Morgunblaðið - 30.05.1996, Qupperneq 34

34 FIMMTUDAGUR 30. MAÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Breytingar í fjarskipta-
heiminum hafa ekkert
með eignarhald að gera
SAMGÖNGURÁÐHERRA, Hall-
dór Blöndal, hefur lagt fram á Al-
þingi lagafrumvarp um að gera Póst
og síma að hlutafélagi. Um þetta
frumvarp eru mjög skiptar skoðanir.
Að öllu óbreyttu mun
frumvarpið engu að síð-
ur ná fram að ganga.
En áður en ákvörðun
verður tekin er mikil-
vægt að allar upplýs-
ingar hafi komið fram.
Enn sem komið er hefur
málflutningur verið
fremur óljós og þoku-
kenndur, jafnvel vil-
landi.
Andstæðingar frum-
varpsins hafa bent á að
fyrirheit um að Póstur
og sími hf. verði ekki
selt séu ólíkieg til að
standa lengi. Þar er
bent á reynslu annarra
þjóða þar sem sams
konar loforð voru gefín, nú síðast í
Noregi en þar í landi er nú verið að
undirbúa sölu á hlutabréfum þótt
aðeins séu liðnir fáeinir mánuðir frá
því að sagt var að ekki stæði til að
selja. Þetta þarf hins vegar engum
að koma á óvart því breytingin er
gerð gagngert til að virkja kosti
markaðarins.
Miklir peningahagsmunir
Hlutabréf í einkavæddum slmafyr-
; irtækjum hafa verið verðmæt á
hlutabréfamörkuðum enda starfsem-
in arðvænleg. Þegar sjást þess merki
að eignarhlutimir streyma til fjár-
sterkustu aðilanna, fyrst og fremst
í Bandaríkjunum. Islenskri þing-
mannanefnd sem heimsótti Noreg
og Danmörku í fyrrahaust til að
kynnast viðhorfum stjórnenda í þess-
um löndum var greint frá því að
arðurinn af danska símanum hefði
árið áður verið um ellefu milljarðar
króna en þar af hefðu á milli þrír
og fjórir milljaðrar farið til Banda-
ríkjanna því þijátíu til
fjörutíu prósent hluta-
bréfanna væru komin í
eigu Bandaríkjamanna.
Efasemdarmenn um
að gera íslensku Póst-
og símamálastofnunina
að hlutafélagi hafa bent
á að hún skili á annan
milljarð króna í ríkissjóð
árlega en þar er um að
ræða fjármagn sem rík-
issjóður yrði að leita
eftir ofan í vasa skatt-
borgaranna ef fyrirtæk-
ið yrði selt, því aðeins
brot af þessari upphæð
myndi skila sér í gegn-
um hefðbundna skatt-
heimtu enda segir sig
sjálft að fjárfestar sem keyptu fyrir-
tækið ætlast til að fá eitthvað fyrir
sinn snúð.
ÖIl völd á eina hendi
Án efa hugsa fjársterkir hags-
munaaðilar í viðskiptum gott til glóð-
arinnar og þrýsta á um að Póstur
og sími verði einkavæddur þannig
að þeir geti komist yfir þessa eign.
Á Álþingi eiga þeir vísa stuðnings-
menn því margir þingmenn eru þeirr-
ar pólitísku skoðunar að starfsemi á
borð við póst- og símaþjónustu eigi
að vera einkarekin. Þeir telja að þessi
starfsemi eigi að lúta markaðslög-
málum og eftirlitið með milljörðunum
tuttugu til þijátíu sem Póstur og sími
hefur verið metinn á eigi að vera á
hendi hluthafanna. Þessir þingmenn
verða að vísu svolítið kindarlegir í
framan þegar þeir eru beðnir um að
skýra kosti þess að hafa aðeins eitt
hlutabréf, í varðveislu eins ráðherra
eins og frumvarp ríkisstjórnarinnar
gerir ráð fyrir. Þeim reynist erfitt
að færa sannfærandi rök fyrir því
að dregið skuli úr eftirliti almannna-
valdsins með þessari dýrmætu pen-
ingakvörn án þess að til sögunnar
komi eftirlit markaðarins.
Einnig er það umhugsunarefni að
til stendur að setja stofnuninni skorð-
ur varðandi gjaldskrár, og ekki skal
ég lasta það, en í því sambandi má
nefna að einkavæðingarsinnar á
Norðurlöndum hafa taiið helsta kost-
inn við að komast undan ríkinu ein-
mitt þann að þannig fáist frelsi í
verðlagningu.
Eftirlitsbáknin þenjast út
Sú hefur hins vegar orðið raunin
víðast hvar þar sem póst og síma-
þjónusta hefur verið einkavædd að í
kjölfarið hafa verið settar á laggirnar
eftirlitsstofnanir til að gæta þess að
notandinn verði ekki blóðmjólkaður
af nýjum eigendum. Þessar eftirlits-
stofnanir hafa þanist út með tilheyr-
andi skrifræði alls staðar þar sem
einkaleyfisstofnanir í almannaþjón-
ustu hafa verið einkavæddar. Kostn-
aðurinn af eftirlitinu fellur að sjálf-
sögðu á skattborgarann.
En hvers vegna einkavæða? Ýmsir
þeir sem vilja veija og vernda hinn
íslenska Póst og síma vegna kom-
andi alþjóðlegrar samkeppni standa
í þeirri trú að auðveldara sé að koma
vörnum við, - halda stofnuninni sam-
an sem einni öflugri einingu til að
keppa í grimmum fjölþjóðlegum við-
skiptaheimi - hafi hún verið gerð
að hlutafélagi. Þeir halda jafnvel að
ríkisstofnun sé óheimilt að taka þátt
I samkeppni á markaði og benda á
framgöngu Samkeppnisstofnunar
gagnvart ýmsum opinberum stofn-
unum sem hafa á hendi þjónustu sem
einkarekstur er farinn að sækjast
eftir. Verslunarráðið hefur þrýst
mjög á Samkeppnisstofnun í þessum
efnum og iðulega skírskotað til EES
skuldbindinga. Með öðrum orðum
hlutafélagavæðingin er þannig hugs-
uð sem vörn gegn innlendum aðilum
sem kæmu til með að nota breyting-
ar í hinum fjölþjóðlega viðskipta-
heimi sér til framdráttar: fá Póst og
síma bútaðan niður svo þessi starf-
semi verði auðveldari viðfangs í sam-
keppni hér innanlands.
Spurning til
Samkeppnisstofnunar
Þegar farið er í saumana á þessum
málum kemur hins vegar í ljós að
breytingar í fjarskiptaheiminum og
Hvers vegna að einka-
væða stofnun, spyr
••
Ogmundur Jónasson,
sem skilar landsmönn-
um lægsta verði
innanlandssímtala
í veröldinni?
alþjóðlegar skuldbindingar I þeim
efnum hafa ekkert með eignarhald
að gera, einvörðungu starfshætti og
skipulag á markaði og þá fyrst og
fremst afnám einkaréttar og einok-
unar. Einn af grundvallarþáttum
EES samkomulagsins lýtur vissulega
að því að virða fijálsa samkeppni á
tilteknum sviðum. I því skyni skal
dregið úr hvers kyns niðurgreiðslum
og millifærslum. Á þessari forsendu
hefur Verslunarráð íslands byggt
sinn málflutning gagnvart opinberri
starfsemi sem skarast við markaðs-
fyrirtæki. Póstur og sími hefur
brugðist við slíkum kærum með því
að gera viðkomandi starfsemi, svo
sem notendabúnaðinn, að óháðum
sjálfstæðum rekstrareiningum. Þetta
hefur hins vegar ekkert með eignar-
haldið að gera, gildir einu hvort það
er opinbert eða ekki.
Því er ekki að leyna að stundum
virðist Samkeppnisstofnun kaþólsk-
ari eii páfínn þegar kemur að mark-
aðseftirliti með þjónustu á vegum
hins opinbera og finnst mér löngu
orðið tímabært að opinberlega sé
rætt um þær forsendur sem Sam-
keppnisstofnun starfar eftir. En sú
umræða bíður betri tíma. Nú hins
vegar ríður á að fá staðfest hvort
Póstur og sími komi ekki til með að
verða háð nákvæmlega sams konar
markaðseftirliti hvort sem það er
hlutafélag eða fyrirtæki í eigu ríkis-
ins. Sé þetta á misskilningi byggt
er hér með óskað eftir því að Sam-
keppnisstofnun svari því skýrt og
afdráttarlaust hvort eitthvað sé að
finna í alþjóðlegum skuldbindingum
íslendinga sem knýr okkur til að
gera Póst og síma að hlutafélagi.
Það væri einnig fróðlegt að fá að
vita frá stofnuninni hvernig hún
muni bera sig að gagnvart erlendum
risafyrirtækjum sem kæmu inn á ís-
lenskan markað en stunda jafnframt
miklar millifærslur á fjármunum á
milli heimshluta og án efa einnig á
milli óskyldrar starfsemi innan fyrir-
tækisins. Verður farið I bókhaldið
hjá Bell-símanum með sama stækk-
unargler í hendi og notað var á ís-
lenska símann?
Sönnunarbyrðin
hjá ráðherra
Á Alþingi verður það aftur sam-
gönguráðherrans að svara því hvers
vegna hann ætlar að einkavæða
stofnun sem skilar landsmönnum
lægsta verði á innanlandssímtölum í
heimi, tækniþjónustu sem stendur
erlendum risafyrirtækjum á sporði
og skattgreiðendum á annan milljarð
ár hvert. Afleiðingar af einkavæð-
ingu póst- og símaþjónustunnar eru
þegar komnar í ljós í löndum á borð
við Bretland, Nýja Sjáland og einnig
Norðurlönd, þar sem arðurinn er far-
inn að streyma úr landi. Þess vegna
gengur ekki lengur að segja það eitt
að allir hinir séu að gera það. Sönn-
unarbyrðin hvílir hjá ráherranum og
öllum þeim alþingismönnum sem
koma til með að veita lagabreyting-
unni brautargengi. Undir þessari
sönnunarbyrði þurfa þeir að rísa
áður en lögin eru samþykkt.
Höfundur er alþingismaður og
formaður BSRB.
Ögmundur
Jónasson
Með sex milljónir í árstekjur
og tíu þúsund krónur í skatt
. STJÓRNARMEIRIHLUTINN í
efnahags- og viðskiptanefnd Alþingis
hefur nú afgreitt til annarrar um-
ræðu frumvarpið, sem skírt hefur
verið öfugmælinu „frumvarp til laga
um skattlagningu fjár-
magnstekna". Megi-
nefni frumvarpsins er
ekki um skattíagningu
fjármagnstekna. Megi-
nefni þess íjallar um
stórfelldar skattalækk-
anir stóreignamanna.
Um skattalækkun á
arði, sem er því meiri
sem arðgreiðslumar
eru hærri. Um skatta-
lækkun á tekjum af
^.verðbréfabraski, sem er
- því meiri sem braskið
skilar meiri gróða. Um
skattalækkun til fyrir-
tækja, sem er því meiri
sem reksturinn skilar
eigendunum meiri arði.
Um opnari möguleika til skattaund-
anskots fyrir sjálfstæða atvinnurek-
endur, jeppafólkið. Um þetta snýst
frumvarpið. Um mestu eignatil-
færslu til stóreignafólks, sem saga
íslenskrar skattalöggjafar kann frá
að greina.
Reikningurinn er svo sendur til
sparifjáreigenda I landinu, sem að
miklum meirihluta eru gamalt fólk,
unglingar og börn. Og Alþýðusam-
band Islands, samtök erfiðisfólks,
kvittar upp á reikninginn. Einu sam-
tök launafólks í landinu, sem það
gera. Hvaða sjálfstortímingarhvöt
hvílir yfir þeim samtökum? Þau hljóta
að vita, hvað þau eru að gera. En
gera það samt. I hverra þágu? I þágu
verðbréfabraskara, jeppafólksins,
stóreignamanna, gróðafyrirtækj-
anna. Hvenær urðu þessir aðilar fé-
lagsmenn ASÍ? Hvenær var íslensk-
um erfiðismönnum vísað þar á dyr?
Hver eru rökin fyrir því, að ASI, ein-
ustu landssamtök
launafólks, sem það
gera, leggjast á árar
með ríkisstjórn Sjálf-
stæðisflokksins og
Framsóknarflokksins
um skattalækkanir til
stóreignamanna, sem
aldrað fólk og börn eru
látin borga fyrir?
Litlar tíu
þúsundir í skatt
Lítum á eitt lítið
dæmi. Efnuð hjón hætta
að vinna og ákveða þess
í stað að jifa af eignum
sínum. Árlegar tekjur
þeirra af verslun með
hlutabréf nema sex
milljónum króna. Dálaglegar tekjur.
Hvað munu þau borga í skatt eftir
gildistöku frumvarpsins? Tíu þúsund
krónur! Skattleysismörk þeirra sam-
kvæmt tillögum frumvarpsins eru
5.900 þús. kr. og af þeim 100 þús.
kr., sem framyfir eru, borga þau 10%
í skatt. Tíu þúsund krónur! Fimm
milljónum níu hundruð og níutíu
þúsund krónum halda þau eftir til
eigin þarfa. Á hveiju einasta ári.
En ef hjónin eru nú enn efnaðri?
Hafa ekki sex milljónir í tekjur af
braskinu, heldur tólf. Hvað borga
þau þá? Tíu þúsund krónur! Frum-
varpið heimilar þeim nefnilega að
fresta í tvö ár skattgreiðslum af því,
sem umfram sex milljónir er, og fyr-
ir þann tíma þurfa þau bara að hafa
keypt önnur hluta- eða verðbréf og
selt aftur til þess að framlengja frest-
unina. í það óendanlega. Og þetta
uppáskrifar ASI! Samtök íslenskra
erfiðismanna!
Hvað skyldu verkamannahjónin
þurfa að vinna langan vinnudag til
þess að halda eftir fimm milljónum
níu hundruð og níutíu þúsund krón-
um af árstekjum sínum eftir skatta?
24 stunda vinna á sólarhring 365
daga ársins færir þeim bara brot af
því, sem eignafólkinu er nú gefið
skattfijálst. Allt með stuðningi ASÍ.
í hvaða hafvillum eru menn lentir?
Öfugmælafrumvarpið
Að kalla frv. ríkisstjórnarinnar og
ASÍ frv. til laga um skatt á fjár-
magnstekjur er öfugmæli. I reynd
felur frv. í sér:
I. Lækkun skatts á fjármagnstekj-
ur þeirra sem eitthvað eiga. Skattur
á arð og söluhagnað verður lækkaður
úr 42-47% í 0-10%. Yfir helmingur
þessara tekna er hjá örfáum fjöl-
skyldum og einstaklingum í landinu.
Dæmi: Samkvæmt ársreikningum
eins fyrirtækis, sem birti ársreikn-
inga sína fyrir skömmu, mun tekju-
skattur 10 einstaklinga sem eiga um
helming í því lækka um 5 til 7 millj-
ónir á ári vegna tekna þeirra af því
fyrirtæki einu. Samskonar dæmi
mætti taka af aðaleigendum flestra
stórfyrirtækja landsins. Skattar
þeirra munu lækka stórlega. Aukin
heimild hlutafélaga til að greiða út
skattfijálsan arð mun gera þetta
skattaskjól enn vinsælla og arðbær-
ara á næstu árum.
II. Lækkun skatta á fyrirtæki.
Aukin heimild hlutafélaga til að
greiða út skattfijálsan arð mun
lækka tekjuskatt þeirra. Skattfijáls
útborgaður arður mun hækka um
Meginefni frumvarpsins
er ekki um skattlagn-
ingu fjármagnstekna,
-----------;----------
segir Sighvatur Björg-
vinsson, heldur um
stórfelldar skattalækk-
anir stóreignamanna.
hundruð milljóna króna og leiða til
tekjutaps fyrir ríkissjóð sem velt
verður yfir á aðra skattborgara. Frá-
dráttarbær útborgaður arður var
nærri einn milljarður á síðasta ári og
lækkaði skattgreiðslur hlutafélaga
um 3-400 milljónir króna. Sú tala
gæti hæglega tvö- til þrefaldast.
III. Uppsafnaður óskattlagður
hagnaður verður gerður nærri skatt-
fijáls og eigendum hans gefnar
hundruð milljóna króna. Með því að
lækka skatt á söluhagnað úr 42-47%
verða tekjur fyrri ára sem frestað
hefur verið að greiða út gerðar nærri
skattfijálsar. Sama er að segja um
söluhagnað sem t.d. er tilkominn
vegna úthlutunar á réttindum eins
og t.d. gjafa á fiskveiðikvóta og ein-
okunaraðstöðu í olíuverslun. Dæmi:
Skattur af söluhagnaði hlutabréfa
þeirra 10 einstaklinga sem fyrr eru
nefndir myndi lækka um 2-300 millj-
ónir króna. Verðmæti hlutabréfanna
fyrir hluthafana hækkar um þá fjár-
hæð eða 20-30 milljónir króna á
hvern þeirra að jafnaði. Annað dæmi:
Uppsafnaður óskattlagður hagnaður
Sameinaðra verktaka, aðaleigenda
íslenskra aðalverktaka, er talinn
vera 2-2,5 milljarðar króna. Ríkið
fór nýlega í mál sem það vann til
að fá staðfestan rétt til að skatt-
leggja útborgun á þessum arði. Með
lögum skv. frumvarpinu lækkar
skattur af þessari arðsútborgun um
7-800 milljónir króna, sem er gjöf
til eigendanna.
IV. Opnuð verður leið til skattund-
anskots fyrir sjálfstæða atvinnurek-
endur. Með frumvarpinu verður opn-
uð leið fyrir atvinnurekendur og
sjálfstætt starfandi aðila, eins og
lögfræðinga, endurskoðendur,
lækna, tannlækna, o.fl. til að koma
tekjum sínum undan skattlagningu.
Með stofnun einkahlutafélags verður
auðvelt fyrir þá að breyta tekjum
sínum í arð, húsaleigu og vexti, þ.e.
tekjur sem verða skattfijálsar allt
að 6 milljónum hjá hjónum en bera
10% skatt yfir þeim mörkum.
V. Lagður verður skattur á smá-
sparendur, launafólk, lífeyrisþega,
líknarfélög og önnur félagasamtök.
Á meðan skatti verður létt af raun-
veruiegum fjármagnseigendum og
þeim færðar gjafir í stórum stíl verð-
ur tekinn skattur af smásparendum,
vöxtum af launareikningum fólks,
vöxtum af reikningurh lífeyrisþega
og vaxtatekjum líknarfélaga, íþrótta-
félaga, sveitarfélaga o.s.frv.
VI. Eigendur fjármagns verða
gerðir að ómögum á framfæri launa-
manna. Með lögunum verða skatt-
leysismörk fyrir þá sem eingöngu
hafa fjármagnstekjur hækkuð í u.þ.b.
2.950.000 kr. á ári hjá einstaklingi
og um 5.900.000 hjá hjónum. Þau
eru um 700.000 kr. hjá launamanni
og um 1.400.000 krónur vegna launa
hjóna. Þrátt fyrir aukna skattheimtu
af smásparendum og félagasamtök-
um mun ríkissjóður verða fyrir miklu
tekjutapi vegna örlætis í garð stórra
fjármagnseigenda. Því verður ekki
mætt nema með því að hækka skatta
á almenning með einum eða öðrum
hætti.
Höfundur er alþingismaður.
Sighvatur
Björgvinsson