Morgunblaðið - 10.05.1996, Blaðsíða 36

FÖSTUDAGUR 10. MAÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
____________AÐSEIMDAR GREINAR_
Hagsmunamál aldraðra
FORMANNAFUNDUR Lands-
sambands-aldraðra var haldinn dag-'
ana 18. og 19. apríl 1996 í „Húsi
aldraðra“ á Akureyri. Á fundinn
mættu 39 formenn í félögum eldri
borgara, en þau eru nú 43 starfandi
í landinu með nærri 13 þúsund fé-
lagsmenn.
Á fundinum var rætt um starfsemi
félaganna í hveiju byggðarlagi og
félagsmál og uppbyggingu Lands-
sambandsins. Athygli var vakin á
því að Landssamband aldraðra er
orðið eitt af fjölmennustu og virk-
ustu félagssamtökum í landinu.
Auk félagsmálanna var sérstak-
lega rætt um rekstur heilbrigðismála
í landinu með hliðsjón af þeim vanda
sem leiðir af lokunum sjúkrastofnana
og jafnvel heilla deilda á spítölum
sem boðaðar hafa verið, en slíkar
lokanir koma jafnan harðast niður á
eldra fólki. Framsþgu í þeim málum
höfðu þeir Ólafur Ólafsson landlækn-
ir og Páll Gíslason læknir. Vöktu
framsöguræður þeirra mikla athygli
fundarmanna og urðu góðar umræð-
ur um málin.
Fram kom í máli landlæknis að
lokanir á handlæknadeildum spítala
sköpuðu nýjan vanda með tengingu
g biðröðum eftir aðgerðum, sem þeg-
ar væru alvarlegt vandamál. Per-
sónulega taldi hann það sína skoðun
að biðtími eftir aðgerð, eftir að sjúk-
dómur er greindur, megi ekki taka
lengri tíma en þijá til sex mánuði,
eftir alvarleika sjúkdómsins. Biðraðir
kæmu alltaf verst niður á öldruðum.
Páll Gíslason læknir
taldi mikilvægt að þess
væri vandlega gætt,
þegar biðraðir myndast,
að enginn þurfi að
gjalda þess að vera
aldraður. Aðeins lækn-
isfræðilegt mat eigi að
ráða þegar aðgerða er
þorf, en ekki aldur.
Hann taldi að lokanir á
spítölum væru hið
mesta neyðarúrræði og
mjög óvíst að slíkar
aðgerðir leiði til sparn-
aðar í heilbrigðiskerf-
inu.
Að umræðum lokn-
um voru einróma sam-
þykktar kröfur til stjórnvalda í land-
inu um aðgerðir í heilbrigðismálum
þegar á þessu sumri og stjórn Land-
sambandsins falið að fylgja málinu
eftir með viðtölum við ráðherra.
Álýktun um kjaramál
lífeyrisþega
Meðfylgjandi ályktun var sam-
þykkt einróma á formannafundi
Landssambands aldraðra.
„Formannafundur Landssam-
bands aldraðra, haldinn á Akureyri
18. og 19. apríl 1996, mótmælir
lækkunum launa og öðrum skerðingu
á lífeyrisgreiðslum til aldraðra á síð-
asta ári á sama tíma og aðrir laun-
þegar fengu launahækkanir.
Sérstaklega mótmælir fundurinn
þeirri aðgerð að ijúfa tengingu á
hækkun lífeyris frá
Tryggingastofnun ríkis-
ins við launakjör verka-
manna og verðlagsþró-
un í landinu. Slíkar að-
gerðir eru mjög ósann-
gjamar og skapa ótta
og öryggisleýsi hjá öldr-
uðum. Þá var það einnig
óveijandi aðgerð hjá
ríkisstjórn og Alþingi að
fella niður að fullu 15%
heimild til frádráttar frá
skatti af greiðslum úr
lífeyrissjóðum, sem voru
bætur til lífeyrisþega
fyrir tvísköttun á lífeyr-
isgreiðslur til aldraðra,
eftir að búið var að við-
urkenna tvísköttun og greiða bætur
í eitt ár. Krafist er að bætt verði
fyrir þau mistök sl. vetur að fella
niður 15% skattaafslátt af lífeyri
vegna tvísköttunar frá upphafi stað-
greiðslukerfis.
Formannafundurinn gerir kröfu til
stjórnvalda í landinu að á þessu ári
verði leitað leiða til þess að tryggja
það með nýrri löggjöf að aldraðir og
öryrkjar fái jafnan hækkanir á laun
sín og örorkubætur til samræmis við
almenna hækkun launa og verðlags
í landinu. Aðeins með þeim hætti er
hægt að eyða þeim ótta og öryggis-
leysi sem nú ríkir hjá þessum íjöl-
mennu þjóðfélagshópum. Varðandi
skattamál telur fundurinn óafsakan-
legt að persónuafsláttur sé skertur
um 20% milli hjóna. Einnig að bens-
Aldraðir mótmæla því
að rofin var tenging á
hækkun lífeyris, segir
Olafur Jónsson, við
launaþróun verka-
manna og verðlags-
þróun í landinu.
ínstyrkur til aldraðra sé skattlagður
að fullu, heldur leyfa frádrátt vegna
kostnaðar, eins og almennt gerist
hjá launþegum, sem njóta bifreiða-
styrks.“
Ályktun um heilbrigðismál
Neðangreindar ályktanir voru ein-
róma samþykktar á formannafundi
Landssambands aldraðra, sem hald-
inn var á Akureyri 18. og 19. apríl
1996.
„Vel rekin heilbrigðisþjónusta er
einn stærsti þáttur í velferð þjóðarinn-
ar. Á íslandi hefur á síðustu áratugum
verið byggð upp alhliða og þróuð
heilbrigðisþjónusta, sem hefur þjónað
fólkinu - ungum og öldnum vel. Það
hefur í meginatriðum verið ánægja
með þjónustuna, sem hefur fylgst vel
með framförum á þessu sviði og nýtt
þær til hagsbóta fyrir sjúklinga.
Á síðari árum hefur hallað undan
fæti hvaðjietta snertir á ýmsan hátt;
Ólafur
Jónsson.
lokun sjúkradeilda og öldrunardeilda
svo og almennra hjúkrunardeilda, bið-
tími eftir aðgerðum er víða orðinn
óeðlilega langur til mikils baga,
óhemju álag á starfsfólk á yfirfullum
deildum, svo að nokkuð sé talið.
Þá hafa gjöld sem sjúklingar greiða
verið hækkuð jafnt og þétt og nema
verulegum upphæðum, sem er tilfinn-
anlegt fyrir lægst launaða fólkið, eins
og margt aldrað fólk er. Sagt er að
þetta séu nauðsynlegar spamaðarað-
gerðir og skal ekki dregið úr nauðsyn
þess að spara. En sé litið á fjárlög
ríkisins virðist heilbrigðismálum gert
of lágt undir höfði miðað við stækk-
andi þjóðfélag og hækkandi aldur
landsmanna. Það er því eindregin
krafa Landssambands aldraðra að við
næstu fjárlagagerð ríkisins verði
framlag til heilbrigðismála hækkað
svo að bæta megi úr þessu, svo viðun-
andi sé.
Lokanir sjúkrahúsa.
„Formannafundur félaga í Lands-
sambandi aldraðra haldinn á Akur-
eyri 18. og 19. apríl 1996, skorar á
heilbrigðisyfírvöld að koma í veg fyr-
ir hinar miklu lokanir, sem fyrirhug-
aðar eru í sumar á sjúkrahúsum
landsins, sem mjög munu bitna á öldr-
uðum. Þær munu m.a. koma víðast
hvar í veg fyrir að hægt sé að sinna
skammtímavistun á hjúkrunarheimil-
um, sem leysir mjög bráðan vanda
sjúklinga og aðstandenda þeirra. Það
er því brýnt að lausn verði fengin á
þessu nú þegar.
Fundurinn felur stjóm sambands-
ins að beita sér nú þegar í þessu máli.
Höfundur er formaður
Lnndssambands aldraðra.
Opinberir starfsmenn
og lög’hæfi þeirra
Þáttur hjúkrunar-
fræðinga í ung- og
smábarnavernd
SAMKVÆMT
stjórnarskrá íslenska
lýðveldisins fer Alþingi
með löggjafarvald
umboði þjóðarinnar,
ríkisstjórn með. fram-
kvæmdarvald og dóm-
arar með dómsvald,
eða úrskurðarvald í
deilum manna og út-
listun á inntaki lag-
anna.
- - Sérhver íslenskur
þegn sem hefur náð
vissum aldri velur sér
fulltrúa á löggjafar-
þingið samkvæmt eigin
vilja, þegnarnir ráða
vali þeirra fulltrúa
þjóðarinnar sem þar sitja. Þetta
kallast lýðræði. Kosið er á fjögurra
ára fresti og meirihluti alþingis-
manna eru fulltrúar meirihlutavilja
þjóðarinnar. Starfssvið þeirra er að
setja þjóðinni lög eða breyta til
betra horfs þeim lögum, sem þeir
telja úrelt eða einhverskonar tak-
mörkun á frelsi og eðlilegum sam-
skiptum þegnanna.
Svonefndir opinberir starfsmenn
*eru hluti þess fjölmenna hóps sem
sinnir ákveðnum störfum, innan
samfélagsins. Ríkið rekur ýmiskon-
GLEÐILEGT SUMAR!
LAUGAV. 20, S. 552-5040 - FÁKAFENI52, S. 568-3919
KIRKJUVEG110. VESTM., SÍMI 481-3373
LÆKJARGÖTU 30 HAFNARFIRÐI, S. 5655230
ar fyrirtæki og þjón-
ustustarfsemi og þeir
sem þeim störfum
sinna eru nefndir opin-
berir starfsmenn og
verða því skilgreindir
sem þjónar þjóðarinn-
ar, starfsmenn sem
eiga sér yfirboðara í
gefra framkvæmd-
arvaldsins. Þeim ber
að hlíta þeim lögum og
reglugerðum sem
meirihluti Alþingis set-
ur þeim hveiju sinni.
Þeir eru starfskraftar
ýmissa stofnana ríkis-
ins og ríkisvaldið er
ábyrgt fyrir rekstri
þessara stofnana.
Ef meirihluti lýðræðislega kjör-
inna fulltrúa þjóðarinnar telur
nauðsyn fyrir breytingum á þeim
lögum sem starfskraftar ríkisins
eru undirorpnir eða gerð eða reglum
stofnana og þjónustu, þá er úr-
skurðarvaldið meirihluti þjóðfull-
trúa. Æðsta vald yfir ríkisstofnun-
um eru handhafar framkvæmda-
valdsins, sem ráða rekstrarformi
stofnananna sem þjóðin eða skatt-
borgarar kosta úr sameiginlegum
sjóði.
Þegar allt kemur heim, þá eru
stofnanir ríkisins sameiginleg eign
þjóðarinnar og þeir sem vinna innan
þessara stofnana þjónar þeirra og
þjóðarinnar. Hvað snertir löghæfi
opinberra starfsmanna, þá eru þeir
undirorpnir „hierarkískum“ reglum,
þ.e. reglum sem gilda innan stig-
veldisins, hins stigskipta kerfis. Þar
FLÍSASKERAR
OG FLÍSASAGIR
>■ ? k (L
"■71 IIÁ j 3
1\ iSí av
Stórhöfða 17, við Gullinbrú,
sími 567 4844
Alþingi fer með löggjaf-
arvaldið í umboði þjóð-
arinnar, segir Siglaug-
ur Brynleifsson, ekki
ríkisstarfsmenn.
sem svo hagar, hvílir ábyrgðin á
störfum hinna ýmsu stofnana og
þjónustufyrirtækja ríkisvaldsins á
þeim sem fara með framkvæmdar-
valdið, þ.e. ríkisstjórn eða ráðherr->
um. Starfskraftarnir hafa þar með
ekki löghæfi, eru óábyrgir um
rekstur þeirra stofnana sem þeir
þjóna. Hliðstæða um löghæfi starfs-
krafta er skilgreint í Rómarétti með
ólöghæfi „instrumentum vocale" og
„instrumentum semi-vocale“ - tal-
andi verkfæra og hálftalandi verk-
færa - en þannig var réttarstaða
ánauðugra manna og búsmalans
samkvæmt Rómarétti.
Þótt ekki sé hægt að flokka opin-
bera starfsmenn sem ánauðug „tal-
andi verkfæri" - instrumentum
vocale, þá er löghæfí þeirra útlist-
anlegt samkvæmt hugtökum
Rómaréttar um ábyrgð.
Sú ranga skoðun hefur komið
fram meðal hluta þessara opinberu
starfskrafta, að þeir geti ráðskast
með þær stofnanir sem þeir vinna
við, jafnvel að þeir eigi viðkomandi
stofnanir. Sú afstaða er fjarri því
að vera afstaða mikils hluta starfs-
krafta ríkis- og bæjarfélaga, en hin
sérstæða afstaða forustumanna
þessara starfshópa virðist vera
þeirrar gerðar, sem kemur glöggt
fram nú, þegar til stendur að breyta
í hagkvæmara horf rekstri ýmissa
ríkisrekinna fyrirtækja. Þá gleyma
þessir forustumenn þeirri stað-
reynd, að þeir eru ekki löggjafinn,
og þeim ber að hlýða kjörnum lög-
gjöfum þjóðarinnar og síðast en
ekki síst, þeir eiga ekki ríkisfyrir-
tæki sem þeir vinna við.
Höfundur er rithöfundur.
í TILEFNI af alþjóðadegi hjúkr-
unarfræðinga þann 12. maí, viljum
við undirritaðar vekja athygli á starfi
hjúkrunarfræðinga í ung- og smá-
barnavernd.
Ung- og smábarnavernd er einn
af mörgum þáttum heilsuverndar
sem hefur það að markmiði að efla
og styrkja heilbrigði einstaklingsins,
fjölskyldunnar og þjóðfélagsins.
Einnig að koma í veg fyrir sjúkdóma
og slys, þannig að hver og einn nái
þeirri bestu heilsu sem völ er á.
Eins og fram kemur í nýútkomn-
um leiðbeiningum Landlæknisemb-
ættisins um ungbarnavernd, er til-
gangur hennar að fylgjast reglulega
með heilsu barna og þroska þeirra,
andlegum, líkamlegum og félagsleg-
um, frá fæðingu til skólaaldurs og
þar tekur heilsugæsla í skólum við.
Jafnframt er lögð áhersla á stuðn-
Ung- og smábarna-
vernd er, að mati
höfunda þessarar grein-
ar, þáttur í að styrkja
heilbrigði einstaklings-
ins, fjölskyldunnar og
þjóðfélagsins.
ing við fjölskylduna í heild sinni.
Samkvæmt skilgreiningu dr. Guð-
rúnar Marteinsdóttur hjúkrun-
arfræðings er fjölskylda „hópur
tveggja eða fleiri einstaklinga sem
tengdir eru tilfinninga- og/eða ætt-
arböndum, hafa sérstök samskipti,
oftast sameiginlegt heimili um lengri
eða skemmri tíma og eru á einhvern
hátt hvor öðrum háðir um uppfyll-
ingu grundvallarþarfa".
Mikilvægt er að uppgötva sem
fyrst frávik er varðar heilsufar og
þroska barnsins og gera viðeigandi
ráðstafanir, ýta undir styrkleika
hvers einstaklings innan fjölskyld-
unnar og horfa á möguleg úrræði
fyrir alla fjölskylduna. Þannig er
hægt að vinna á jákvæðan hátt, stig
af stigi, að þeim markmiðum sem
fjöþskyldan setur sér.
Á Islandi eru hjúkrunarfræðingar
í .ung- og smábarnavernd í þeirri
sérstöku aðstöðu að koma á heimili
allra nýfæddra barna og það er orð-
in mjög sterk hefð fyrir þessari þjón-
ustu. Yfirleitt eru hjúkrunarfræðing-
arnir velkomnir og því í lykilaðstöðu
til að styðja við bakið á ungum fjöl-
skyldum, ekki síst ef upp koma erfið-
leikar tengdir sjúkdómum eða fötlun
barna.
Þess eru þó dæmi að börn útskrif-
ist af sjúkrahúsum án vitneskju við-
komandi hjúkrunarfræðings og fer
þá fjölskyldan á mis við þá þjónustu
sem ung- og smábarnaverndin býður
upp á.
Nauðsynlegt er að góð samvinna
sé á milli hjúkrunarfræðinga í ung-
og smábarnavernd og annarra þeirra
fagaðila sem sinna barninu og fjöl-
skyldunni, svo hún einangrist ekki
með vandamál sín.
Við vonum að með því að vekja
athygli á þessu máli, verði þjónusta
við þennan hóp betri og markvissari.
Hallvcig Finnbogadóttir,
Helga Sigurðardóttir,
Hrönn Kristjánsdóttir,
Ingibjörg Ásgeirsdóttir,
Jónína S. Jónasdóttir,
heilsugæsluhjúkrunarfræðingar.
Siglaugur
Brynleifsson