Morgunblaðið - 22.11.1995, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 22. NÓVEMBER 1995 23
EYÐILEGGINGIN er alger í Krajina. Farið hefur verið ránshendi EIGINMAÐUR þessarar serbnesku konu flúði til Serbíu af ótta
um þetta hús í Kistanje i Krajina og engu þyrmt. við her Króata. Hún sat ein eftir og sagðist um tíma hafa ætlað
að hengja sig, svo einmana og hrædd var hún. Nú saknar hún
eiginmannsins og annarra þorpsbúa.
KRÓATISKIR hermenn slaka á í bænum Gracac, sem er eins og
aðrir bæir í Krajina, auður og tómur. Hermönnum og lögreglu
er ætlað að halda uppi lögum og reglu í héraðinu en núorðið er
lítið að hafa fyrir þjófa, fáir eru eftir og flest húsin eyðilögð.
HÚS Bozo Brkic, 69 ára, var brennt til grunna eftir að öllu fémætu hafði verið stolið
og Brkic barinn illa. Hann er reiður eiginkonu sinni og dóttur sem flúðu til Serbíu.
MANDA, t.v., er 67 ára ekkja
en Minica, 78 ára, hefur aldr-
ei gifst. Hvorug þeirra á börn.
Þær eru alveg einangraðar,
vita lítið um það sem á sér
stað í umheiminum og hafa
aldrei heyrt á ísland minnst.
Þær óska okkur hins vegar
alls hins besta og blessa okkur
í bak og fyrir.
boðskap, sem hermennirnir kunna
vel að meta.
Fólkið hrætt og óöruggt
Ástandið í þorpum og bæjum er
þó sýnu verra. í fjölrnörgum þorpum
er ekki sála á kreiki og í öðrum búa
frá einu og upp í fimm gamal-
menni. Rauði krossinn aðstoðar nú
um 4.000 manns sem fólk á vegum
samtakanna heimsækir vikulega
eða oftar, færir þeim mat, teppi, lyf
og skilaboð frá ættingjum. Lang-
flestir eru aldraðir Serbar, sumir
eru lasburða og vita varla hvað
hefur gerst. Það sem fólkið óttast
mest eru frekari árásir ofbeldis-
manna og svo kaldur veturinn.
Yfirmaður Alþjóðaráðs Rauða
krossins í Knín, Carmen Burger,
segir að í fyrstu hafi gengið erfið-
lega að skrá fólkið, það hafi verið
hrætt og óöruggt, margir hafi fært
sig um set og ýmsir þeirra sem flúðu
hafi snúið aftur. í hverri viku
finnast enn nokkur gamalmenni,
sum kusu að fara hvergi, önnur
voru skilin eftir og eiga erfitt með
að fyrirgefa það.
„Það gengur hægt að koma á
rafmagni og ég á ekki von á því
að fólki fjölgi í dreifbýlinu á næstu
mánuðunum. Til þess er eyðilegg-
ingin of mikil og félagslegu afleið-
ingarnar eru enn meiri,“ segir
Burger. „Fólk á erfitt með að snúa
aftur og sjá hvað hefur gerst. Ná-
grannar, vinir og ættingjar horfnir
og nýtt fólk komið þeirra í stað.“
Aðkoman eins og á eyðibýli
Þegar Knín er yfirgefin, kemur
enn betur í ljós hvað við er átt.
Svæðið sem við förum til ásamt
króatískum starfsmönnum Alþjóða-
ráðs Rauða krossins heitir Velika
Popina, og er fyrir norðan Knín. í
fyrstunni er ekið eftir beinum og
breiðum vegi en þegar beygt er út
af honum er fyrr en varir komið út
á illfæra malarvegi, sem liggja á
milli ótal lítilla þorpa og býla.
Hvergi er mann að sjá fyrr en flaut-
að hefur verið hraustlega nokkrum
sinnum.
Þá birtast skyndilega gamal-
menni úr hálfhrundum húsum og
kjarrinu í nágrenninu og fagna
gestunum. Þegar Rauði krossinn
birtist fyrst í þorpunum voru hins
vegar margir óttaslegnir, vissu ekki
nema starfsmennirnir væru í jafn
óskemmtilegum erindum og fyrri
„gestir".
I fyrsta þorpinu, Podljud, bjuggu
áður um 200 manns. Nú eru þijár
gamlar konur þar og einn karl.
Manda og Minica Stojisavjevic eru
67 og 78 ára, sú eldri, Minica, mun
hressari. Aðkoman er eins og á
eyðibýli, dauðar skepnur liggja víða
en lifandi búfénaður valsar um allt
og ekki verður séð að mikill munur
sé á hýbýlum og útihúsum. Kynding
engin, þrifnaður af skornum
skammti og lýsing bágborin.
Minica býður okkur inn þar sem
hún leiðir okkur að teppahrúgu í
einu horninu. Sviptir einu teppinu
ofan af og þá kemur í Ijós mannslík-
ami, sem í fyrstu verður ekki séð
að sé með lífsmarki. Skyndilega
deplar maðurinn augunum og
muldrar eitthvað, þetta er yngri
bróðir Minicu sem er blindur og
farlama.
Manda og Minica þiggja smáveg-
is sykur og hveiti, einnig fyrir ná-
grannakonuna sem lætur ekki sjá
sig. Fátæktin er geysileg og því
eftir litlu að slægjast fyrir óþjóða-
lýðinn sem farið hefur ránshendi
um. Herinn lét þorpið að mestu
óáreitt en hluti búfénaðarins lifði
áhlaup Króata þó ekki af, enda var
skotið á flest það sem fyrir varð.
Ætlaði að hengja sig
í næsta þorpi reynast vera tvær
konur eftir. Mikil skelfing greip um
sig þegar mönnum var ljós yfirvof-
andi innrás Króata. Önnur kvenn-
anna gætir kinda íklædd kápu sem
hefur sjálfsagt einhvern tíma þótt
glæsiflík. Hún segir fátt en þiggur
með þökkum sígarettur, sem hún
reykir á mettíma.
Hin er öllu yngri og með húslykil-
inn nældan í barminn eins og orðu.
Eiginmaður hennar óttaðist svo
mjög yfírvofandi áhlaup króatíska
hersins, að hann flúði til Serbíu.
Konan varð eftir, segist ekki hafa
viljað fara og ekki hafa trúað því
að svo margir myndu flýja. Hún er
einmana og saknar eiginmannsins,
sem hún hefur fengið fregnir af í
Serbíu. Ljóst er að hann kemst ekki
aftur í bráð. Hún segist hafa verið
svo örvingluð fyrst eftir komu Kró-
ata að hún hafi ætlað að hengja sig.
Á afskekktu býli liggur níræð
kona í rúmi sínu og skelfur úr kulda
þrátt fyrir öll teppin sem hún hefur
yfír sér. Engin kynding er í húsinu
og hitinn við frostmark innandyra.
Konan er með óráði og virðist ekki
vita hvað gerst hefur. Bætt er við
teppum og starfsmaður Rauða
krossins segist munu leggja á það
alla áherslu að henni verði komið á
spítala eftir að hafa rætt við ná-
granna sem líta daglega til hennar.
Lokaðist inni
Við nálgumst þjóðveginn frá
Split til Zagreb og fólkið sem við
hittum er mun hreinlegra til fara
og nútímalegra. í fyrsta þorpinu,
Mala Popina, birtist skyndilega
kona á miðjum aldri. Hún heitir
Rada Sujica og er 47 ára Serbi,
búsett í Zagreb. Aldraðir foreldrar
hennar búa í Krajina og hún var í
heimsókn hjá þeim fyrir fjórum
árum er Serbar tóku héraðið. Sujica
lokaðist inni og komst hvergi en
hún á stálpaðan son í Zagreb. Hún
gæti sjálfsagt farið heim nú þegar
Króatar ráða héraðinu en hún hefur
áhyggjur af móður sinni sem er
mikið veik og vill ekki fara.
Þegar okkur ber að garði er kró-
atíska lögreglan á staðnum. Þjófur
á Skoda-bifreið hafði stolið mat um
nóttina en íbúarnir þorðu ekkert
að hafast að, þeir voru dauðskelkað-
ir enda óvopnaðir. Lögregluþjónn-
inn gengur lengi um og leitar vegs-
ummerkja áður en hann heldur á
braut, einskis vísari.
Bozo Brkic, 69 ára, komst hins
vegar í kynni við ofbeldismennina
sem fóru um héraðið eftir áhlaup
hersins. Hús hans var brennt til
grunna eftir að öllu fémætu hafði
verið stolið og Brkic svo barinn illa.
Hann ber króatísku lögreglunni
hins vegar vel söguna.
Brkic afþakkar matarpakka
Rauða krossins en honum eru færð
skilaboð frá dóttur hans sem flúði
ásamt móður sinni til Serbíu. Karl
er eiginkonu og dóttur reiður fyrir
að yfirgefa sig og svarið við skila-
boðum dótturinnar er þurrlegt:
„Fékk skilaboðin. Hef það ágætt.
Vertu sæl.“