Morgunblaðið - 04.07.1996, Síða 6

6 FIMMTÚDAGUR 4. JÚLÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Alit Umboðsmanns Alþingis um rétt dómþola til að áfrýja dómi
Reglur um áfrýjunarrétt
verða að vera skýrar
UMBOÐSMAÐUR Alþingis hefur úrskurðað að
ríkissaksóknara hafi borið að gefa út áfrýjunar-
stefnu í máli manns sem dæmdur var í sex mán-
aða fangelsi, þar af fímm mánuði skilorðsbundna,
í Héraðsdómi Austurlands í janúar sl. Ríkissak-
sóknari hafnaði áfrýjunarbeiðni hans með þeim
rökum að hún væri sett of seint fram samkvæmt
ákvæðum laga um meðferð opinberra mála en
frestur til áfrýjunar rennur út að liðnum fjórum
vikum frá dómsbirtingu.
Málsatvik voru þau að dómur var birtur dóm-
þola 16. janúar á þessu ári og því hefði frestur
átt að renna út 13. febrúar. í leiðbeiningum sem
dómþola voru veittar fyrir hönd ákæruvaldsins var
frestur á hinn bóginn tiltekinn 15. febrúar. Áfrýj-
unarbeiðnin var lögð fram þann dag og því innan
áfrýjunarfrests sem tilgreindur var.
Ekki var tillit tekið til þessa af hálfu ríkissak-
sóknaraembættisins og dómþola synjað um að
gefin yrði út áfrýjunarstefna. Málinu var skotið
til dóms- og kirkjumálaráðuneytisins með stjóm-
sýslukæru en kröfu um endurskoðun ákvörðunar
ríkissaksóknara var hafnað á þeim grundvelli að
ekki væri kærusamband milli ráðuneytisins og
ríkisins að þessu leyti.
Ákvæði um frest takmarka áfrýjunarrétt
Efni álits umboðsmanns takmarkast við synjun
ríkissaksóknara. í álitinu segir að samkvæmt 149.
gr. laga um meðferð opinberra mála eigi dómfelld-
ur maður rétt til að áfrýja héraðsdómi. Þessi rétt-
ur væri sömuleiðis tryggður í viðauka við Evrópu-
samning um verndun mannréttinda og mannfrels-
is frá 1984. Frestir til að koma að yfirlýsingu um
að dómfelldur maður nýti sér þennan rétt felur í
sér takmörkun á þessum rétti að mati umboðs-
manns. í álitinu segir ennfremur: „Því er mikil-
vægt að slíkar reglur séu skýrar og að leiðbeining-
ar ákæruvaldsins þar að lútandi séu ekki til þess
fallnar að skerða þennan rétt, sé þeim fylgt.“
Umboðsmaður kemst að þeirri niðurstöðu að
ríkissaksóknara hafi borið að gefa út áfrýjunar-
stefnu í málinu þegar tillit sé tekið til þess að
„hinar lögboðnu leiðbeiningar, sem dómþola voru
veittar fyrir hönd ákæruvaldsins, voru rangar, að
villan í leiðbeiningunum var ekki augljós og að
af hálfu dómþola var send tilkynning um ákvörð-
un hans um áfrýjun málsins innan þess frests, sem
honum var leiðbeint um...“
í álitinu segir ennfremur að það sé grundvallar-
regla í íslensku réttarfari að öllum beri réttur til
að fá réttindi sín með réttlátri málsmeðferð fyrir
óháðum og óhlutdrægum dómstóli og er vísað í
70. gr. stjórnarskrárinnar í því samhengi. í því
ljósi eigi sakfelldur maður ótvíræðan rétt til að
leita endurskoðunar á máli sínu fyrir æðra dómi.
í niðurlagi álitsins segir að ekki sé rétt eins og
málsatvikum sé háttað að ríkissaksóknari taki með
synjun um útgáfu áfrýjunarstefnu til þess hvort
dómþoli hafi fyrirgert rétti sínum til áfrýjunar. Það
séu því tilmæli umboðsmanns að ríkissaksóknari
gefí út áfrýjunarstefnu í málinu þannig að dómstól-
ar fái leyst úr því hvort ástæður séu til frávísunar.
Beltagrafa hrundi ofan í djúpan húsgrunn í Glerárhverfi á Akureyri
„Maður svitn-
aði aðeins“
„ÞVÍ ER ekki að neita, maður
svitnaði aðeins,“ sagði Ásmundur
Stefánsson tvítugur vinnuvéla-
stjóri, en hann slapp ómeiddur
þegar beltagrafa sem hann stjórn-
aði hrundi ofan í djúpan húsgrunn
sem hann var að vinna við að grafa
út. _
Ásmundur, sem vinnur hjá fyrir-
tækinu Hafnarverk var að grafa
út húsgrunn fyrir þriggja íbúða
raðhús við Bogasíðu nyrst í Glerár-
hverfí á Akureyri. „Þetta gerðist
mjög skyndilega, vélin stóð tölu-
vert frá bakkanum þegar hann gaf
sig og grafan hrundi ofan í grunn-
inn þar sem hún lenti á hliðinni,'"
sagði Ásmundur.
Grafan er glæný, árgerð 1996
og kostaði 13 milljónir króna. Telj-
andi skemmdir urðu ekki á henni
við óhappið sem varð laust fyrir
kl. 18 í gær.
Hélt mér dauðahaldi
Ásmundur slapp sem fyrr segir
ómeiddur úr óhappinu, en hann
þurfti að skríða út um fram-
gluggann á vélinni óg klifra upp
á hlið hennar til að komast upp
úr grunninum. „Ég bara hélt mér
dauðahaldi, þegar hún hrundi ofan
í og vonaði það besta," sagði Ás-
mundur, en hann var einn á svæð-
inu þegar óhappið varð. „Ég var
að moka á bílana og bílstjóramir
. Morgunblaðið/Kristján
ÁSMUNDUR skoðar aðstæður í húsgrunninum en hann var í
beltagröfunni þegar bakki gaf sig skyndilega og vélin með
Ásmund innanborðs féll ofan í grunninn.
komu fljótlega á staðinn.“ gærkvöld átti að hefjast handa við
Ásmundur taldi að erfitt yrði það verk. Kallaðar voru til margar
að ná gröfunni upp, en þegar í vinnuvélar sem nota átti við það.
Morgunblaðið/Ásdís
ASPIRNAR sem eru í menguðu andrúmslofti
vaxa hraðar en trén I kring.
Menguðu
aspimar
vaxa betur
ASPIR sem ræktaðar eru við svip-
aðan styrk koltvíoxiðs og áætlað
er að verði í andrúmsloftinu eftir
100 ár, ef þróunin verður óbreytt,
vaxa mun betur en tré sem rækt-
uð eru úti undir beru lofti. Munur-
inn margfaldast þegar trén hafa
næga næringu í jarðvegi og loft-
hitinn er aukinn. Staðfestistþetta
í norrænni tilraun sem gerð er í
Gunnarsholti.
Árið 1990 var plantað í Gunn-
arsholti um 150 þúsund Alaska-
öspum sem ræktaðar eru af sama
trénu. Upphaflegi tilgangurinn
var að rannsaka umhverfisbreyt-
ingar sem verða þegar skógur vex
upp af skóglausu landi. Rann-
sóknastofnun landbúnaðarins,
Queen’s-háskólinn í Kingston í
Kanada og Skógræktin í Kanada
standa að verkefninu. Komið var
upp mjög nákvæmri veðurathug-
unarstöð á miðju svæðisins og
mælir hún á sjálfvirkan hátt allar
breytingar. Vísindamennirnir
geta síðan kallað upplýsingarnar
upp hvar sem þeir eru staddir í
heiminum. Þegar hefur komið í
Ijós að trén hafa mikil áhrif, til
dæmis á vindhraðann á svæðinu.
Trén eru um það bil metri á hæð
en þau mynda logn upp í þriggja
metra hæð.
Eftir að verkefnið hófst hafa
verið gerðar ýmsar aðrar athug-
unar á þessum uppvaxandi skógi.
RALA, Rannsóknastofnun Skóg-
ræktar ríkisins á Mógilsá og
Landbúnaðarháskólinn í Uppsöl-
um i Svíþjóð standa að tilraun
sem gengur út á að athuga áhrif
aukins styrks koltvíoxíðs á vöxt
trjánna og samspil þess við nær-
ingaefnaástand jarðvegarins og
hitastigs. Bjarni Diðrik Sigurðs-
son, aðstoðarsérfræðingur hjá
RALA, vinnur við tilraunina sem
jafnframt er liður í doktorsnámi
hans við Landbúnaðarháskólann
í Uppsölum.
Klætt er utan um nokkrar asp-
ir til þess að breyta koltvíoxíð-
magni, hitastigi og næringu í jarð-
vegi. Meðal annars er styrkur
koltvíoxíðs hafður svipaður og
hann verður í andrúmslofti okkar
eftir 100 ár ef hann eykst áfram
eins og hann hefur gert undan-
farna áratugi. Trén vaxa mun
hraðar, sérstaklega þegar þær
hafa næg næringarefni og hærra
hitastig.
Rannsókninni lýkur í haust en
þá hefur hún staðið í tvö ár. Bjarni
Diðrik segir að niðurstöðurnar
geti nýst við ráðgjöf um það
hvernig unnt sé að standa við
BJARNI Diðrik Sigurðsson
athugar tölvuna.
skuldbindingar íslendinga sem
hafa lofað að losun koltvíoxíðs
um aldamót verði ekki meiri en
hún var í byijun þessa áratugar.
Talað hefur verið um að aukin
landgræðsla og skógrækt geti
verið þáttur í þvf máli.
Unnið er að tveimur öðrum til-
raunum á svæðinu. Annars vegar
er um að ræða norrænt verkefni
um athugun á hringrás köfnunar-
efnis í þessu vistkerfi. Hins vegar
er um að ræða verkefni sem Vís-
indasjóður Evrópusambandsins
styrkir og snýst um að mæla
koltvíoxíð og vatnsgufu á öllu
svæðinu. Er þetta gert á 14 stöð-
um í Evrópu.
Frjómagn í Reykjavík
í júní 1991-96 Fijó/m3
A
Ovenju
mikið
fijómagn
ílofti
NÝLIÐINN júnímánuður er sá
frjóríkasti frá því að fijómælingar
hófust árið 1988, þegar tillit er
tekið til þess að birkið, sem oftast
er í blóma í byijun júní, var að
mestu búið að skila sínum fijó-
kornum strax í maí í ár. Aldrei
hafa mælst jafnmörg súru- og
grasfijó í júní áður, en gras og
súrur eru þeir plöntuhópar sem
helst valda fijónæmi hér á landi.
Þetta kemur fram í yfirliti um fijó-
mælingar sem Margrét Hallsdótt-
ir, jarðfræðingur hjá Raunvísinda-
stofnun Háskólans, hefur gert.
í meðfylgjandi töflu má sjá fijó-
magn í Reykjavík í júní árin
1988-96. Tölurnar tákna fjölda
fijókorna í hveijum rúmmetra
andrúmslofts. Hér eru teknar með
fimm helstu tegundimar; birki,
víðir, súra, gras og stör. Undir
„annað“ falla sextán mismunandi
fijógerðir, en þeirra varð vart í
minna mæli.
Að sögn Davíðs Gíslasonar,
læknis á Vífilsstaðaspítala og sér-
fræðings í ofnæmissjúkdómum,
þjást 10,6% prósent íslendinga á
aldrinum 20-44 ára af fijónæmi.
Davíð kannaði tíðni fijónæmis
meðal fólks á höfuðborgarsvæðinu
árið 1992 og var það hluti af ál-
þjóðlegri könnun á fijónæmi. Dav-
íð segir að fijónæmið sé mun
meira meðal þeirra sem yngri eru,
en fari minnkandi með hækkandi
aldri.
Kópurinn
kemst
bráðum út
NÚ STYTTIST í það að af-
rækti kópurinn í Húsdýragarð-
inum í Laugardal fái að fara
út og busla í selalauginni.
Hann (sem raunar er kven-
kyns) er aftur farinn að þyngj-
ast eftir afturkipp í síðustu
viku og að sögn Margrétar
Daggar Halldórsdóttur,
rekstrarstjóra Húsdýragarðs-
ins, er útlitið langt frá því að
vera vonlaust.
„Hún er reyndar komin með
smákvef — en við læknum það
bara. Annars verður hún að
fara að komast út, því að hún
er orðin svo geðvond á inniver-
unni og svo þarf hún líka að
fara að hreyfa sig meira. Við
byijum á því að hleypa henni
út part úr degi og lengjum svo
tímann smátt og smátt,“ segir
Margrét Dögg, sem vonar það
besta, en segir jafnframt að
allt geti gerst.