Morgunblaðið - 22.11.1995, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 22. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLÁÐIÐ
_______FRÉTTIR: EVRÓPA________
Óvænt úrslit í kosningum í Katalóníu
Pujol mísstí
meiríhluta
Madrid. Reuter.
KOSIÐ var til héraðsþings í Kat-
alóníu um helgina og kom það
mjög á óvart að Samfylkingin,
flokkur Jordis Pujols, missti þing-
meirihluta sem flokkurinn hefur
haft um langt skeið. Úrslitin auka
enn ókyrrðina í spænskum stjórn-
málum en liðsmenn flokks Pujols
á spænska þinginu hafa til skamms
tíma varið minnihlutastjórn sósíal-
istans Felipe Gonzalez falli.
Pujol ákvað í sumar að hætta
formlegum stuðningi við stjórn
Gonzalez en samstarfið stóð í tvö
ár. „Það verður ríkjandi nokkur
óvissa á næstunni,“ sagði Pujol á
mánudag. Hann sagði að Samfylk-
ingin myndi greiða atkvæði gegn
tillögu á spænska þinginu um að
Gonzalez fengi heimild til að leysa
strax upp þingið og efna til kosn-
inga.
Solana í stað
Gonzalez?
Gonzalez hefur lagt áherslu á
að ekki verði kosið meðan Spán-
veijar eru í forsvari fyrir Evrópu-
sambandið en það eru þeir til ára-
móta. Hann hefur hins vegar heit-
ið því að kosið verði ekki síðar en
í mars. Stjóm hans hefur átt við
mikinn vanda að stríða vegna spill-
ingar einstakra ráðamanna og
ásakana á hendur Gonzalez um að
Reuter
JORDI Pujol á blaðamanna-
fundi í Bareelona er úrslitin
í kosningunum voru ljós.
hann hafi leyft leyniþjónustumönn-
um að beita Iaunmorðum í barátt-
unni við hryðjuverkamenn Baska.
Enn er óljóst hvort Gonzalez
verður í forystu fyrir flokknum í
kosningunum. Margir telja að hann
dragi sig í hlé og er þá Javier
Solana utanríkisráðherra líklegasti
arftakinn. Solana hefur að undan-
förnu verið nefndur sem líklegur
framkvæmdastjóri Atlantshafs-
bandalagsins, NATO.
Viðskiptaráðherra Noregs
Vilja auka sam-
ráðið við ESB
Brussel. Reuter.
AÐILD Noregs að Evrópusamband-
inu (ESB) er útilokuð sem stendur
en stjórnvöld í Ósló vilja taka virk-
an þátt í evrópsku samstarfí, að
sögn Grete Knudsen, viðskiptaráð-
herra Noregs, á ráðstefnu í Brussel
á mánudag. Hún lýsir mikilli
ánægju með þróun Evrópska efna-
hagssvæðisins (EES) sem valdi því
að norsk fyrirtæki keppi nú á jafn-
réttisgrundvelli við fyrirtæki ESB
jafnt í sambandinu sem í Noregi
sjálfum.
„Ég er sannfærð um að það er
hægt að stórauka evrópska sam-
vinnu og tel að allar Evrópuþjóðir
hafí þar umtalsverðu hlutvérki að
gegna ef þær æskja þess. Að þessu
leyti hafa Norðmenn sagt já,“ sagði
Knudsen en Norðmenn felldu aðild-
arsamninga 1972 og 1994.
Ráðherrann sagði niðurstöðuna í
fyrra merkja að Norðmenn tækju
ekki þátt í formlegum ákvörðunum
ESB en í daglega lífinu væru áhrif-
in af því að vera fyrir utan ekki
eins augljós. „Samstarf okkar við
lönd ESB er þegar mjög mikið og
hægt er að auka það verulega."
Vilja „móta
ákvarðanir" ESB
Knudsen sagði að samningurinn
um EES hefði verið lagaður að
breyttum aðstæðum með sveigjan-
leikann og veruleikann að leiðar-
ljósi og það hefði tekist mjög vel,
samstarfið gengi nú ágætlega. Hins
vegar vildu Norðmenn gera meira
af því að eiga fast samráð við ESB
og fá þannig tækifæri til að „móta
ákvarðanir“ sambandsins þótt þeir
gætu ekki átt beinan þátt í að taka
þær.
Chirac þakkar banda-
mönnum stuðninginn
París. Reuter.
JACQUES Chirac, forseti Frakk-
lands, hefur skrifað leiðtogum Bret-
lands, Þýskalands, Spánar og Grikk-
lands og þakkað þeim stuðninginn
við Frakka í atkvæðagreiðslu hjá
Sameinuðu þjóðunum um drög að
ályktun þar sem kjarnorkutilraunir
eru fordæmdar.
Chirac hafði áður aflýst fundi með
forsætisráðherra Ítalíu og fyrirhug-
uðum heimsóknum forsætisráðherra
Belgíu og Finnlands í vikunni vegna
óánægju með afstöðu þeirra í at-
kvæðagreiðslunni. Þessi ríki voru á
meðal tíu landa Evrópusambandsins
(ESB) sern greiddu atkvæði með
ályktuninni.
Heimildarmenn í París sögðu að
Chirac hefði skrifað leiðtogum Þýska-
lands, Spánar og Grikklands, sem
sátu hjá við atkvæðagreiðsluna, og
John Major, forsætisráðherra Breta,
sem voru eina ESB-þjóðin sem lagð-
ist gegn ályktuninni ásamt Frökkum.
Atkvæðagreiðslan fór fram í af-
vopnunarnefnd Sameinuðu þjóðanna
á fimmtudag. 95 ríki greiddu at-
kvæði með ályktuninni og tólf á
móti, en 45 ríki sátu hjá við atkvæða-
greiðsluna.
ERLENT
Friðarsamkomulagi múslima, Króata og Serba fagnað
„Stórt skref í átt að
allsheijarlausn“
Brussel, New York, Moskvu, London, París,
Bonn. Reuter.
LEIÐTOGAR í Evrópu fögnuðu
friðarsamkomulagi því sem náðist
í Bosníudeilunni í Dayton í Ohio í
gær en minntu jafnframt á að enn
væru fjölmörg atriði óleyst. Borís
Jeltsín Rússlandsforseti sagði það
„stórt skref í átt að allsherjarlausn
á sorglegustu átökum í Evrópu frá
stríðslokum". Sagði talsmaður
rússneska utanríkisráðuneytis-
ins að tengslahópurinn svokall-
aði hefði komist að samkomu-
lagi um að þegar ætti að aflétta
efnahagsþvingunum gegn Serb-
íu. íbúar í Sarajevo, höfuðborg
Bosníu, voru hins vegar fullir
efasemda um að staðið yrði við
friðarsamkomulagið og minntu
á að oft hefði náðst samkomu-
lag sem ekki hefði verið virt.
Boutros Boutros-Ghali, fram-
kvæmdastjóri Sameinuðu þjóð-
anna, fagnaði friðarsamkómu-
laginu í gær og sagði SÞ myndu
gera allt sem í þeirra valdi stæði
til að binda enda á þjáningar
fólks í Bosníu og að færa líf
þess til eðlilegs horfs. Sagði
Boutros-Ghali að þjóðir heims
ættu að votta friðargæsluliðun-
um í Bosníu virðingu sína, en
þeir hefðu fórnað miklu til að
reyna að koma á stöðugleika
áður en tekist hefði að semja
um frið.
Um 40.000 friðargæslúliðar
voru á vegum Sameinuðu þjóð-
anna í lýðveldum gömlu Júgó-
slavíu en þeim fækkaði verulega
eftir að Króatar tóku Krajina-
hérað í ágúst sl.
Búist er við að um 21.000
hermenn SÞ verði áfram í Bos-
níu og um 2.000 í Króatíu, þar
til friðargæslulið á vegum
NATO heldur til landsins. Umboð
SÞ til friðargæslu í Bosníu rennur
út í næsta mánuði en talsmaður
SÞ, Joe Sills, bjóst við því að það
yrði framlengt í stuttan tíma. Þá
er talið víst að fjöldi hermanna SÞ
í Bosníu muni starfa þar áfram
undir yfirstjórn NATO. Jeltsín
Margir friðar-
gæsluliðar SÞ
starfa áfram í
Bosníu undir yfir-
sljórn NATO
Reuter
BILL Clinton Bandaríkjaforseti
kynnir friðarsamkomulagið í gær.
Rússlandsforseti gerði það ljóst í
gær að Rússar hefðu ekki enn
ákveðið hversu mikinn þátt þeir
myndu taka í friðargæslu NATO í
Bosníu.
Carl Bildt, sáttasemjari Evrópu-
sambandsins, sem tók þátt í friðar-
viðræðunum í Dayton í Ohio, var
varkár i yfirlýsingum sínum. „Þrátt
fyrir mikilvægi friðarsamkomulags-
ins, minni ég á að það markar að-
eins upphafið að friði. Við verðum
öll að gera okkur fulla grein fyrir
öllum þeim áskorunum og erfiðleik-
um sem bíða okkar næstu daga,
vikur, mánuði og ár,“ sagði hann.
Er fréttir bárust af undirritun
friðarsamkomulagsins, útilokaði
Newt Gingrich, leiðtogi repú-
blikana í fulltrúadeildinni, ekki
að bandarískir hermenn yrðu
sendir til Bosníu. „Ég er ekki
reiðubúinn að greiða atkvæði
með því en ég ræð þingmönnum
frá því að greiða atkvæði gegn
því að óathuguðu máli,“ sagði
Gingrich í gær.
„Mikið hugrekki"
Evrópskir leiðtogar, svo og
leiðtogar Evrópusambandsins,
fögnuðu samkomulaginu í gær.
John Major, forsætisráðherra
Bretlands, sagði að það hefði
kostað „mikið hugrekki af allra
hálfu að yfirstíga fjölmörg flók-
in mál. Frakkar tóku undir þetta
en minntu jafnframt á þá kröfu
sína að tveir franskir flugmenn,
sem voru skotnir niður yfir Bos-
níu í ágúst sl. yrðu látnir lausir.
Talið er fullvíst að Serbar hafi
þá í haldi. Sagði Herve de Cha-
rette, utanríkisráðherra Frakk-
lands, þessa kröfu viðurkennda
í friðarsamkomulaginu, sem
verður undirritað í París í byijun
desember. Frakkar hafa enn
ekki tilkynnt hvaða dag það
verður.
Klaus Kinkel, utanríkisráð-
herra Þýskalands, sagði að með
samkomulaginu væru mann-
skæðustu vopnuðu átökin í Evr-
ópu frá striðslokum til lykta leidd.
Sagði hann samkomulagið grund-
völl að varanlegum friði á Balkan-
skaga. Þá minnti Kinkel á þátt Þjóð-
veija í friðarviðræðunum og sagði
að þeir hefðu boðist til að senda
um 4.000 manna herlið til að taka
þátt í friðargæslu í Bosníu.
Helstu atriði friðarsamkomulagsins
Bosnía eitt ríki og
landamæri óbreytt
Wnehinndnn 7.atrrt*h Ttnnn. Rpilfpr.
Washington, Zagreb, Bonn. Rcuter.
EFTIRFARANDI ákvæði eru í friðarsamkomulag-
inu, sem Bill Clinton Bandaríkjaforseti kynnti í gær:
• Bosnía verður áfram eitt ríki og landamærin verða
óbreytt. Ríkið skiptist í tvo hluta: Samband múslima
og Króata og Lýðveldi Bosníu-Serba. Kveðið er á
um „sanngjarna skiptingu landsvæða" milli þessara
tveggja hluta ríkisins.
• Höfuðborgin, Sarajevo, verður áfram óskipt. Þar
verður aðsetur þings, forseta, stjórnlagadómstóls og
„sterkrar“ ríkisstjórnar, sem fer með utanríkismál,
utanríkisviðskipti, peningamál, borgararéttindi, inn-
flytjendamál og aðra mikilvæga málaflokka.
• Forsetinn og þingmenn verða kjörnir í fijálsum
og lýðræðislegum kosningum undir alþjóðlegu eftir-
liti.
• Flóttafólki verður heimilað að snúa til fyrri heim-
kynna sinna. Fólki verður tryggt ferðafrelsi um alla
Bosníu og óháð eftirlitsnefnd og lögreglusveit, sem
fær þjálfun erlendis, fylgist með því að mannrétt-
indi „allra bosnískra þegna“ verði virt.
• Mönnum, sem sakaðir eru um stríðsglæpi, verður
meinað að taka þátt í stjórnmálum. Þetta ákvæði
nær einkum til tveggja helstu leiðtoga Bosníu-
Serba, en ekki er vitað hvort þeir verða framseldir
til að stríðsglæpadómstóllinn í Haag geti dæmt í
máli þeirra.
• „Öflug alþjóðleg sveit“ á að hafa eftirlit með því
að heijum hinna stríðandi fylkinga verði haldið að-
skildum. „Aðeins NATO getur unnið það verk og
Bandaríkin, sem forysturíki NATO, verða að gegna
þar lykilhlutverki," sagði Clinton.
Ósamið um
Posavina-hliðið
Slobodan Milosevic, forseti Serbíu, sagði að í sam-
komulaginu væru dregin upp mörk milli lýðveldis
Bosníu-Serba og sambands múslima og Króata og
þau ætti að tryggja að stríð blossaði ekki upp að
nýju. Hann nefndi nokkrar byggðir sem verða á
svæði Serba: Mrkonjic Grad og Sipovo í vesturhlut-
anum, Ozren, Doboj, Modrica, Derventa, Brod,
Samac og Brcko í mið- og norðurhlutanum og Vis-
egrad, Srebrenica og Zepa í austurhlutanum.
Ekki náðist samkomulag um svokallað Posavina-
hlið í norðurhluta Bosníu, sem tengir svæði Serba
í austri og vestri, og sú deila verður lögð fyrir alþjóð-
legan gerðardóm, að sögn Marios Nobilos, sendi-
herra Króatíu hjá Sameinuðu þjóðunum. NATO hef-
ur náð bráðabirgðasamkomulagi við Rússa um að
rússneskir hermenn hafi eftirlit með- þessu svæði
þegar alþjóðlegt friðargæslulið verður sent til lands-
ins.