Morgunblaðið - 03.12.1995, Blaðsíða 30

30 D SUNNUDAGUR 3. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
• Á HÁTÍÐ UÓSSINS
LU

Kertal jósió heffur ekki sömu þýd-
ingu nú og ffyrir daga raffmagnsins
þegar menn uréu aé lúta sér nægja
Ijóstýru í dimmasta skammdeginu.
Nú á dögum er kertal jós notaó til aó
skapa stemmningu og svo er þaó auó-
vitaó ómissandi á jólunum.
Kerti draga naffn sitt aff latneska lýs-
ingaroróinu ceratus sem þýóir meó vaxi
á. Til fforna voru kertin búin til úr bý-
f lugnavaxi og svo er enn þann dag i
dag þótt önnur effni haffi einnig rutt sér
til rúms. Kertavaxió var fflutt inn er-
lendis ffrá og var affar dýrt. í Grágás
er sagt ffrá því aó tvær merkur, eóa um
hálfft kíló, aff vaxi jaffngilti einum eyri.
Á sama tíma fengust sex lambagærur
ffyrir sama veró.
Morgunblaðið/Kristinn
KERTIÐ til hægri er tólgarkerti en hitt kertið er steypt úr stearmi
Sennilegt þykir að farið hafi
verið að steypa kerti úr tólg
hérlendis á 15. öld. Tólgin var
notuð allt fram á nítjándu öld
en árið 1824 fann franskur
efnafræðingur, Chevreul að
nafni, upp stearinið sem kerti
eru gerð úr nú til dags. Þá eru
og til svokölluð parafínkerti.
Kerti voru alla jafna notuð
sparlega. Fyrir jólin var hins
vegar reynt að steypa kerti
handa öllu heimilisfólkinu og
var gjarnan steypt einhvern til-
í-
FJÖLBREYTIMI kerta er mikil núorðið. Þessi kerti, sem eru mótuð og máluð af mannahöndum,
eru flutt inn frá Bandaríkjunum en þar býr sérstök fjölskylda, D’Adant, sem hefur sérhæft sig í
að steypa kerti allt frá árinu 1863. Kertin eru gerð úr býflugnavaxi.
I
»
L
L
I
t
i
L
L
I
VEISLUMÁLTÍÐ franskra sælkera
getur hafist með hvelli: Tappi skýst
upp úr kampavínsflösku og svo er
sest að snæðingi. Á jólunum þykir
ekki amalegt að byrja á einhverju
af þessu þrennu: gæsalifrarkæfu,
kavíar eða reyktum laxi. Fjórði
kosturinn og fjarri því sá sísti er
ostrur. Þessar ófrýnilegu skeljar
koma einkum frá ströndum Norm-
andie og Bretagne og tegundirnar
eru talsvert margar. Einfaldasta
flokkunin er í flatar ostrur og ával-
ar, en innan hvors flokks eru nokk-
ur afbrigði.
Flatar ostrur uppgötvuðust fyrr
og afbrigðin heita á frönsku Bel-
ons, Bouzigues og Marennes.
Ávalar voru fyrst nýttar 1868 svo
vitað sé og þær skiptast í portúg-
alskar, sem eru algengastar, Ijósar
eða Claires og svo Spéciales, sem
eru feitastar. Þessu til viðbótar eru
skeljarnar númeraðar frá 0 til 6 í
öfugu hlutfalli við stærð. Þannig
að minnstu ostrurnar og þær ódýr-
ustu eru númer 6.
Ostrur eru yfirleitt snæddar hrá-
ar og svo nýkomnar úr sjó að þær
kipra sig saman þegar sítróna er
kreist yfir þær. Það er algengast,
en líka er til að setja vínedik með
söxuðum lauk út á ostrurnar.
Óhætt mun vera að geyma þær í
rökum klút í ísskáp í 8 daga, en
eftir það er vissara að losa sig við
þær.
Rithöfundurinn Karen Blixen
vildi helst ekki annað en ostrur og
kampavín síðustu æviárin. Henni
hefur orðið gott af sinkinu sem
ostrur eru ríkar af og líkast til hef-
ur kampavínið kætt hana. Um það
sagði ástkona Loðvíks fjórtánda,
frú Pompadour, að þarna væri eina
vínið sem gerði konu fallega. Hvað
sem því líður þykir kampavín gott
með ostrum og hvort tveggja til-
heyrir á hátíð eins og jólum.
Þ.Þ.
HE1I9 { \-u\n L .w Wm' f l41
■'181018® "4M
ffif ‘J m. I m L ; ÍHí'k;: $ tóifö % *
U: I • '■*’ }■ % jgjfe' / SiíiraPSB . ÆaBŒSl '■ . r\ '-.Ji.. '. ; ■
„HÁDEGISVERÐUR með ostrum11 heitir þetta málverkdeTroy
sem geymt er f Condé-safninu í Chantilly.
I
I
I
I
I
I
i
i
I