Morgunblaðið - 30.05.1996, Qupperneq 30

30 FIMMTUDAGUR 30. MAÍ1996
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
FISKVEIÐAR A
NORÐUR-
ATLANTSHAFI
SJÁVARÚTVEGSRÁÐHERRA Rússlands, sem hér hefur
verið á fundi að undanförnu, skýrði frá því í viðtali við
Stöð 2 í gærkvöldi, að Rússar hefðu íhugað að senda öflug
varðskip í Smuguna til þess að gæta hagsmuna Rússa þar.
Fyrir skömmu stóð Landhelgisgæzlan rússneskan togara að
veiðum innan íslenzkra fiskveiðimarka á Reykjaneshrygg.
Rússneski sjávarútvegsráðherrann spurði hvað okkur fyndist
um það, ef 150 rússnesk fiskiskip væru að veiðum rétt við
fiskveiðimörk okkar og vísaði þá til veiða íslenzkra fiski-
skipa í Smugunni svonefndu.
Þessi ummæli rússneska sjávarútvegsráðherrans eru
ákveðin vísbending um að deilurnar um fiskveiðar á Norður-
Atlantshafi séu að komast á hættulegt stig og að verulegu
máli skipti að samningar takist um veiðar okkar íslendinga
í Barentshafi við bæði Rússa og Norðmenn.
í þessu sambandi er ástæða til að vekja athygli á grein,
sem Jón Baldvin Hannibalsson, fyrrverandi utanríkisráð-
herra, skrifaði hér í Morgunblaðið 28. apríl sl. Greinin nefnd-
ist „Orrustan um Atlantshafið" og fjallaði um fiskveiðar og
hafréttardeilur á Norður-Atlantshafi. Þar sagði Jón Baldvin
m.a.: „Alþjóðleg vandamál kalla á alþjóðlega lausn. Við eig-
um ekki að slíta málin úr samhengi heldur setja þau í sam-
hengi. . . . Við höfum sameiginlegra hagsmuna að gæta af
því að vernda fiskistofnana og forða þeim frá hruni. . . . Við
eigum að semja um samstarf svæðisstjórna á einstökum
hafsvæðum. Annars vegar er um að ræða svæðisstjórn fyrir
Barentshaf, þar sem frumkvæðiskvöð og ábyrgð strandríkja
á verndun fiskistofna kemur í hlut Norðmanna og Rússa.
Hins vegar er svæðisstjórn íslendinga og Grænlendinga, sem
byggist á sömu grundvallarreglu. Þriðja svæðisstjórnin á að
bera ábyrgð á stjórnun síldar- og loðnuveiða (á síldarhaf-
inu). Fyrirmyndin er gildandi loðnusamningar milli íslend-
inga, Norðmanna, Grænlendinga og Færeyinga. Samnefnar-
inn fyrir þessar svæðisstjórnir er málamiðlun um sanngjarn-
ar lausnir. . . . Forðumst að lenda í ógöngum við að leysa
hvert eitt mál út af fyrir sig. . . . Við eigum þvert á móti
að leita heildarlausnar, sem byggir á jafnvægi, þegar á heild-
ina er litið, þótt vægi einstakra þátta heildarlausnarinnar
sé umsemjanlegt.“
Undir þessi orð fyrrverandi utanríkisráðherra er hægt að
taka. Okkar hagur er ekki sá, að ófriður ríki um fiskveiðar
okkar utan íslenzkrar fiskveiðilögsögu. Þvert á móti höfum
við mikla langtímahagsmuni af því að ná samningum um,
að þessar veiðar geti farið fram í friði, jafnvel þótt aflamagn-
ið minnki eitthvað frá því, sem íslenzk fiskiskip hafa verið
að fá í Barentshafi síðustu árin.
FISKUR FRÁ
NORÐUR-NOREGI
FYRSTA farminum af ísfiski, sem fluttur er hingað til
lands til vinnslu frá Norður-Noregi, var landað hjá
Útgerðarfélagi Akureyringa í fyrradag. Um tilraunaverkefni
er að ræða, en ráðgert er að fara þrjár ferðir eftir ísfiski
til Kóngsfjarðar í Noregi. Þetta er tilraunaverkefni og allrar
athygli vert. Það er og talandi dæmi um breyttar aðstæður
fiskvinnslunnar í landinu, að því er hráefnisöflun varðar.
Aflatakmarkanir hér við land og vaxandi vinnsla fisks um
borð í frystitogurum á hafi úti hafa þrengt að hráefnisöflun
frystihúsanna í fiskvinnslubæjum landsins. Þar vantar hrá-
efni til að fullnýta þá fjárfestingu, sem í fiskvinnsluna hefur
farið; til að mæta vinnslugetu frystihúsanna og atvinnuþörf
fiskvinnslufólksins. Rússafiskur, svokallaður, var tilraun til
að bregðast við breyttum aðstæðum að þessu leyti. Sama
má segja um þetta tilraunaverkefni, flutning á ísfiski frá
N-Noregi til vinnslu hér á landi.
Reynslan ein getur skorið úr um það, hvort tilraunaverk-
efnið, sem Útgerðarfélag Akureyringa stendur að, gengur
upp frá rekstrarsjónarmiði séð. Það er þó ótvírætt tilraunar-
innar virði. Framtak af þessu tagi ber merki þess að fisk-
vinnslan í landinu heldur vöku sinni.
Við eigum að taka á móti fiski úr erlendum fiskveiðiskip-
um til vinnslu og flytja inn hráefni erlendis frá, ef það þjón-
ar hagsmunum fiskvinnslunnar og þjóðarbúskaparins. Við
eigum jafnframt að byggja eigin veiðisókn áfram á veiði-
þoli nytjastofna hafsins og vinna aflann með þeim hætti,
sem hæst afurðaverð gefur. Þannig þjónum við bezt þjóðar-
hag í bráð og lengd.
írar óhræddii
verða fyrir ál
Mary Robinson, forseti írlands, segir margt lí
og írum enda leggí báðar þjóðirnar mikla ái
sína. Jafnvel veðrið sé hluti af henni. Urðu
hitti forsetann að máli í gæ
MARY Robinson hafði ánægju af því að ræða við lagan
MÉR er sagt að veðrið sé
oft betra en nú, það er
íslendingum greinilega
mikilvægt að koma sem
best fyrir og þá er veðrið ekki undan-
skilið. Það sama er uppi á teningun-
um hjá okkur írum,“ segir Mary
Robinson, forseti írlands, og brosir
breitt. „Það má vel vera að þetta sé
aðeins eitt dæmi um það hversu mikla
áherslu þjóðirnar leggja á sjálfsmynd
sína. Mér finnsþþað afar jákvætt að
íslendingar og írar eru ekki í vörn,
heldur tilbúnir að grípa hvert tæki-
færi til að sýna fram á hversu sterk
sjálfsmyndin er. Jafnvel veðrið er
hluti af þessu.“
Robinson segir að þar sem tiltölu-
lega stutt sé síðan írar fengu sjálf-
stæði, sé sjálfsmynd þjóðarinnar enn
í mótun. „Fyrri hluta aldarinnar vörð-
um við miklum tíma í það að styrkja
nýfengið sjálfstæði. En bandarísk
áhrif voru þá þegar fyrir hendi og
menn óttuðust mjög að bandarísk
menning myndi yfirtaka allt. Svo
gengum við í Evrópusambandið og
þá spurðu margir sig hvort við mynd-
um glata öllu því sem við hefðum
áunnið. Það sem hefur gerst er að
við erum öruggari um stöðu okkar
og höfum verið óhrædd við að verða
fyrir áhrifum, sem hafa auðgað
menningu okkar.“
Robinson bendir í því sambandi á
ríka og líflega bókmenntahefð og þá
áhugaverðu þróun sem orðið hafi í
tónlistinni, sérstaklega í þjóðlaga-
tónlist. „Á síðustu árum hefur vegur
hennar aukist, hún hefur þróast og
það hefur vakið upp miklar umræður
um stöðu írskrar tónlistar, sem er
ekkert nema gott um að segja. Og
ef við lítum á írsku popptónlistar-
mennina, Enyu, U2, Cranberries, þá
verður tónlist þeirra æ írskari. Hluti
af skýringunni er að þeir gera sér
grein fyrir því að með því að leggja
meiri rækt við hið írska, auka þeir
sérstöðu sína um leið og þeir auðga
tónlistina á alþjóðavettvangi."
Robinson sagði íslandsferð sína
hafi styrkt þá skoðun að sterk menn-
ingarleg og söguleg tengsl væru á
milli þjóðanna og þá ekki síst nú.
írar fögnuðu til dæmis hinum fjöl-
mörgum íslendingum sem kæmu til
írlands til að versla og njóta írskrar
menningar.
Jafnfætis Bretum
írar gengu í Evrópusambandið
árið 1972 og segir Robinson það
hafa styrkt sjálfsmynd
íra. Hún hefði haft mjög
jákvæð áhrif á efnahag
landsins og menningu og
að ekki mætti gleyma
þeim sálfræðilegu áhrifum
sem aðildin hefði haft. Hún hefði
dregið úr álaginu á samskiptunum
við Breta, og að nú sætu þjóðirnar
hlið við hlið innan Evrópusambands-
ins. Sem dæmi um bætt samskipti
landanna mætti nefna að í næstu
viku héldi hún í opinbera heimsókn
til Bretlands, fyrst írskra forseta.
Robinson sagði í upphafi ferils síns
hefði hún lagt áherslu á að færa
embættið nær fólkinu og að þar hefði
Vigdís _ Finnbogadóttir,
forseti Islands, verið sér
fyrirmynd. „Hluti af hlut-
verki mínu er að átta mig
á því_ hvað felst í því að
vera íri og í því sambandi
nefni ég sérstaklega hversu mikil-
vægt það er að halda sambandi við
þá sem hafa horfið frá írlandi en eru
hluti af írsku stórfjölskyldunni. Ég
vona að okkur auðnist að ná til fólks-
ins á Norður-írlandi, sem lítur fyrst
og fremst á sig sem Breta, svo að
það útiloki ekki það írska í sér.“
Hjálparstarf á
sér langa hefð
Robinson hefur ekki aðeins horft
til þess sem írskt er. Hún hefur ver-
ið sögð mikill alþjóðasinni og neitar
því ekki, bendir á starf sitt að mann-
úðarmálum sem dæmi um það. „Þeg-
ar ég var kjörin forseti lýsti ég yfir
áhuga á því að Ijá mannúðarstarfi
rödd mína. í fyrstu vissi ég ekki
hvernig það mætti verða en smám
saman hafa tækifærin opnast. írsk
hjálparsamtök buðu mér t.d. til Sóm-
alíu þar sem ástandið var skelfilegt,
ESB-aðild
styrkti sjálfs
mynd Ira
Sérstakur áhugi á
verkum Kjarvals
FRÚ Mary Robinson, forseti ír-
lands, hr. Nicholas Robinson, eig-
inmaður hennar, og föruneyti
heimsóttu Háskóla Islands og
Kjarvalsstaði i gærmorgun. Hjón-
in ræddu við lögfræðinema í Lög-
bergi og sýndu verkum Jóhannes-
ar S. Kjarvals sérstakan áhuga á
listasafninu.
Dr. Sveinbjörn Björnsson, há-
skólarektor, tók á móti forseta-
hjónunum I aðalbyggingu Háskóla
íslands kl. 10.15 í gærmorgun.
Sveinbjörn rakti sögu háskólans
til stofnunar prestaskóla í Reykja-
vík árið 1847. Hann fjallaði um
uppbyggingu háskólans og frú
Mary spurði hvort margir írskir
nemendur væru í skólanum. Eftir
að frú Mary hafði verið færð bók-
in Perlur í náttúru íslands eftir
Guðmund Olafsson að gjöf var svo
haldið fótgangandi í Lögberg.
Eftir að Jónatan Þórmundsson,
prófessor, hafði sagt nokkur orð
um lagadeildina sté frú Mary í
pontu og lýsti yfir ánægju sinni
með að fá tækifæri til að heim-
sækja deildina. Hún rifjaði upp
að hún hefði reynslu af írsku Iaga-
deildinni, sem nemandi og kenn-
ari, og hefði mikinn áhuga á
kennslu í lögum.
Gjöf frá laganemum
írski forsetinn vakti athygli á
því að iögsögumanni á Alþingi til
forna hefði verið falið að þylja upp
þriðjung íslenskra laga á hvetju
þingi á þriggja ára kjörtimabili
sínu. Ef til vill væri ástæðan fyrir
því að íslendingar vildu ekki
ganga í ESB sú að lagabálkar sam-
bandsins væru of langir. Góður
rómur var gerður að máli hennar
og ræddi hún að ávarpinu loknu
við kennara lagadeildar og laga-
nema í kaffistofu Lögbergs.
Sigurður Kári Kristjánsson, for-
maður Orators, Félags laganema,
færði írska forsetanum silfur-
barmmerki, gæs, tákn Orators.
Frú Mary tók fram að hún yrði
að útskýra merkingu hennar fyrir
DAVÍÐ Oddsson, forsætisráðhem
Thorarensen héldu hádegisverðí
setahjónunum til heiðurí
löndum sínum enda væru gæsir
ekki taldar stíga í vitið á írlandi.
Myndlistarmenn hittist
Á Kjarvalsstöðum kynnti Gunn-
ar Kvaran, forstöðumaður Kjar-
valsstaða, gestunum sýninguna
Náttúru íslands. Hann sagði að
sýningin væri ekki yfirlitsýning
heldur hefði verið safnað saman
verkum 19 ólíkra listamanna,
yngri og eldri, til að undirstrika
sameiginlegan bakgrunn þjóðar-
innar í náttúrunni.
Frú Mary vakti athygli á því að
-4-