Morgunblaðið - 03.12.1995, Blaðsíða 48

48 D SUNNUDAGUR 3. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Scetir sófar
á óviðjafnanlegu
verði
(sjá nánar textavarp sjónvarps síðu 640)
HÚSGA GNA LA GER/NN
Smiðjuvegi 9 (gul gata) - Kópavogi
- sími 564 1475
Opið mán.-fös. 13-18, lau. 11-14.

/ru/wt/*
„ÉG VAR níunda í röð tólf systkina
og foreldrar mínir voru orðnir full-
orðnir þegar ég fæddist svo ég
ólst upp við gamla hætti og naut
þeirra forréttinda að hafa ömmu á
heimilinu. Vestdalseyrin, þó hún
væri hluti Seyðisfjarðarkaupstað-
ar, var þorp út af fyrir sig. Bjólfur-
inn skilur á milli og þar var ekki
hægt að byggja vegna snjóflóða-
v hættu. Þetta var kallað milli Eyrar
og Öldu. Það skapaði þessa sér-
stöðu Vestdalseyrarinnar og við
fengum aldrei rafmagn þótt þessi
tækni kæmi snemma til Seyðis-
fjarðar. Við sóttum vatn í brunna
og höfðum kerta- og lampaljós,"
segir Vilborg Dagbjartsdóttir rit-
höfundur sem er fædd á Hjalla,
Vestdalseyri í Seyðisfirði.
„Það var mikill undirbúningur í
sambandi við allt Ijósmeti til jól-
anna og er mér mjög minnisstætt
þegar við vorum að fægja alla
lampakransana og lampaglösin.
Ég var lipur við þetta strax smá-
stelpa. Mér þótti svo gaman að
sjá alla þessa hluti breytast og
- uerða gljáfægða og skínandi. Það
var vandasamara með lampaglös-
in því það var alltaf hætta á að
þau brotnuðu og slíkra hluta varð
að gæta. Þetta voru olíulampar en
kertin voru í fullu gildi, ekki ein-
göngu sem jólaskraut heldur Ijós-
gjafi í skammdeginu.
Ennþá kveiki ég á kerti á jóla-
nóttina, sest við stofuborðið mitt
og tek fram stóra bók sem mér
þykir vænt um. Þetta er Gösta
Berlings saga eftir Selmu Lagerlöf
og ég les yfir einn kafla hennar
^og þá finnst mér vera komin virki-
leg jól - að lesa bók við kertaljós.
Ég les alltaf þessa sömu bók því
það er eitthvað svo hátíðlegt við
allt sem Selma Lagerlöf skrifaði.
Bókina eignaðist ég löngu eftir að
ég fór að heiman en hún minnir
mig þó svo mikið á jólin heima.
Síðan les ég gjarnan um þetta
leyti úr þjóðsögum og meðan ég
var svo heppin að hafa báða syni
mína heima las ég fyrir þá, bæði
á jólum og í kringum áramót, ýms-
ar þjóðsögur úr safni Sigfúsar Sig-
fússonar, Jóns Árnasonar og dr.
Björns frá Viðfirði."
Jólamatur
**■ „Það var alltaf sérstakur jóla-
matur á borðum. Á aðfangadags-
kvöld voru hafðar rjúpur og þess-
um sið hef ég haldið. Systir mín,
sem var bóndakona í Seldal í Norð-
fjarðarsveit, sendi mér oft rjúpur
fyrir jólin. Hangikjöt var haft á jóla-
daginn og steik á annan í jólum.
Þetta voru fastir liðir. Þá var bakað
mikið til jólanna svo sem kleinur,
jólabrauð, smákökur og tertur. Þá
var bakað laufabrauð heima. Það
hafði ekki verið til siðs fyrr en tvær
eldri systur mínar fóru á húsmæð-
raskólann á Hallormsstað. Þær
komu með ýmsar nýjungar sem
síðan voru teknar upp á okkar
heimili en móðir mín hafði gamla
siði, var mikil matargerðarkona og
ákaflega fær við alla matargerð
og bakstur."
Enginn fór í jólaköttinn
„Við fengum alltaf ný spariföt
og nýja skó fyrir jólin en daglega
gengum við á sauðskinnsskóm og
ég lærði að gera mína skó sjálf og
á meira að segja enn heimasmíð-
aða skónál. Við stelpurnar fengum
jólakjóla og strákarnir fengu jóla-
föt. Þá fengum við nýja skó en
notuðum sauðskinnsskóna til að
hlífa þeim og á sumrin."
Jólin ýttu vetrarkvfðanum
til hliðar
„Við hlökkuðum mikið til jólanna
en vorum oft hrædd í skammdeg-
inu. Þegar nær dró jólum hrædd-
umst við bæði Grýlu og jólasvein-
ana og ýmislegt hyski sem fór á
kreik í skammdeginu og ég var
raunverulega mjög hrædd við
þetta.
Einu sinni kom jólakort nokkru
fyrir jól og var það með mynd af
Sankti Kláusi. Systir mín sem var
eldri en ég sagði að þetta væri
jólasveinninn í Ameríku og hann
væri svo góður og kæmi niður um
skorsteininn en þessu gat ég ekki
trúað. Það var í fyrsta skipti sem
ég heyrði um þennan fína jólasvein
í rauðu fötunum, þá var ég orðin
sjö ára.
Jólasveinarnir voru í mínum aug-
um bara synir hennar Grýlu, bæði
Ijótir og tötralegir og mér fannst
þeir hlytu að koma ofan af Fljóts-
dalshéraði því Seyðisfjörður er
náttúrlega þröngur fjörður og ég
hafði þá aldrei séð út úr firðinum.
Það var mjög merkilegt að sjá
opnast víðáttuna og sjá út á hafið
þegar ég fór til Neskaupstaðar þá
12 ára og seinna þegar ég sá
Fljótsdalshérað trúði ég ekki mín-
um eigin augum. Það var svo ein-
kennilegt að það var eins og ég
stæði í lausu lofti. Ég gleymi aldrei
þeirri stund.
Morgunblaðið/Ásdís
VILBORG Dagbjartsdóttir og sonardóttir hennar Vilborg Egilsdóttir sem er sex ára og býr á Neskaupsstað.
Ævintýrið um Skilaboðaskjóðuna yjgv
á geisladiski og snældu. W
Dvergasöngurinn og fleiri ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ
góðkunn lög. simi 5511200
Ég minnist vetrarkvíða hjá fólki,
bæði kvíða fyrir vondu veðri,
ófærðinni og myrkrinu. Hins vegar
þegar jólin komu með sína dýrð,
birtu og yl hvarf allur kvíði. Ég stóð
stundum úti á jólakvöldið og horfði
í kringum mig vitandi að þetta var
heilagt kvöld og trúði því að þá
gæti ekkert óhreint komist að
manni. Myrkfælni var ekki til á jól-
um.“
Heimatilbúið jólaskraut
„Við áttum gervijólatré og ég
man einnig eftir tré sem var heima-
smíðað en seinna fóru svo að
koma lifandi jólatré. Jólatréð okkar
var lítið gervitré sem okkur þótti
afskaplega fínt. Það var skreytt
með heimatilbúnu skrauti eins og
englum og litlum jólakörfum. Við
bjuggum til þessar körfur úr
pappa, síðan settum við kreppapp-
ír utan um og þær urðu svo skraut-
legar og fallegar. í þær var síðan
sett heimatilbúið sælgæti. Þá voru
kertin sett í kertaklemmur á grein-
arnar og allt varð uppljómað. Það
voru alltaf haldnar jólatrés-
skemmtanir, bæði á Vestdalseyr-
inni og inni í bæ eins og við kölluð-
um það þegar farið var inn í sjálfan
kaupstaðinn."
Jólagjafirnar ekki
aðalatriðið
„Það var ekki siður að gefa mik-
ið af jólagjöfum áður fyrr og móðir
mín ólst ekki upp við slíkt, hvorki
afmælis- eða jólagjafir. Við fengum
þó bæði afmælis- og jólagjafir en
það voru ekki pakkar eins og nú
tíðkast heldurfengum við systkinin
sameiginlegar gjafir. Þá fengum
við spilapakka og ýmislegt
skemmtilegt dót. Ég man að við
fengum matador og lúdó og eitt
árið fengum við orðaspil sem þá
var nýtt og við lékum okkur mikið
að. Þá voru ýmsar heimagerðar
gjafir gefnar. Móðursystir okkar
sem var bóndakona sendi alltaf
pakka fyrir jólin. Hún sendi þá oft-
ast hangikjöt en ein jólin kom mik-
ill pakki frá henni nokkru fyrir jól.
Fyrir utan hangikjötið komu sér-
kennilegir pakkar, þrír pakkar
handa okkur litlu krökkunum og í
hverjum pakka voru prjónaðir karl-
ar. Þessir karlar voru skýrðir í höf-
uðið á þeim Sturlusonum. Ég fékk
einn og var aðallitur hans rauður
og skýrði ég hann Sighvat og Snor-
ri sem systir mín fékk var aðallega
gulur og svo var Þórður blár. Við
áttum þá lengi og glöddumst mik-
ið yfir þeim.“
Kóngakerti og
postulínsbolli
„Ég átti ömmusystur sem hét
Vilborg Ólafsdóttir og var ógift.
Ég var nafna hennar og henni þótti
ákaflega vænt um mig. Hún átti
heima í litlu húsi inní Seyðisfjarðar-
kaupstað sem hét Vilborgarstaðir.
Á jólum kom hún út á Vestdals-
eyri og hafði þá með sér poka sem
var fullur af jólagjöfum og gaf okk-
ur krökkunum gjafir sem hún hafði
búið til eða keypt og allir fengu
eitthvað. Fyrsta jólagjöfin sem ég
man eftir frá henni var ákaflega
fallegt kóngakerti og þá um leið
gaf hún mér fallegan postulíns-
bolla sem á stóð: „Góð stúlka".
Auk þess kom hún með sælgæti
eins og gráfíkjur og súkkulaði".
Hátíðleiki jólanna
„Þegar ég hugsa í einlægni til
bernskujólanna voru gjafirnar ekki
aðalatriðið. Það var hátíðleikinn,
birtan, skemmtunin og samveran
við fólkið. Allir söfnuðust saman
og það voru lesnar sögur, farið í
leiki og jólaboð.
Það er svolítið sérkennilegur
ilmur sem ég tengi jólunum. Það
er rjúpnailmurinn. Svo náttúrlega
hangikjötið og smákökurnar. Á
jóladagsmorgun var alltaf til siðs
heima að færa okkur krökkunum
heitt súkkulaði og kökur í rúmið.
Þetta var eini dagur ársins sem
okkur var fært í rúmið. Og allt var
svo hreint og fínt.
Við höfðum nú ekki mikið um-
leikis í mínu húsi og mér fannst
strákarnir mínir njóta jólanna á
ákaflega líkan hátt og ég gerði.
Ég hef verið kennari í meira en 40
ár og við höfum okkar fallegu jóla-
siði í Austurbæjarskólanum. Það
eru haldnar jólaskemmtanir fyrir
hvern árgang og börnin setja upp
leikrit og þetta er mjög hátíðlegt.
Við göngum í kringum jólatréð og
síðasta skóladag fyrir jól förum við
öll í Hallgrímskirkju og þar er sér-
stök messa fyrir okkur. Þannig að
við höfum mikla helgisiði í mínum
skóla og mér virðist að þetta sé
einlægt hjá börnunum.
Mér finnst börnin í dag hafa
áhuga á öllu sem er hátíðlegt í
kringum jólin. Þau hafa áhuga á
jólasögunni og hafa áhuga á að
heyra um gamla tímann. Og ég
hlakka alltaf jafnmikið til jólanna
og finnst þau hátíðleg."
Arnheiður Guðlaugsdóttir
Þríkrossinn
Tákn heilagrar þrenningar
til styrktar blindum.
Fæst hjá gullsmiðum um allt land.
Heildsöludreifing:
Blindrafélagiö, Hamrahlíð 17,
Reykjavík. Sími 568 7333. Fax 568 7336.