinnutap fæst ekki bætt og
ýmsir kostnaðarliðir bætast við,
ÁTTTAKA Tryggingastofn-
unar í kostnaði vegna
læknisaðgerða erlendis er
mismunandi og ræður þar
til dæmis hvort sjúklingur er barn
eða fullorðinn og hvemig aðgerð
hann gengst undir.
Svokölluð Siglinganefnd metur
umsóknir um greiðslu sjúkrakostnað-
ar. Nefndin er skipuð fjórum yfír-
læknum stærstu sjúkrahúsanna í
Reykjavík, auk tryggingayfírlæknis,
sem er oddamaður. Telji nefndar-
menn, að ástæða sé til að sjúklingur
leiti lækninga erlendis, er veitt heim-
ild til greiðslu sjúkrakostnaðar. Þó
takmarkar nefndin stundum greiðsl-
ur. Telji hún til dæmis, að aðgerðina
sé hægt að gera í Svíþjóð, en sjúkl-
ingur vill fremur fara á sjúkrahús í
Bandaríkjunum, þar sem aðgerðir eru
dýrari, getur nefndin samþykkt að
greiða sem nemur sjúkrakostnaði í
Svíþjóð, en sjúklingur borgar mismun
sjálfur.
Kristbjörg Árnadóttir, deildarstjóri
erlendra málefna í sjúkratrygginga-
deild Tryggingastofnunar, segir að
stofnunin greiði ávallt fargjald þess
sem fylgir sjúklingi undir 18 ára aldri
í aðgerð. „Þegar fullorðnir eiga í hlut
er yfírleitt ekki samþykkt fylgd,
nema sjúklingurinn sé ósjálfbjarga.
Ekki er nóg að hann sé ekki mæl-
andi á erlend tungumál."
Fylgdarmaður
við Iíffæraskipti
Undantekning frá þeirri reglu, að
fullorðnir fái ekki greiddan kostnað
við fylgdarmann, er þegar fólk fer í
líffæraskipti. „Tryggingayfirlæknir
og deildarstjóri sjúkratrygginga-
deildar hafa samþykkt fýlgd og skipti
á fylgdarmanni í þessum tilvikum.
Þetta er í samræmi við reglur sem
tryggingaráð hefur sett samkvæmt
lögum um almannatryggingar, enda
þurfa sjúklingar oft að dvelja mjög
Iengi erlendis og aðgerðimar reyna
mjög á þá, andlega sem
líkamlega. Heimilt er að
skipta um fylgdarmann á
fjögurra vikna fresti.“
Kristbjörg segir að aldr-
ei hafí reynt á skipti á
fylgdarmanni á fjögurra vikna fresti
þegar börn eigi í hlut. „Foreldrar
fara nánast alltaf báðir með bami í
aðgerðir af þessu tagi.“
Þegar foreldrar fara báðir með
barni sínu út greiðir Tryggingastofn-
un fargjald og dvalarkostnað annars.
„Tryggingastofnun greiðir fargjald
fram og til baka fyrir barn og fylgd-
armann, allan kostnað við rannsókn-
ir, skurðaðgerð og aðra meðferð,
dagpeninga fylgdarmanns og barns-
ins, ef það þarf að dvelja utan sjúkra-
húss um tíma. Ef barnið er undir
fjögurra ára aldri er greiddur fjórð-
ungur af dagpeningum, börn 4—12
ára fá hálfa dagpeninga og eftir 12
ára aldur fá börnin fulla dagpen-
inga.“
Ura tíu þúsund krónur
á sólarhring
Dagpeningar, sem greiddir eru
fylgdarmanni sjúklings og e.t.v.
sjúklingi sjálfum, eru miðaðir við
dagpeninga ríkisstarfsmanna erlend-
is við þjálfun og nám. Þessa viðmiðun
samþykkti tryggingaráð á fundi sín-
um 7. september 1983. Þær reglur
gilda, að við dvöl í Svíþjóð, Bret-
landi, Sviss og Tókíó eru greiddar
um 10.800 krónur á sólarhring, í New
York-borg eru greiddar tæpar 9.000
krónur og alls staðar annars staðar
nema dagpeningarnir tæpum 10 þús-
und krónum.
Auk þessa er stundum greiddur
kostnaður vegna fylgdar fagfólks,
læknis eða hjúkrunarfræðings, á leið
á sjúkrahús í útlöndum. „Fagfylgd
er greidd ef veikindi em mjög mikil
og það er einnig til í dæminu að
greidd sé fagfylgd, þótt tryggingayf-
irlæknir telji ekki ástæðu til að greiða
kostnað skyldmennis," segir Krist-
björg Árnadóttir.
Kristbjörg segir að Trygginga-
stofnun greiði jafnóðum þann læknis-
og sjúkrahúskostnað, sem myndast
vegna farar sjúklings á sjúkrahús
erlendis. „Dagpeningar era þó yfír-
leitt greiddir eftir á. Hægt er að
sækja um greiðslu dagpeninga fyrir-
fram ef illa stendur á.“
Dagpeningar skerðast um fjórð-
ung ef sjúklingur og fylgdarmaður
hans þurfa að dvelja erlendis lengur
en þijá mánuði. „Skerðingin gildir
allan tímann eftir þriggja mánaða
tímabilið, hversu langur sem sá tími
er,“ segir Kristbjörg.
50 þúsund á mánuði
vegna umönnunar
Ef enn er litið til barna, getur for-
eldri fengið svokallaðar umönnunar-
bætur, þurfi það að sinna
barni sínu veiku heima eða
á sjúkrahúsi hér á landi.
Ekki eru greiddar umönn-
unarbætur til foreldra sem
fylgja börnum sínum á
sjúkrahús erlendis, enda era dagpen-
ingar þá greiddir.
Umönnunarbætur til foreldra
langveikra barna hækkuðu mjög með
reglugerð frá 22. apríl 1992. Áður
námu bætur frá rúmum þijú þúsund
krónum til tæplega tíu þúsund króna
á mánuði, en með reglugerðinni
fengu foreldrar langveikra barna
sama rétt og foreldrar fatlaðra barna.
Bæturnar, sem formlega kallast
„fjárhagsleg aðstoð vegna fatlaðra
eða sjúkra barna“, eru í mesta lagi
miðaðar við 175 klukkustunda
umönnun á mánuði og nema þá
50.212 krónum. Bæturnar skerðast
KOSTNAÐUR vegna veikinda bí
læknis- og sji
hlutfallslega ef barn sækir skóla eða
nýtur umönnunar utan heimilis hluta
dags.
Hvers vegna búsifjar?
Nú virðist sem Tryggingastofnun
greiði kostnað, sem fólk verður fyrir,
þurfí það að leita lækninga erlendis.
En hvers vegna þarf fólk að selja
íbúð og bíl, leita ásjár ættingja og
jafnvel almennings, til að standa
undir kostnaði, til dæmis þegar börn
þurfa að gangast undir skurðaðgerð-
ir erlendis?
„Vegna þess að auk þessa beina
sjúkrakostnaðar bætast alls konar
liðir aðrir við,“ svarar Þorsteinn Ól-
afsson. Hann er framkvæmdastjóri
Styrktarfélags krabbameinssjúkra
bama og formaður Umhyggju, félags
fagfólks og foreldra langveikra
barna. Þorsteinn þekkir mörg dæmi
þess, að fólk hafi lent í fjárhagslegum
erfíðleikum í kjölfar veikinda barna,
en segir erfítt að reikna út heildartöl-
ur yfír kostnað. „Mest munar um
vinnutap, en að auki má nefna að
þegar barnið er að jafna sig er ekk-
ert til sparað í afþreyingu. Síma-
kostnaður eykst gríðarlega, því hafa
þarf samband við lækna hér á landi
og ættingja. Fólk utan af landi held-
ur oft tvö heimili hér á landi, í sínum
heimabæ og í Reykjavík, á meðan á
rannsóknum stendur. Þar við bætist
svo kostnaður við uppihald í útlönd-
um. Þannig bætast óteljandi atriði
við beint vinnutap."
Þorsteinn nefnir tilbúið dæmi um
kostnað. „í dæminu eru hjón með tvö
börn. Annað bamið þarf að ----------
fara í aðgerð á sjúkrahúsi Fore
í Svíþjóð. Aðgerðin er þess fylgíð
eðlis, að nauðsynlegt er að /
dvalið sé hjá baminu allan
sólarhringinn og fellur það
í hlut annars foreldrisins, sem býr
með því á einangranarstofu á spítal-
anum. Vegna álags og vegna þess
að barnið gæti látist í meðferðinni,
fara báðir foreldrar með út og skipt-
ast á að sofa hjá barninu. Annar
aðilinn fær greitt fargjald og dagpen-
inga, en hinn greiðir kostnað sjálfur.
Fargjaldið nær til flugvallar erlendis
og fjölskyldan byijar því á að greiða
leigubíl frá flugvelli að sjúkrahúsi
úr eigin vasa. Dagpeningar eru
greiddir eftir heimkomu og því er
ekki óalgengt að tekið sé lán fyrir
brottför. Heilbrigða barnið verður
eftir heima, þar sem það stundar
Vinnutap
nemur háum
fjárhæðum