Morgunblaðið - 22.11.1995, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
MIÐVIKUDAGUR 22. NÓVEMBER 1995 37
HULDA
PÉTURSDÓTTIR
+ Hulda Hraun-
fjörð Péturs-
dóttir, bóndakona
og rithöfundur að
Útkoti, Kjalarnesi,
var fædd að Ytri-
Tröð, Eyrarsveit í
Snæfellsnessýslu,
24. apríl 1921. Hún
andaðist í Landspít-
alanum 14. nóvem-
ber síðastliðinn.
Foreldrar Huldu
voru Pétur
Hraunfjörð
son, f.
d. 5.3. 1957, skip-
stjóri og verkamaður í Reykja-
vík, og Sigurást Kristjánsdóttir
(Ásta), f. 6.6.1891, d. 27.7.1980,
húsmóðir. Pétur var sonur Jóns
Jóhannessonar, bónda á Ber-
serkjaeyri í Eyrarsveit, og Guð-
laugar Bjarnadóttur frá Hraun-
holtum í Kolbeinsstaðahreppi.
systur Vigdísar, móður Sveins
Bjarnasonar (Edgar Holger
Cahill) listfræðings I Bandaríkj-
unum. Bróðir Bjarna í Hraun-
holtum var Vísinda-Kobbi,
langafi Guðbergs Bergssonar.
Hulda giftist 12. október 1940,
Alfreð Hólm Björnssyni, f. 15.7.
1915, vörubílstjóra, bónda og
frístundamálara. Alfreð er son-
ur Björns Jónssonar frá Strýtu,
bónda á Stakkhamri á Snæfells-
nesi, og Stefaníu Kristjánsdótt-
ur frá Vopnafirði, af Fjalla-
bræðraætt. Börn Huldu og Al-
freðs: Hafsteinn Pétur, f. 29.1.
1941, bóndi, Fíflholtum,
V-Landeyjum.
Kona hans er Guð-
rún Jóhannesdóttir
og á hann fimm
börn. Óskirt mey-
barn, f.18.7. 1942,
d. 22.8. 1942. Óskar
Mar, f. 7.2. 1944,
rekur varahluta-
verslun. Hans kona
er Helga Valdi-
marsdóttir og eiga
þau þijú börn. Sæ-
mundur Unnar, f.
26.2. 1945, vörubíl-
stjóri. Hans kona
er Dagbjört Flór-
entsdóttir og eiga þau þijá syni.
Stjúpsonur Huldu er Björn
Reynir, f. 2.5. 1937. Hans kona
er Erla Jósepsdóttir og á hann
átta börn. Fósturdóttir Huldu
er Kristín Huld Skúladóttir,
búsett í Danmörku.
Systkini Huldu: Yngvi, f.
29.10.1914, d. 8.10.1955, Pétur
Kristinn, f. 1.12. 1916, d. 29.7.
1917, Hugi, f. 17.7. 1918, d.
23.2. 1989, Pétur, f. 4.9. 1922,
Unnur, f. 26.2. 1927, Ásta Mar-
ía, f. 30.6. 1928, d. 27.12. 1929,
Guðlaug, f. 20.4. 1930, Ólöf, f.
10.7. 1932.
Hulda hélt málverkasýning-
ar með listmálaraklúbbi Mos-
fellsbæjar 1977, í Útkoti á Kjal-
arnesi 15. júlí 1990 og 1995, á
Djúpuvík 1990 og á Djúpavogi
1990.
Útför Huldu verður gerð frá
Fossvogskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 15.
SUMARDAGINN fyrsta, þann 24.
apríl 1921, geisaði stórhríð í Grund-
arfirði. Ung hjón, Ásta og Pétur,
voru þá í þurrabúð í Ytri-Tröð í
Eyrarsveit. Pétur hafði fengið að
reísa timburstofu framan við litla
torfbæinn sem var eitt stafgólf. Þar
bjó þá Elísabet Hjaltalín, ekkja
Konráðs, bróður Péturs, ásamt fjór-
um börnum þeirra. Pétur var skip-
stjóri á skútum og var því mikið
að heiman. Ástu fannst gott að
hafa Elísabetu hjá sér. Enginn hiti
var í timburstofunni, en stór mó-
kynt eldavél var í torbænum, og
nutu Ásta og börnin hennar ylsins
þaðan. Þennan fyrsta sumardag tók
Ásta léttasótt. Ógerningur var að
sækja ljósmóður vegna veðurofs-
ans. Elísabet tók því á móti litlu
stúlkunni sem skírð var Hulda.
Reyndar vildu foreldrarnir láta
hana heita Báru, en það líkaði presti
ekki. Þegar Hulda var nokkurra
mánaða gömul var henni komið í
fóstur til föðursystur sinnar, Marcíu
Jónsdóttur að Naustum í sömu
sveit, og hjá henni dvaldist hún til
fjögurra ára aldurs. Var ætíð mjög
kært með þeim. Fram undir 1940
var algengt meðal alþýðufólks hér
á landi að fjölskyldur væru sundrað-
ar um lengri eða skemmri tíma
vegna atvinnuleysis. Foreldrar
Huldu fóru ekki varhluta af erfið-
leikum þessara ára, fiskleysi, léleg-
um skipastól og bágu húsnæði, sem
oft olli heilsuleysi og barnadauða.
Þegar Hulda var sex ára brenndist
hún illa á fæti við það að sjóðandi
vatn helltist yfir hana. Þá voru
engar sjúkratryggingar til, og
stúkufélagar föður hennar efndu til
kaffisölu og færðu Landakoti ágóð-
ann. Á Landakoti lá Hulda í þijá
mánuði. Þar var fóturinn strekktur
og tekið var skinn af lærinu og
grætt á sárin, en fullan bata fékk
hún ekki fyrr en hjá Erlingi Filipp-
ussyni.
Á tíunda ári var Hulda ráðin í
vist til barnagæslu og húsverka.
Þegar hún var fimmtán ára réðst
hún sem léttastúlka á sveitabæ
austur í Grafningi. Þar veiktist hún
af hálsbólgu og fékk háan hita.
Ekki þótti ástæða til að stelpan
lægi í rúminu, hún varð að sinna
sínum verkum. Hún sagði seinna
að þá hefði hún trúlega fengið liða-
gigt sem þjáði hana alla tíð og átti
þátt í að hjartasjúkdómur hennar
var henni svo erfiður sem raun bar
vitni. Á árinu 1959 greindist Hulda
með hjartalokugalla, og var hún
send í aðgerð til Kaupmannahafn-
ar. Þá uppgötvuðu læknar að hana
vantaði gollurshúsið utan um hjart-
að. Hún var þá eina tilfellið sem
vitað var um í heiminum. Læknirinn
sem sendi hana í aðgerð sagði við
hana: „Og þér hefðuð auðvitað aldr-
ei getað átt börn.“ Hún svaraði að
bragði: „Ég átti nú samt fjögur."
Hulda og Alfreð kynntust í
kaupavinnu á Minna-Hofi í Gnúp-
vetjahreppi. Hún var þá aðeins átj-
án ára. Alfreð varð maðurinn í lífi
hennar. Þau voru fallegt par, Hulda
og Alfreð, þegar þau gengu í hjpna-
band hjá borgardómara þann 12.
október 1940. Þau voru því búin
að vera saman í blíðu og stríðu í
55 ár. Á árinu 1944 keyptu þau sér
lítinn sumarbústað með erfðafestu-
landi í Kópavogi. Þar var þá orðið
nokkuð um að alþýðufólk gæti
byggt sér hús eftir efnum og að-
stæðum. I Kópavogi var hvorki
vatn, rafmagn né gatnakerfi. Alfreð
ók þá vörubíl og kom heim á kvöld-
in með vatn á þijátíu lítra mjólkur-
brúsa. Allan þvott varð að fara með
í þvottalaugarnar í Laugardal. Það
má undrum sæta að fíngerð kona
eins og Hulda, með þennan með-
fædda sjúkdóm, skyldi komast af
við svo erfið lífsskilyrði, en glað-
lyndi, kjarkur, bjartsýni og skop-
skyn fleytti henni áfram. Hún lét
aldrei deigan síga. Víl og vol var
henni ekki eiginlegt. Eina dóttur
eignuðust þau Alfreð, sem fyrr seg-
ir, og misstu þau hana í vöggu-
dauða sex vikna gamla. Það var sár
sem aldrei greri um heilt. Á fardög-
um 1950 skiptu þau Alfreð á íbúð-
inni í Kópavoginum og jörðinni
Útkoti á Kjalarnesi. Reykjavíkur-
mærin Hulda reyndist fyrirmyndar-
bóndakona. Alfreð stundaði vega-
vinnu á sumrum, en hún rak búið
af miklum dugnaði.
Árið 1978 efndi Útvarpsráð til
ritgerðasamkeppni um reynslu og
kynni fólks af hernáminu. Alls bár-
ust sextíu ritgerðir, en Hulda var
hlutskörpust og hlaut fyrstu verð-
laun. „Frásögn hennar lýsir fjöl-
skyldulífi á venjulegu, reykvísku
heimili á persónulegan hátt og
áhrifum hemámsins á hversdagslíf
fólks, atvinnu og hugsunarhátt.
Frásögn hennar er krydduð nokk-
urri kímni, mannleg og lýsandi,“
segir í fréttatilkynningu frá Ríkis-
útvarpinu.
Um mitt ár 1976 veiktist Hulda
aivarlega og var lögð inn á Borgar-
spítalann. Á útmánuðum 1977
gekkst hún undir hjartaaðerð, og
þá í Lundúnum. Læknavísindum
hafði fleygt fram, og þá tókst að
setja í hana hjartalokur úr stáli.
Þegar Hulda fór til Lundúna var
svo til nýfarið að senda íslendinga
þangað í hjartaaðgerðir. Öll aðstaða
sjúklinga var mjög frumstæð miðað
við það sem þekktist á íslenskum
sjúkrahúsum. Hún var til dæmis
sett beint af gjörgæslu á tuttugu
manna stofu. Tjaldað var í kringum
rúmið og starfsstúlka sat í horni
stofunnar til að fylgjast með sjúkl-
ingum. Þama lá Hulda í fjórar vik-
ur, fárveik og með háan hita. Allan
þann tíma var henni aldrei hjálpað
við að þvo sér um hárið. Svo fór
að grafa í skurðinum. Tók nú Hulda
til sinna ráða. Hún sló niður hita-
mælinn, því að hún var viss um að
kæmist hún heim til íslands yrði
allt gott. Heim komst hún, og mik-
ið dásamaði hún íslenskt hjúkrunar-
fólk og íslensk sjúkrahús.
Eftir þetta naut Hulda sæmilegr-
ar heilsu um nokkurra ára skeið.
Þá ferðuðust þau Alfreð mikið inn-
anlands, sem utan og fóru m.a. til
Kanada ásamt Stefaníu, móður Al-
freðs, Sæmundi syni sínum og Dag-
björtu konu hans. Þar eignuðust
þau marga vini sem heimsóttu þau
■hingað til lands. Þau Alfreð fóru í
Myndlistarskóla Reykjavíkur og
Málaraklúbb Mosfellsbæjar. Þar
naut handbragð Huldu sín vel. Hún
málaði meðal annars myndir af
þvottalaugunum í Reykjavík og
konum við vinnu þar. Táknrænar
myndir um verklag fyrri tíma.
Hulda var hluta úr vetri í Alþýðu-
skólanum í Reykjavík. Hún lærði
tungumál gegnum útvarpið, fór á
sauma- og sníðanámskeið og lærði
íslenska þjóðbúningagerð hjá Mar-
gréti Gissurardóttur. Hún gat töfr-
að fram fallegustu föt úr gamalli
flík, málað á postulin og búið til
muni úr leir. Síðast en ekki síst
átti hún jafnan létt með að tjá sig
í riti. Hún tók saman niðjatal Ólaf-
ar Finnsdóttur á Tunguhóli í Fá-
skrúðsfirði og Jóns Þórarinssonar í
Þorbjarnartúni í Stafafellshjáleigu
í Lóni. Hún skrifaði. fjöldann allan
af greinum, auk afmælis- og minn-
ingargreina. Þá skrifaði Hulda
nokkrar smásögur.
Um 15 ára skeið vann Hulda við
það í ígripum að afla sér heimilda
um sögu þvottakvenna í Laugar-
dalnum, aðbúnað þeirra og störf
vetur, sumar, vor og haust. Ritverk-
ið nefnir hún „Gullkista þvotta-
kvenna", og er Margrét Guðmunds-
dóttir sagnfræðingur að vinna að
útgáfu bókarinnar á vegum Árbæj-
arsafns.
Gestkvæmt var að Útkoti og ófá-
ir eru þeir sem leituðu ráða hjá
Huldu. Hún var greind kona, stillt
og dagfarsprúð, alþýðukona sem
aldrei bognaði og lét amstrið ekki
smækka sig. Þau hjón fóstruðu son-
arbörn sín, Huldu og Alfreð Haf-
steinsbörn, og voru miklir kærleikar
með þeim, ennfremur Kristínu Huld
Skúladóttur. Reyndist hún þeim
sem besta dóttir. Einnig voru mikl-
ir kærleikar með Huldu og Birni,
stjúpsyni hennar, sem reyndist
henni ætíð sem besti sonur. Milli
okkar systkinanna var alltaf mikil
samheldni. Hulda og Pétur voru
næst að aldri og mjög náin. Svo
einkennilega vildi til að þau fóru
bæði í hjartaaðgerð í Lundúnum
sama árið. Foreldrum okkar var hún
nærgætin og góð dóttir, og tengda-
fólki sínu mjög kær. Fyrir átta árum
reisti Óskar sonur hennar fjölskyldu
sinni hús í Kjalarneslandi. Var
Helga, kona Óskars, Huldu mikil
stoð þessa síðustu mánuði.
Hulda var vinstrisinnuð og virkur
félagi í Alþýðubandalaginu, einlæg-
ur félagshyggjumaður og her-
námsandstæðingur. Hún var í fram-
boði til sveitarstjórnar á Kjalarnesi
í hópi félagshyggjufólks. Hún starf-
aði með kvenfélagi Kjalarness og
sat í stjórn þess, einnig í safnaðar-
nefnd Saurbæjarkirkju og var gjald-
keri hennar í mörg ár. Hulda og
Alfreð voru forgöngumenn um lag-
færingu á kirkju og kirkjugarði í
Saurbæ.
Seinustu sex árin voru Huldu
samfelld þrautaganga. Hún var oft-
ar en eklri inni á Landspítalanum,
oft alvarlega veik, en hennar góði
læknir, Magnús Karl Pétursson,
sinnti henni af stakri alúð. Á vor-
dögum 1993 gekkst Hulda undir
kransæðaaðgerð, og var það þriðja
hjartaaðgerð hennar.
Hulda systir er nú komin út á
grænar grundir óminnislandsins, og
þar gengur hún eflaust með dóttur
sína sér við hönd. Hún skilur eftir
sig traustan minnisvarða, söguna
um þvottakonurnar sem í íslensku
þjóðfélagi voru skör lægri en þeir
smæstu. Blessuð sé minning mætr-
ar konu. Starfsfólk hjartadeildar
Landspítalans, hafið kæra þökk
fyrir góða umönnun og nærfærni
við okkar elskuðu Huldu.
Guðlaug Hraunfjörð
Pétursdóttir.
Jæja, hún er komin stundin sem
ég var að vona að ég þyrfti ekki
að ganga í gegnum - að kveðja
þig, elsku besta amma mín. Mér
finnst erfitt að hugsa til þess að
eiga ekki eftir að hitta ykkur afa
bæði í sveitinni. En ég þykist nú
vita að þú eigir eftir að fylgjast
með okkur úr fjarlægð eða frá þín-
um stað. Ég vil þakka fyrir allar
þær góðu stundir sem við áttum
saman í sveitinni, um leið og ég
rifja upp fyrir mér tímaria með þér.
Ég man sumarið 1983, þá var
ég aðeins á þrettánda ári þegar
ég kom og dvaldi sumarlangt hjá
ykkur afa. Á þeim tíma var ég
ekkert á því að eyða heilu sumri
svo langt frá vinum mínum meðan
allir mínir vinir léku sér eitthvað
í bænum. En strax og ég kom til
ykkar og síðan þá hef ég aldrei séð
eftir því. Á þessum tíma átti ég
bróður sem var aðeins eins og hálfs
árs og var og er mér mjög kær,
og mig langaði ekki að fara frá
honum og láta einhveijar stelpur
úr hverfinu passa. Ég vildi alltaf
vera að gefa honum eitthvað og
gera eitthvað með honum. Og ein-
mitt þarna í sveitinni stakkst þú
upp á því að ég myndi sauma eitt-
hvað á hann. Ég hafði eiginlega
aldrei komið nálægt saumavél, en
þú varst ekki lengi að kenna mér
á hana. Þú fórst og náðir í efni svo
ég gæti byijað og ég ákvað að
sauma stuttsmekkbuxur. Mér gekk
nú ágætlega svona til að byrja með
en eins og ég á til, þá var ég eitt-
hvað að flýta mér, því að ég vildi
gefa honum þetta sem fyrst. Þessi
saumaskapur endaði sem sagt með
því að ég saumaði í gegnum vísi-
fingur á mér og alveg upp í nagla-
band. Ég stirðnaði alveg upp og
kallaði á þig þar sem þú varst eitt-
hvað að bralla niðri, en þú komst
nú samt strax. Ég man hvað þú
varst alltaf róleg og þarna byijaðir
þú að segja mér að fara með fótinn
af fótstiginu þar sem vélin hélt
áfram að hjakka í fingrinum á
mér. Svo tókst þú nálina úr nögl-
inni á mér, sótthreinsaðir sárið,
settir plástur á og kysstir og spurð-
ir síðan hvort ég ætlaði ekki að
klára buxurnar. Svona varst þú,
ekkert að láta þetta á þig fá og
ég kláraði buxurnar. Ég man líka
eftir því þegar ég var að hjálpa
þér að þurrka af í stofunni, og
mest gaman var að þurrka af þjóð-
búningadúkkunum þínum, en þú
vékst aldrei frá mér til þess að
geta fylgst með mér svo ég færi
nú ekki harkalega með þær. Þær
voru svo fallegar og þér þótti svo
vænt um þær. Mér fannst alltaf
jafn merkilegt hvernig þú gast
munað frá hvaða löndum þær voru
allar. En svona varstu, svo minnug
og gáfuð.
Manstu þegar þú sagðir að ég
yrði örugglega listmálari og/eða
ljóðskáld en ég var nú ekki á sömu
skoðun og þú en fannst nú samt
lítið mál að redda einu ljóði fyrir
þig. Ég fór upp á loft, gramsaði í
Ijóðabókunum þínum og tók eitt og
eitt erindi úr hveiju ljóði og raðaði
saman í mitt eigið ljóð, fór svo nið-
ur hreykin en full af samviskubiti
og sýndi þér afraksturinn. Þú varst
að sjálfsögðu hreykin af litlu telp-
unni þinni eins og þú kallaðir mig
alltaf en vissir örugglega sannleik-
ann innst inni en sagðir ekki neitt
til að særa mig ekki.
Svona góðar minningar á ég um
þig, elsku amma mín, og ætla að
geyma þær vel. Ég skal gæta afa
vel fyrir þig, amma mín. Elsku
afi. Ég vona að guð gefi okkur
styrk í sorginni, og geymum vel
minningarnar um heimsins bestu -
ömmu.
Hver minning er dýrmæt perla
að liðnum lífsins degi.
Hin ljúfu og góðu kynni
af alhug þakka hér.
Þinn kærleikur í verki
var gjöf, sem gleymist eigi
og gæfa var það öllum
er fenp að kynnast þér.
(Ingibj. Sig.)
Ommutelpan þín,
Edda.
Elsku hjartans vinkona.
Við þökkum þér fyrir alla góð-
vildina og hjálpsemina í okkar garð ^
þau ár sem við þekktumst. Alltaf
varstu reiðubúin að rétta hjálpar-
hönd hvernig sem á stóð. Þú varst
ekki eingöngu góður nágranni,
heldur líka mikil vinkona. Mikið
dáðist ég að þeim eldmóði og kjarki
sem í þér bjó þrátt fyrir þau veik-
indi sem þú háðir hetjulega baráttu
við.
Við kveðjum þig, elsku Hulda,
með virðingu og hlýjum huga.
Elsku Alfreð og fjölskyldur, megi
góður Guð leiða ykkur og styrkja.
Kallið er komið,
komin er nú stundin,
vinaskilnaðar viðkvæm stund.
Vinimir kveðja
vininn sinn látna,
er sefur hér hinn síðsta blund.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin strið.
(V. Briem.) ■
Guðrún og fjölskylda
á Melum.
Séifræðingar
í blóinaskrcyliiig'um
við «11 (ækifæri
Skólavörðustíg 12,
á horni Bergstaðastrætis,
sími 19090
Erfidrykkjur
Glæsileg kaffi-
hlaöborð, fallegir
salir og mjög
góð þjónusta
Upplýsingar
í síma 5050 925
og 562 7575
FLUGLEIÐIR
ÍÍÓTEL LOFTLEIDÍU