Morgunblaðið - 26.06.1996, Blaðsíða 36

36 MIÐVIKUDAGUR 26. JÚNÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR • FORSETAKJÖR
í FORSETAKOSNINGUM vel-
ur þjóðin sér þann oddamann, sem
vera skal sameiningartákn hennar,
sverð og skjöldur og birtir ásjónu
hennar í samfélagi þjóðanna. I
þeirri kosningabaráttu sem nú er
háð, væri óskandi, að allt væri
sagt og skrifað af drengskap, virð-
ingu og reisn svo sem hæfir þeirri
hátíð sem forsetakjör er þjóðinni.
Aldamótin eru skammt undan og
þá munu menn um víða veröld
fagna 2000 ára afmæli frelsarans
krossfesta og upprisna. Hér á landi
verður þá jafnframt minnst
kristnitökunnar á Þingvöllum fyrir
1000 árum. Það varðar miklu, að
sá er gegnir forsetahlutverki sé
kristinn maður og skynji þýðingu
atburða og kynni þjóð sinni af
réttsýni.
Allir frambjóðendur til forseta-
embættis hafa játað trú sína á
Guð og ástæðulaust er að efast
um trúarheilindi þeirra því að
„Drottinn einn þekkir
hjörtun og nýrun“
Lifandi guðstrú er
ekki samþykki við trú-
arjátningum eina og
sér, heldur fyrst og
fremst hugarafstaða,
skynjun og vitund í
sálu sem glæðist með
mönnum, sýni þeir
einlægni gagnvart líf-
sundrum og temji sér
lífsvirðingu. Margt er
það þó í kristinni leið-
arvísan, sem oft er
horft framhjá, t.d. við-
horf Jesú til svardaga
eins og greinilega hef-
ur komið fram í kosn-
ingabaráttunni, sbr. ummæli lög-
spekinga. Það er ekkert kristilegt
við það að sveija við Guð, kalla
Guð til vitnis um það að menn
segi satt, ekki einu sinni þótt þeir
leggi þá hönd á Biblíu. Það er
reyndar öndvert ein-
dregnum orðum Jesú
í fjallræðunni þar sem
hann segir: „En ég
segi yður, að þér eigið
alls ekki að sveija
hvorki við himininn,
því að hann er hásæti
Guðs né við jörðina
því að hún er skör
fóta hans né við Jerú-
salem því að hún er
borg hins mikla kon-
ungs - en þegar þér
talið, sé já yðar já og
nei yðar nei. Það sem
er umfram, er af hinu
vonda.“ Og postulinn
Jakob áréttar það í
þessum orðum. „En umfram allt,
bræður mínir, sveijið ekki, hvorki
við himininn né jörðina né nokkurn
annan eið. En já yðar sé já, nei
yðar sé nei til þess að þér fallið
ekki undir dóm.( Jakob.5 12.).“
Og hvers vegna telur Jesús og
postular hans svo hæpið og vara-
samt að sveija og vera af hinu
vonda? Vegna þess að með því er
verið að gefa til kynna, að sjálf-
sagt sé og ásættanlegt að menn
séu almennt óáreiðanlegir og
óábyrgir og geti komið sér hjá því
að vera sannleikans megin í dag-
legum samskiptum, en Guð er
hvarvetna nærri og vitnar orð og
gjörðir. Hann kemur ekki fyrst til
leiks þegar menn ákalla hann til
þess og sveija við nafn hans og
veru. Þegar að er gáð í ljósi Drott-
ins, jafngildir það, að halda fram
réttmæti svardaga, samþykki við
tvöfeldni, sviksemi og hræsni í
samskiptum manna og samfélagi.
Það sæmir ekki þeim, sem veit af
Guði og þekkir hann. Það snertir
sjálfsskilning kristins manns sem
ljóssins barns, er þiggur líf og ljós
Guði frá og afneitar myrkri og
villu, að leitast við að vera ávallt
í Ijósi hans, eiga það í sálu og
hjarta og næmri samvisku og bera
því ljósi hvarvetna vitni. Þegar
hann er krafinn þess að segja rétt
frá við réttarhald og dóm eða í
öðrum tilvikum gerir hann það
fremur með því að vísa til dreng-
skapar síns og heilinda en með
því að sveija, því þá bregst hann
Drottni og kröfu hans og hættir
á að sæta ámælum í æðra dómi.
Því er það ósanngjarnt, óheiðar-
legt og hræsnisfullt og lýsir alls
ekki glöggum skilningi á kristnu
erindi að væna einn hinna ágætu
forsetaframbjóðenda um trúars-
kort þótt hann hafi í dómi neitað
að sveija við Guð til að staðfesta
áreiðanleika orða sinna. Vísun til
drengskapar og ósk um að því sé
treyst að vitnisburður sé réttur
samræmist betur sjálsvirðingu
drengskaparmanns og jafnframt
kristinni lífssýn og skilningi.
Drengskapur, heilindi og virð-
ing fyrir lífs- og trúarverðmætum
verða að sjálfsögðu að prýða for-
seta, sem byggja vill líf sitt á
traustum grunni. Sú ögurstund
sem lifuð er nú krefst þess að
hann hafi glöggan skilning á sögu
og samtíð og þeim lífsveig þjóðar-
innar er knýr á um gróandi þjóð-
líf, sem þroskast á Guðsríkis braut,
og sæki í hann þrek og leiðsögn
til góðra vitnisburða og verka.
GUNNÞÓR INGASON
Höfundur er sóknarprestur.
Forsetakosningar,
kristin trú og svardagar
Gunnþór
Ingason
*
Forseti Islands -
sameiningartákn
þjóðarinnar
Þjóð mín, vertu nú sál þinni samkvæm
LÝÐVELDI íslands
er ungt og slítur nú
bamskónum sínum á
göngunni í átt til nýrr-
ar aldar. Á grýttum
vegi alþjóðlegra
stjórnmála hefur lýð-
veldið náð að komast
yfir hindranir, klifið
þrítugan hamarinn og
þroskast við hvert
skref. Á Þingvöllum
1944 kusu íslendingar
að ráða sér alfarið
sjálfir og verða þannig
sjálfstæð þjóð um aldir
alda.
Hvað felst í sjálf-
stæði þjóðar? Þessari
spurningu virðist mér að fjölmarg-
ir geri sér ekki grein fyrir, hvað
hún þýðir, og spyija sig sjaldan
þessarar spurningar. Sjálfstæði
þjóðar er falið í frelsi hennar til
að velja og hafna í málefnum sem
varðar þjóðina sjálfa. Svo virðist
sem margir geri sér ekki grein
fyrir þeirri ábyrgð sem felst í að
fara með þetta sjálf-
stæði. Skeytingarleysi
gagnvart ábyrgðinni
getur varpað sjálf-
stæði þjóðarinnar fyr-
ir róða. Þrátt fyrir
góðan vilja getur
ábyrgðarleysi hvers
og eins kjósanda
skekkt verðmætamat
þjóðarinnar á mann-
legum kostum og göll-
um við val á forseta
sínum.
Þegar þessi grein
mín birtist verð ég
staddur í Moskvu og
fylgist þar með úrslit-
um í sögulegum kosn-
ingum um frelsi þjóðar sem varla
má telja að hafi búið við lýðræði.
Vald forseta íslands er engan veg-
inn samanburðarhæft við forseta-
embætti stórvelda. Hins vegar er
þó verðugt að bera saman hug-
myndir þjóða um sjálfstæði og
ábyrgð sem því fylgir. Með skeyt-
ingarleysi getur þjóð því orðið
Sveinn Óskar
Sigurðsson
sjálfri sér verst og valið rangt,
þrátt fyrir góðan vilja. Þjóð sem
velur rangt er breysk þjóð. Lýð-
ræðissinnaðir Rússar vita hvað er
að tilheyra breyskri þjóð.
Nú hugsar margur kjósandinn
um þá tilgátu að forsetakosningar
á íslandi skipti nú engu máli hvort
eð er og að forseti íslands sé valda-
laus embættismaður. Sökum þessa
lætur kjósandinn sér fátt um
finnast. Ef kjósandi hefur þessa
hugmynd um embætti forseta Is-
lands, þá ekki einungis lítilsvirðir
hann fráfarandi forseta og eflir
óánægju sem þegar ríkir um emb-
ættið, hann endurspeglar ekki síð-
ur að val hans er vanhugsað og
óábyrgt. Þetta og aðeins þetta er
ógnun við sjálfstæði þjóðarinnar.
Embætti forseta íslands er og
á áfram eftir að vera afar þýð-
ingarmikið í stjómskipun landsins.
Ég trúi og vona að hver sá sem
mun fara með embættið eigi eftir
að verða gæfusamur. Hver verður
valinn veit ég ekki, en von mín
er að það ríki friður um þetta
ágæta embætti. Sá veldur sem á
heldur.
Ég er fullviss um að hafa valið
af kostgæfni og ábyrgð. Ég hef
því þegar kosið Pétur Kr. Hafstein
til embættis forseta íslands.
SVEINN ÓSKAR SIGURÐSSON
Höfundur er BA íheimspeki og
hagfræði og fyrrum kennari í
Hvolsskóla & Hvolsvelli.
Ég kýs Pétur
ÁBYRGÐ kjósenda
í forsetakosningum er
mikil. Það varðar
miklu hver gegnir
embætti forseta ís-
lands og_ hvernig það
er gert. Ég styð Pétur
Kr. Hafstein. Ég tel
að hann og Inga Asta,
kona hans, muni sinna
skyldum forsetaemb-
ættisins með miklum
sóma jafnt inn á við
sem gagnvart útlönd-
um. Það munu þau
gera með þeirri reisn
sem þjóðhöfðingja til-
heyrir en jafnframt því
lítillæti og víðsýni sem kjörnum
fulltrúum þjóðarinnar ber að til-
einka sér.
Skoðun mín er byggð á kynnum
af þeim hjónum sem ná aftur til
menntaskólaára. Pétur var þar eft-
irminnilegur ræðumaður og vakti
athygli fyrir prúðmennsku og
vandaðan málflutning. Síðan hefur
hann aflað sér traustrar lögfræði-
menntunar og starfsreynslu hér
heima og í Bretlandi. Á Isafirði fór
af honum orð fyrir að vera sköru-
legt en jafnframt milt og réttsýnt
yfirvald. Sem dómari hefur hann
sömuleiðis þótt réttsýnn og far-
sæll og haft næman skilning á
réttindum hins al-
menna borgara.
Pétur hefur hvar-
vetna getið sér gott
orð þar sem hann hef-
ur haslað sér völl. Þess
vegna styðja þeir
hann mest nú sem
best þekkja til starfa
hans. Pétur hefur yfir-
burðaþekkingu á ís-
lenskri stjórnskipan
og stjórnkerfi og er
maður sem allir geta
treyst til skynsam-
legra og réttlátra
ákvarðana þegar á
reynir. Ferill hans og
lífshlaup þeirra hjóna beggja hefur
búið þau óvenju vel undir að taka
á sig þá ábyrgð sem forsetastarf-
inu fylgir.
Pétur Kr. Hafstein hefur alla
burði til að verða á skömmum tíma
óumdeildur og vinsæll þjóðarleið-
togi. Það er ákaflega mikilvægt
fyrir okkur íslendinga að á forseta-
stóli sitji áfram slíkur einstakling-
ur. Þess vegna skora ég á kjósend-
ur hvar sem þeir standa í stjórn-
málum og hvar sem þeir búa í land-
inu að greiða honum atkvæði.
GEIR H.' HAARDE
Höfundur er alþingismaður.
Geir H.
Haarde
ÞEGAR fyrst fór að kvisast síð-
astliðinn vetur, að sennilega yrðu
forsetakosningar næsta sumar og
fljótlega fór fólk að tala um líklegt
framboð Ólafs Ragnars Grímsson-
ar, held ég að enginn hafi velt því
fyrir sér að ráði. Fannst öllum svo
ótrúlegt að enginn tók slíkri hug-
mynd nema sem saklausu gríni.
Því held ég að mönnum hafi
ekki dottið í hug að sýna neina
tilburði, hvorki með né móti svo
vonlausu rugli.
Það kom þó fljótlega upp að
hafinn var nokkur undirbúningur
hjá honum og byijunin var að telja
einhveijum útflytjendum trú um
að þar færi mikill og vaxandi
áhrifamaður um viðskiptasam-
bönd til Asíu og hefði þegar mynd-
að þangað mikil tengsl. Fréttist
af honum að smeygja sér inn til
alls konar félaga og klúbba sem
hefðu meðal meðlima sinna slíka
viðskiptajöfra og þarna gæti verið
gott að skjóta rótum með slíkan
áróður og söguburð.
Líklega hafa svo frá því fyrsta
staðið bak við hann þeir sem
Hvernig forseta?
seinna komu fram í
dagsljósið, aðilar sem
þekktastir eru af við-
ureign um íslenska
útvarpsfélagið. Þarna
eru á ferð eins og
margbúið er að upp-
lýsa, nokkrir ungir og
upprennandi peninga-
menn, sem orð hefur
farið af og látið hafa
að sér kveða nokkuð
og flesta grunar að
myndu tæplega leggja
svona máli lið nema
með augljósan gróða
í sigti. Auk þessa voru
svo hans menn, al-
þýðubandalagsfólk og
aðrir vinstri sinnaðir, sem stutt
höfðu hann áður, þetta fólk hlakk-
aði h'ka yfir að eignast forseta.
Aðra var ekki vitað um í byijun
og allir sem maður talaði við um
þennan óljósa orðróm
um væntanlegt fram-
boð hans, brostu og
létu sem ekkert væri
að óttast, álitu slíkt
af svo síðustu sort sem
hlyti að vera vonlaust.
En svo fór að vekja
athygli þögnin sem
farin var að æpa all-
hátt til þeirra sem
öðru höfðu vanist frá
þessum sem ekki var
kunnur að því að þegja
eða láta lítið fara fyrir
sér svo lengi.
Skyndilega var svo
öllum undirbúningi
lokið og kallaðir til
fréttamenn og allt fór á fullt. Þann
áróður sem síðan hefur staðið,
má sennilega telja einstakan hér
á okkar landi og allir sjá nú, að
engir nema meistarar standa fyrir.
' Helgi
Ormsson
Þar ber þó hæst ásýnd fram-
bjóðandans og sú breyting frá
þeim sem við þekktum áður.
Teikni- og auglýsingastofa var
látin hanna gervið og bannað að
segja, gera, segja ekkert né gera
ekkert, nema með leyfi og vand-
lega teiknað upp og æft.
Samtímis voru svo fréttamiðlar
og þáttagerðarmenn virkjaðir og
undrun vekur hve tókst að byggja
þar upp þann áróður sem leiddi
til þeirra útkoma úr skoðana-
könnunum, að í fullri alvöru var
slegið hvað eftir annað fram að
þessi maður væri með svo gjör-
unna kosningu að ekki breytti
neinu þó aðrir reyndu.
Ég nenni ekki þó vert væri, að
vera að rifja upp fyrri feril Ólafs,
það hafa reyndar aðrir gert áður,
en ég held að við gömlu mennirn-
ir að minnsta kosti köllum þetta
að hafa rangt við og ég leyfi mér
að varpa fram einni spurningu til
almennings.
Þegar við ætlum að velja okkur
annan eins leiðtoga og forseta ís-
lands, ber okkur ekki að fara jafn
hyggilega að, eins og við til dæm-
is ætluðum að velja okkur nýjan
bíl?
Við höfnum því að taka við
notuðum jeppagarmi sem að auki
hefur reynst illa.
Við veljum auðvitað nýjan og
ógallaðan bíl og vöndum til á allan
hátt enda kostar ekkert meira.
Ég held að þetta sé samlíking sem
flestir ættu að skilja.
Við megum heldur ekki fleygja
atkvæðum á konu sem hefur enga
möguleika.
Við eigum að velja okkur sem
forseta þann mann, sem hefur
bæði menntun og þekkingu sem
dugir til þessa starfs, líkt og við
gerðum áður og ekki ætti að þurfa
nú, frekar en þá neina pólitíska
reynslu.
Við eigum að velja ungu hjónin
Pétur Kr. Hafstein og Ingu Ástu
að Bessastöðum.
HELGI ORMSSON
Höfundur er starfsmaður
Rafmagnsveitu Reykjavíkur.