Morgunblaðið - 26.06.1996, Blaðsíða 24
24 MIÐVIKUDAGUR 26. JÚNÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Starfsár Sinfóníuhljómsveitarinnar ’96-’97
Kunnir einleikarar og Is-
lensk verk í brennidepli
Evelyn
Glennie
Grigory
Sokolov
Dmitri
Alexeev
SINFÓNÍUHUÓMSVEIT íslands
býður sem fyrr áheyrendum sínum
upp á fjórar tónleikaraðir á næsta
starfsári. Á starfsárinu sem hefst
þann 19. september leikur Erling
Bl. Bengtsson Sellókonsert eftir
Jón Nordal. Svo skemmtilega vill
til að Erling á 50 ára starfsaf-
mæli á þessu ári auk þess sem Jón
Nordal verður tónskáld ársins.
„Hugmyndin að „tónskáldi ársins"
kom frá Osmo Vánská á sínum
tíma. Hann vildi með þessu beina
sérstakri athygli að tilteknu tón-
skáldi hvert ár. Þetta er í annað
skipti sem þessi háttur er hafður
á, en fyrstur var Þorkell Sigur-
björnsson,“ segir Helga Hauks-
dóttir fulltrúi hjá S.í. Hún getur
þess þó að þessi stefna komi ekki
í veg fyrir að önnur íslensk tón-
skáld komist að.
Alþjóðlega viðurkenndir á
rauðu
Þessir fyrstu tónleikar eru í
rauðu tónleikaröðinni en þar er
lögð áhersla á einleikara sem hafa
unnið sér alþjóðlega hylli. Auk
Erlings má nefna tvo rússneska
píanóleikara, Grigory Sokolov,
sem mun leika píanókonsert nr. 1
eftir Chopin og Dmitri Alexeev,
sem leikur píanókonsert nr. 1 eftir
Brahms. Þá mun Áshildur
Haraldsdóttir flautuleikari leika
flautukonsert eftir Carl Reinecke.
Mesta forvitni að mati Helgu mun
þó Evelyn Glennie slagverksleikari
vekja sem hún segir þekktasta
slagverksleikara í heiminum í dag.
„Hvort sem það er vegna þess að
hún er heyrnarlaus eður ei skal
ósagt látið en víst er að hún hefur
dregið að sér mikla athygli fyrir
frábæran leik um allan heim,“
segir Helga. „Hún hefur farið
siguför um heiminn með verkið
sem hún mun leika en það er eft-
ir James Mcmillan. Hún hefur sín-
ar aðferðir til að nema andrúms-
loftið því hún fer úr skóm og sokk-
um áður en hún gengur inn á svið-
ið,“ segir Helga ennfremur. Sú
breyting verður á rauðu tónleika-
röðinni að í stað Rachel Barton
fiðluleikara leikur íslenskt tríó
Trippel-konsertinn eftir Beethoven
þann 24. október
Stór hljómsveitarverk og ís-
Ienskir einleikarar verða aðalein-
kenni gulu tónleikaraðarinnar.
Alls leika 6 einleikarar, þeir Snor-
ri Sigfús Birgisson, sem leikur
píanókonsert eftir sjálfan sig, Ein-
ar Jóhannesson sem leikur klarí-
nettukonsert eftir Karólínu Eiríks-
dóttur og Joseph Ognibene sem
leikur hornkonsert eftir Richard
Strauss. Þá mun Anna Guðný
Guðmundsdóttir leika píanókon-
sert nr. 2 eftir Beethoven, Guðný
Guðmundsdóttir leika Fiðlukon-
sert eftir Britten og Alina Dubik
söngkona syngja Kindertonlieder
eftir Mahler.
Græna selst best
Græna tónleikaröðin hefur
reynst vinsælust eftir að efnisskrá
S.I. var brotin upp með þessum
hætti fyrir fimm árum. Alls verða
fernir tónleikar á grænu tónleika-
röðinni og verður hápunkturinn
án efa Vínartónleikar þar sem leik-
in verður vínartónlist. „Vínartón-
leikarnir hafa verið þrisvar sinnum
áður og hefur aðsóknin verið
feikna mikil," segir Helga.
Leyndarmál á bláu
Einleikarar og tónverk eru ekki
uppgefin fyrr en á sjálfum tónleik-
unum í bláu tónleikaröðinni, en
yfirskrift hennar lýtur að kynn-
ingu Sinfoníuhljómsveitarinnar
sjálfrar. „Þarna verða leikin að-
gengileg verk og verk sem hægt
er að taka í búta og kryfja til
mergjar. Jónas Ingimundarson
verður kynnir og fer ofan í verkin
og segir áhorfendum frá þeim að
öðru leyti.“
Auk áskriftartónleikanna held-
ur hljómsveitin fjölda annarra tón-
leika og má nefna Kringlutónleika,
framhaldsskólatónleika, jólatón-
leika og er þá fátt eitt talið.
Ljósmynd/Einar Þorsteinn
ÓLAFUR fyrir utan kúluhús sem hýsir verk hans í Rotterdam.
Innandyra er gosbrunnur og strópískt blikkljós sem lýsir hann
upp þannig að droparnir virðast fijósa í lausu lofti.
Ljósmynd/Victor Damen
VERK Ólafs, Þoka, fyrir utan
listasafnið í Hamborg. 48 gul-
ir kastarar lýsa 10x10 m stór-
an glugga safnsins upp innan
frá og rýmið fyrir innan er
fyllt af reyk.
Lofsamleg umfjöllun um íslenskan listamann í Flash art
Vinnur með íslenska
náttúru og veðrabrigði
NAFN Ólafs Elíassonar er orðið
áberandi í alþjóðlegum myndlistar-
heimi. Nú standa yfir - eða er
nýlokið - sýningar í Stokkhólmi,
Islandi, New York, Rotterdam, San
Fransisco, Frankfurt og Weimar
sem hann á verk á og fleiri sýning-
ar eru bókaðar á þessu ári og því
næsta. I febrúar á næsta ári mun
hann sýna á Kjarvalsstöðum.
Ólafur hefur alla tíð búið í Dan-
mörku en hefur haldið góðu sam-
bandi við ísland og kemur hingað
nokkrum sinnum á hveiju ári.
Hann vinnur mikið með ísland og
íslenska náttúru í verkum sínum
og hefur vakið athygli fyrir verk
eins og Regnboga, þar sem hann
bjó til fínan regnúða og varpaði á
hann ljósi, og verkið Þoku þar sem
hann notast við reykvélar og ljós
tii að skapa abstrakt myndir af
náttúru og veðrabrigðum. í maí-
hefti hins alþjóðlega listtímarits
Flash art var umfjöllun um Þoku
sem var sett upp í Listasafni í
Hamborg og fer blaðamaðurinn
Franceso Bonami lofsamlegum
orðum um verkið og segir meðal
annars; „Verk hans knýr áhorfand-
ann til að horfast í augu við sjálf-
an sig og vekur með honum næmni
og skilning á umhverfi sínu.
Næmni listamannsins á sér sjálf-
sagt uppsprettu í heimalandi hans,
íslandi." Ólafur vinnur einnig með
ljósmyndir sem hann tekur hér á
Iandi og ein þeirra er á sýningunni
íslensk náttúrusýn sem nú stendur
yfír á Kjarvalsstöðum.
Góð gagnrýni
„Ég hef sjálfsagt haft meiri
áhuga á íslandi af því að ég hef
aldrei búið þar. Ég vinn með til-
finningu mína fyrir landinu en
geri það á óhiutbundinn hátt,“
sagði Ólafur í samtali við Morgun-
blaðið.
Hann hóf listnám við akadem-
íuna í Kaupmannahöfn árið 1989.
Eftir þriggja ára nám þar flutti
hann til New York þar sem hann
bjó í hálft ár og fluttist þá til
Þýskalands. Aðspurður sagði hann
að boltinn væri farinn að rúlla hjá
sér og hann væri að fá mjög góða
gagnrýni á verk sín. „Það hefur
mikið að segja að ég vinn með
galleríi í Berlín og allt sem ég
geri og þéna kemur í gegnum það
og þeir fá líka helming af öllu sem
ég sel. Ég er líka í samvinnu við
gallerí í New York, Ítalíu, Stokk-
hólmi og Danmörku."
Er gott fyrirkomulag fyrir lista-
menn að vera í samstarfi við gall-
erí?
„Já annars er þetta ekki hægt
því öll söfnin og sýningarstjórarnir
hafa í langflestum tilfellum bara
samband við galleríin. Þetta er
ekki eins og í Danmörku og á ís-
landi þar sem leitað er beint til
listamannanna sjálfra."
Þegar hann fluttist til Þýska-
lands vann hann sem aðstoðarmað-
ur annarra listamanna og það
hjálpaði honum að komast í kynni
við listheiminn. Fyrsta sýningin
hans í Þýskalandi var í Köln árið
1993 og sýningarboðum hefur
fjölgað smátt og smátt síðan þá.
„Það er stutt síðan ég hætti að
vera aðstoðarmaður. Það er góð
leið til að kynnast fólki og læra
um þennan heim sem er gjörólíkur
því sem er til staðar á Islandi til
dæmis. Þetta er eins og önnur plá-
neta og margt að Iæra.“
Iðnir á
Austurlandi
BOKMENNTIR
I ð n saga
Frá skipasmiði
til skógerðar
eftir Smára Geirsson. Iðnsaga Aust-
urlands, síðari hluti. Safn til Iðnsögu
íslendinga, IV bindi B. Hið íslenzka
bókmeimafélag 1995, 388 + 17 bls.
ÁRIÐ 1989 kom út fyrra bindi
Iðnsögu Austurlands, Frá eldsmíði
til eleksírs, eftir sama höfund. í
því bindi var fjallað um prentiðn-
að, bókband, efnaiðnað, verkun
skinna og sútun og málmiðnað.
Það var einkar fróðlegt og vel sam-
ið rit og hreifst ég af efnistökum
höfundar. Framhaldsins beið ég
því með nokkurri tilhlökkun. Um
síðustu áramót kom það: Frá
skipasmíði til skógerðar. Þar gerir
höfundur skil ljósmyndun, brauð-
gerð, tré- og stálskipasmíði, skó-
smíði, plast- og gúmmíiðnaði.
Þetta rit er hið tólfta í hinni
merku fróðleiksnámu Safni til Iðn-
sögu Islendinga. Ætla mætti að
með þessum tveimur vænu bindum
væri iðnum á Austurlandi gerð
full skil. Svo er þó ekki, því að í
inngangsorðum segir höfundur að
enn eigi „eftir að gera mikilvægum
þáttum austfirsks iðnaðar skil og
nægir í því sambandi að nefna
tréiðngreinar, rafiðnir, netagerð,
háriðnir, fatagerð, söðlasmíði og
beykisiðnir ásamt gull- og silfur-
smíði“. Vafalaust er þar efni í eina
bók til viðbótar.
í öðrum bindum Safns til Iðn-
sögu hefur sá háttur verið hafður
á að helga einstökum iðngreinum
eitt eða fleiri bindi og láta umíjöll-
unina ná til landsins alls. Hér er
annar háttur viðhafður. Sem flest-
ar iðngreinar eins landsfjórðungs
eru teknar saman í tvær bækur.
Báðar aðferðir hafa sína kosti og
galla, sem erfítt er að gera upp á
milli. Þess er varla heldur þörf, því
að fátt sé ég því til fyrirstöðu að
ýmist sé tekið fyrir landið allt eða
einstakir hlutar þess eftir atvikum.
Því verður ekki neitað að með
fyrrgreindu aðferðinni fæst betra
yfirlit yfir þróun iðngreinarinnar í
heild sinni og er það auðvitað mik-
ilsvert að þær línur verði sem skýr-
astar. Af því má margan lærdóm
draga. Hins vegar hefur mér
stundum fundist sem hlutur höfuð-
borgarsvæðisins yrði nokkuð mikill
á kostnað landsbyggðarinnar.
Kostur iðnsögu einstakra lands-
ijórðunga eru af öðrum toga. Þar
fær maður mikilsverða innsýn í
hvernig gildir þættir atvinnulífs
hafa risið, þróast og hnignað. Allt
verður þetta nátengt byggðaþróun
í heild sinni, efnahagsástandi,
starfsemi einstakra athafna- og
umsvifamanna og mannlífi yfirhöf-
uð. Maður kemst býsna nálægt
kviku hins daglega lífs, amstri og
sýsli manna, hugviti þeirra, útsjón-
arsemi og leikni á ýmsum sviðum,
ef sagan er vel sögð.
Smári Geirsson segir Iðnsögu
Austurlands svo vel að mér fannst
ég kynnast Austfjörðum býsna vel
fyrir milligöngu hans. Og þá finnst
mér tilganginum náð. Eins og
gleggst má sjá af hinum mikla
fjölda tilvísana, langri skrá heim-
ilda, prentaðra, óprentaðra og
munnlegra (heimildarmenn eru um
130) hefur höfundur lagt feikna-
mikla vinnu í heimildaöflun. Maður
næstum sér fyrir sér öll þau háa-
loft og kjallara, kistur og koffort
sem hann hefur grannskoðað og
oft dregið afla á land úr ólíkleg-
ustu stöðum. Þegar svo við þetta
bætist geysimikill fjöldi mynda
sem safnað hefur verið til þessara
rita beggja má ljóst vera hversu
þessi þáttur verksins er mikilsverð-
ur. Án þess hefði mikill hluti heim-
ildanna glatast. Raunar má segja
það sama um Iðnsögusafnið í heild
sinni. Mikið þarfa- og nauðsynja-
verk hefur þar verið unnið.
Ekki geri ég upp á milli kafla í
þessari bók. Þeir eru allir prýðilega
gerðir. Kaflinn um ljósmyndun hygg
ég þó að sitji lengst í minni. Það er
á margan hátt merkileg og forvitni-
leg saga. í brauðgerðarkaflanum
má margt skrítilegt fínna. Austfírð-
ingar hafa bersýnilega verið miklir
kökusnillingar — og duglegir og
hugkvæmir að auglýsa vöru sína.
Skipasmíðin er þó auðvitað það sem
hæst ber atvinnulega séð.
Þetta ágæta rit er vitaskuld með
sama sniði og önnur Iðnsögurit.
Það er á allan hátt vel úr garði
búið og til sóma öllum sem að því
standa.
Sigurjón Björnsson