Morgunblaðið - 09.08.1996, Blaðsíða 8

8 FÖSTUDAGUR 9. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
EIGNARHALO HALENDIS
Tillögur um þjóðareign hálendisins margsinnis fluttar á Aiþingi á áttunda áratugnum —
Skrifaðu bara eitt stykki hálendi á mig, Davíð minn. Ég hef reynslu í að gæta sam-
eignar þjóðarinnar ... vel...
„Kattamömmur“ í Kópavogi
Morgunblaðið/Árni Sæberg
RUT Magnúsdóttir og Kristín Ragnarsdóttir með kettlingana
þrjá. „Fósturbarn“ þeirra er í baksýn.
FYRIR skömmu fóru tvær telpur á
bæ einn í Kjós til þess að gæta þar
barns um tíma. Þegar þær komu
þangað fréttu þær að þrír litlir
kettlingar væru móðurlausir í
hlöðu nálægt bænum. Móðir kettl-
inganna hafði horfið og veit enginn
um afdrif hennar. Telpurnar fengu
leyfi til að taka kettlingana með
sér heim og án þess að segja for-
eldrum sinum frá því fluttu þær
kettlingana með sér í ferðatösku
sinni.
„Við vorum svo hræddar um að
fá ekki að taka þá með okkur að
við sögðum ekki frá þeim fyrr en
við komum heim. Þegar þeir fóru
að mjálma á leiðinni heim sungum
við eins hátt og við gátum svo ekki
heyrðist í þeim og við gættum þess
vel að þeir gætu andað með því að
hafa töskuna vel opna,“ segir önnur
„kattamamman" í Kópavogi, Krist-
ín Ragnarsdóttir. Hún annast upp-
eldi móðurlausu kettlinganna
þriggja ásamt vinkonu sinni Rut
Magnúsdóttur.
Drukkið úr dúkkupela
„Það er heilmikið starf að ann-
ast kettlingana, þeir voru nýfædd-
ir og þurftu fyrstu vikuna að
drekka á tveggja tíma fresti og
við urðum að gefa þeim sérstaka
mjólkurblöndu sem við settum
saman samkvæmt upplýsingum frá
Dýraspitalanum og Helgu Finns-
dóttur dýralækni. Við notuðum
fyrst sprautu sem við fengum á
Dýraspítalanum til þess að gefa
kettlingunum, svo skiptum við yfir
i dúkkupela en núna erum við að
prófa að gefa þeim úr mjög litlum
barnapela enda hafa þeir mikið
stækkað síðan við komum með þá
heim í Kópavoginn."
Það var mikiö um að vera þegar
blaðamaður Morgunblaðsins kom
til að sjá þessa litlu munaðarleys-
ingja sem nú er verið að ala upp
í blokk við Hlíðarhjalla í Kópa-
vogi. Móðir Kristínar, Sveinbjörg
Hrólfsdóttir, sagðist ekki hafa ver-
ið mjög hrifin fyrst af fjölguninni
á heimilinu. „En svo fór maður að
taka þátt í að koma þessum litlu
öngum á legg, það þurfti að halda
á þeim hita með hitaflöskum ög
gæta þess að gefa þeim reglulega.
Kristín hefur þó vaknað til þeirra
allar nætur og hún og Rut ásamt
tveimur vinkonum þeirra hafa að
mestu séð um að annast kettling-
ana,“ sagði Sveinbjörg.
Kristín og Rut eru líka í vist og
meðan þær sinna „fósturbarninu"
sem þær passa hlaupa vinkonur
þeirra undir bagga með kettling-
ana. Þeir eru fluttir á milli íbúða
í pappakassanum sínum með hita-
flöskuna og pelann í farteskinu.
En nú voru margar hendur á lofti
við að gefa kettlingunum og auk
þess voru gestir komnir til þess
að skoða þá. Slíkar gestakomur
hafa verið margar að undanförnu.
Einn kettlingurinn hefur þegar
fengið heimili sem bíður eftir hon-
um þegar hann hefur náð þeim
þroska að geta tekið að sér hlut-
verk sæmilega virðulegs heimili-
skattar. Ronja heitir litla læðan
sem bráðum fer á sitt nýja heim-
ili, en það er konan sem þær vin-
konurnar eru í vist hjá sem ætlar
að taka Ronju litlu. Hinir kettling-
arnir, tveir högnar, eru heimilis-
lausir. „Við getum því miður ekki
haft þá af því að við búum í blokk
og það er ekki nógu góð aðstaða
til að hafa þá þegar þeir stækka.
Vonandi vilja einhveijar góðar
manneskjur taka þá að sér,“ sögðu
Kristín og Rut.
Það var gaman að sjá hve móð-
urlega þær önnuðust litlu krílin,
sem vafin inn i þvottastykki sugu
með áfergju litia dúkkupelann sem
þau fá nú lífsnæringuna úr. Það
var greinilegt á svip hinna ungu
fóstra og gesta þeirra, að þarna
fór fram mikilvægt björgunar-
starf.
Réttarmannfræði
Rannsakar fjölda-
grafir í Bosníu
Eva Elvira Klonowski
HÓPUR réttarlækna,
mannfræðinga og
annarra sérfræð-
inga á vegum Stríðsglæpa-
dómstólsins í Haag mun
innan skamms hefja ná-
kvæmar rannsóknir á lík-
amsleifum sem fundist hafa
í fjöldagröfum í Bosníu. í
þeim hópi verður íslenskur
ríkisborgari, Eva Elvira
Klonowski, doktor í mann-
fræði og starfsmaður Rann-
sóknarstofu Háskólans.
Eva kom_ ásamt fjölskyldu
sinni til íslands árið 1982
eftir að herlög voru sett í
heimalandi þeirra, Póllandi.
Fjölskyldan var þá á ferða-
lagi um Evrópu og ákveða
að snúa ekki aftur heim.
Þau dvöldust í Austurríki
þar til þeim bauðst að koma
til íslands. Aðalástæða þess
að þau völdu að fara var sú að
hér á landi bauðst vinna.
Eva var valin úr stórum hópi
umsækjenda til þess að fara til
Bosníu. Starfið er sjálfboðaliða-
starf en sérfræðingar á sviði rétt-
arlæknisfræði og réttarmann-
fræði hafa mjög sóst eftir því að
komast í hóp rannsóknarmann-
anna. Sérgrein Evu er greining á
beinum. „Ég get greint aldur,
kyn, hæð, sérkenni og áverka af
mannsbeinum. Þessi menntun mín
er mjög sérhæfð og á Norðurlönd-
um er enginn annar með sambæri-
lega menntun, og sennilega eng-
inn í allri Evrópu.“ í Bosníu mun
hún starfa fyrir bandarísk sam-
tök, sem nefnast Physicians for
Human Rights (PHR), eða Lækn-
ar í þágu mannréttinda. Þau vinna
á vegum Stríðsglæpadómstólsins
í Haag og undir vernd friðar-
gæsluliða Sameinuðu þjóðanna.
Töluverð áhætta fylgir starfínu
í Bosníu. „Það eru ekki allir sem
vilja að sannleikurinn komi í ljós
varðandi fjöldagrafimar. Friðar-
gæsluliðar Sameinuðu þjóðanna
munu þó gæta rannsóknarmanna
og að minnsta kosti er ekki stríð
sem stendur. Starfínu fylgir mik-
ill heiður og því sætti ég mig við
áhættuna." Starfssamningur Evu
nær til loka september og verður
framlengdur ef talið er að hún
hafí unnið vel. „Sem stendur er
gert ráð fyrir að allir friðargæslu-
liðar yfírgefí ríki fyrrum Júgó-
slavíu fyrir árslok. Þá er ætlunin
að rannsóknarmenn verð farnir á
brott enda er ósennilegt að vinnu-
friður verði eftir það.“
Eva tók doktorspróf í mann-
fræði við háskólann í Wroclaw í
Póllandi 25 ára gömul og var þá
yngsti doktor landsins. Síðan þá
hefur hún sótt framhaldsnámskeið
og starfsreynslu til Bandaríkj-
anna. Þar er töluvert um að mann-
fræðingar sérhæfi sig í því sem
nefnt er forensic anthropology eða
réttarmannfræði. Eva komst í
samband við prófessor við háskóla
í Flórída og hefur feng-
ið að vinna að verkefn-
um á þessu sviði fyrir
hans tilstuðlan. Meðal
annars vann hún ný-
lega að rannsókn á lík-
amsleifum ungs drengs sem hafði
verið hlutaður í sundur og settur
í steypu ofan í þrjár tunnur. Það
mál vakti mikla athygli í Banda-
ríkjunum.
Hér á landi hefur Eva aðallega
starfað fyrir Rannsóknarstofnun
Háskólans en nýlega hefur hún
unnið verkefni fyrir fomleifafræð-
inga við greiningu á beinum úr
kumlum í Skriðdal.
Eva er ekki að öllu leyti ánægð
með þær starfsaðstæður sem
henni er búnar hér á landi. „Ég
► Eva Elvira Klonowski fædd-
ist í Póllandi árið 1946. Hún lauk
doktorsprófi í mannfræði við
háskólann í Wroclaw árið 1973
og var þar aðstoðarprófessor til
ársins 1981, en árið eftir kom
hún til íslands. Hér hefur hún
starfað við Rannsóknarstofnun
Háskólans frá komu sinni, en
einnig sótt námskeið og starfs-
reynslu til Bandarikjanna og
Frakklands. A þessu ári hefur
hún unnið fyrir Þjóðminjasafnið
við greiningu á beinum úr kuml-
um í Skriðdal. Eva er gift Irek
Adam Klonowski, matvælafræð-
ingi hjá Iðntæknistofnun, og
eiga þau tvö börn.
hef ekki fengið að vinna nóg við
verkefni tengd minni menntun. Á
Rannsóknarstofu Háskólans vinn
ég verk meinatækna og þarf
stundum jafnvel að sinna síma-
vörslu. Mér hefur gengið illa að
fá styrki til rannsókna og ráð-
stefnuferða og yfírleitt þurft að
borga allan kostnað sjálf. í lok
síðasta mánaðar fékk ég til dæm-
is svar vegna umsóknar um styrk
til að bæta aðferðir til aldursgrein-
ingar á beinum. Ýmsir þættir
varðandi styrkumsóknina voru
metnir og gefín var einkunn. Ég
fékk A fyrir öll atriði nema hæfí-
leika mína til að vinna rannsókn-
ina. Fyrir þann lið fékk ég B og
engan styrk. Sama dag fékk ég
bréf frá Bandaríkjunum þar sem
sagt var að ég hefði verið valin
til að fara til Bosníu. Ég virðist
vera nógu góð fyrir Sameinuðu
þjóðirnar, en ekki nógu góð fyrir
Islendinga."
Eva nefnir líka að sjaldan sé
leitað til hennar þegar gera þarf
rannsóknir á líkamsleifum vegna
dómsmála. „Þá sjaldan að þeim
dettur í hug að kalla í mig er það
ekki gert opinberlega. Ég vinn til
dæmis ekki fyrir ID-nefndina sem
verið hefur í fréttum að und-
anförnu vegna sjórekins
líks sem fannst. Mér
finnst móðgandi og nið-
urbijótandi að fá ekki
að starfa við það sem
ég er menntuð til. Ég
veit að ég get komið að gagni við
ýmislegt það sem snýr að dóms-
málum. Það er ekki svo að ég
geti komið í stað réttarlækna, en
ég get gert ýmislegt sem er á
jaðri þeirra starfssviðs. Ég vona
að sú viðurkenning sem starfínu
i Bosníu fylgir hjálpi til við að
koma mér á framfæri hér. Ég hef
engan áhuga á að fara burt frá
íslandi og leita mér að betri störf-
um annars staðar, því hér á ég
heima núna og bömin mín eru
íslendingar."
Ekki nógu
góð fyrir
íslendinga