Morgunblaðið - 21.08.1996, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 21. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
LISTIR
Reuter
SLASAÐUR frumbyggi er borinn á brott frá átakastaðnum við gamla þinghúsið í Canberra í gær.
Um 150 frumbyggjar gerðu árás á lögreglumenn við húsið, kastað var grjóti og öðru lauslegu og
lögreglukona er lífshættulega slösuð eftir spörk.
Hörð átök í Canberra vegna aðhaldsstefnu stjórnvalda
Frumbyggjar brenna
ástralska fánann
Canberra. Reuter, The Daily Telegraph.
HÖRÐ átök brutust út í Canberra,
höfuðborg Ástralíu, og víðar í land-
inu í gær og fyrradag í tilefni af
væntanlegum fjárlagatillögum rík-
isstjórnar hægrimanna þar sem
kveðið er á um mikinn niðurskurð
opinberra útgjalda. Verkalýðsfélög
stóðu fyrir skyndiverkföllum í verk-
smiðjum, námum og höfnum. Ætl-
unin er m.a. minnka mjög útgjöld
til málefna svartra frumbyggja og
voru fulltrúar þeirra atkvæðamiklir
í mótmælunum, nokkrir þeirra
brenndu ástralska fánann.
Leit að sjó-
ræningjum
Scilla. Reuter.
LÖGREGLAN á Ítalíu leitar nú sjó-
ræningja sem réðust til uppgöngu í
lystisnekkju sem lá við akkeri undan
strönd Ítalíu og neyddu sex franskar
konur til að afhenda þeim skartgripi
og peninga.
Talsmaður lögreglunnar sagði í
gær að hópur manna hefði farið um
borð í snekkjuna nokkrum klukku-
stundum eftir að hún lagðist við
akkeri nálægt þorpinu Seilla. Einn
mannanna var vopnaður skamm-
byssu og þeir höfðu á brott með sér
gjaldeyri fyrir jafnvirði 175.000
króna, auk skartgripa. Konurnar og
áhöfn snekkjunnar, sem er skráð í
Bretlandi, sakaði ekki.
Frumbyggjar mótmæltu einnig í
Brisbane og Adelaide. „Komið, allir
sem vilja traðka á lögum þeira
hvítu, fána þeirra hvítu, traðka á
öskunni eins og þeir tröðkuðu á
okkar leifum," sagði einn af frum-
byggjunum í Canberra. Um þúsund
manns tóku þátt í aðgerðum frum-
byggja þar í gær og gekk mikið
á, um 150 manna hópur réðst á
lögregluna og kastaði múrsteinum
og glerflöskum í liðsmenn hennar.
Sparkað var mörgum sinnum í lög-
reglukonu, hún var flutt á sjúkra-
hús og var í lífshættu er síðast frétt-
ist. Þátttakendur reyndu að bijótast
inn í gamla þinghúsið í borgarhlut-
anum en óeirðalögregla kom í veg
fyrir það.
„Allt sem við viljum er réttlæti
í okkar eigin landi,“ sagði Charles
Perkins, einn af talsmönnum frum-
byggja. „Við viljum ekki að ríkisút-
gjöld verði skorin niður, það er þeg-
ar nógu erfitt að komast af. Auð-
legð Astralíu kemur frá löndum
frumbyggja. Sýnið okkur réttlæti".
Brotist inn í þinghús
Á mánudag tóku um 20.000
manns þátt í mótmælaaðgerðum á
vegum stéttarfélaganna í Canberra
og kom fólkið víða að í langferða-
bílum, sagt var að aðgerðirnar
væru þær mestu í borginni í tvo
áratugi.
Um 30 lögreglumenn og fjöldi
mótmælenda slasaðist í átökum við
húsakynni þingsins og um 20 voru
handteknir. Enn meiri harka færð-
ist í átökin er um þúsund manna
hópur, þ. á m. margir frumbyggjar
og háskólanemar, réðst inn í aðal-
sal hússins og notaði sporvagn til
að bijótast í gegnum sexfalda röð
lögreglumanna. Að átökunum
loknum voru blóðpollar á marmara-
gólfi salarins, auk glerbrota og
annars braks.
John Howard forsætisráðherra,
Kim Beazley, leiðtogi stjórnarand-
stöðu Verkamannaflokksins, og
nokkrir af æðstu mönnum verka-
lýðshreyfingarinnar fordæmdu of-
beldið. Sagði Howard stjórnvöld
aldrei myndu láta undan hótunum
um líkamlegt ofbeldi. Hann neitaði
að ræða við fulltrúa stéttarfélaga
á fundi sem ákveðinn hafði verið
fyrir fram en gekk þess í stað um
þingsalinn með sjónvarpsfólki.
Einnig var sýnt er Howard þakk-
aði lögreglumönnum, sem margir
voru með umbúðir um höfuð og
rifin einkennisklæði, fyrir frammi-
stöðu þeirra.
Ríkisstjórn Howards hyggst
draga úr fjarlagahalla og erlendum
skuldum sem valdið hafa miklum
áhyggjum á fjármálamörkuðum.
Einnig er ætlunin að skerða mið-
stýringarvald stéttarfélaga við kja-
rasamninga og líta þau á lögin sem
aðför gegn sér. Störfum hjá opin-
berum aðilum hefur þegar verið
fækkað um mörg þúsund.
Austurríki og Evrópusambandið
Klima vill minnka greiðslur
Vín. Reuter.
VIKTOR Klima, fjármálaráðherra
Austurríkis, sagði í blaðaviðtali á
mánudag, að Austurríki stefndi að
niðurskurði á greiðslum sínum til
Evrópusambandsins (ESB), og ekki
kæmi til greina undir neinum kring-
umstæðum að greiðslurnar yrðu
hækkaðar.
„Við erum ekki launagreiðendur
Evrópusambandsins," segir Klima í
viðtalinu, sem birtist í dagblaðinu
Kurier, og bætir við að hann geti
ekki ímyndað sér að nettógreiðslur
Austurríkis verði hækkaðar.
Á árinu 1995 borguðu Austurrík-
ismenn 9,59 milljarða skildinga, eða
hátt í 36 milljarða króna, til hinna
sameiginlegu sjóða ESB umfram það
sem þeir fengu greitt úr þeim. Klima
segir að framlag Austurríkis myndi
minnka á næsta ári í kjölfar þrýst-
ings frá nokkrum aðildarþjóðum,
þ.á.m. Þýzkalands, sem m.a. hefur
leitt til niðurskurðar á niðurgreiðsl-
um til landbúnaðar.
„Þetta er mjög jákvæð þróun,“
segir Klima. Hann ítrekaði, að Aust-
urríki væri staðráðið í að vera með-
al fyrstu ríkja til að taka þátt í Efna-
hags- og myntbandalagi Evrópu árið
1999, þrátt fyrir að fjárlagahalli og
skuldastaða ríkissjóðs væru enn of
óhagstæð til að uppfylla Maastricht-
skilyrðin svokölluðu.
Með nýjum fjárlögum, sem af-
greidd voru fyrr á þessu ári og gilda
til næstu tveggja ára, er ætlunin að
ná fjárlagahallanum niður fyrir sett
mörk, sem eru 3% af vergri lands-
framleiðslu.
„Og umskiptin hvað varðar
skuldahlutfallið mun nást á árinu
1997,“ segir fjármálaráðherrann,
sem bindur vonir við að einkavæðing
og endurskipulagning opinberrar
lántöku bæti stöðu ríkissjóðs nægj-
anlega vel.
1995 var skuldahlutfall Austur-
ríkis um 72% af vergri landsfram-
leiðslu, en mörk Maastricht-samn-
ingsins liggja við 60%.
Er spuni
blekking?
TONLIST
II a II g r í m s k i r k j a
ORGELLEIKUR
Gunnar Idenstam lék verk eftir J.S.
Bach, Marcel Dupré, eigin útsetning-
ar og frumsamin verk. Sunnudagur-
inn 18. ágúst, 1996.
í RAUN er nútíminn ótrúlega fá-
tækur af stórum verkum, sem eru
bæði krefjandi fyrir flytjendur og
áhugaverð fyrir almenna hlustend-
ur. Það hefur leitt til þess að eldri
stórverk, þar sem gerð er krafa
um hefðbundna skala- og hljóma-
tækni, hafa sífellt verið leikin, svo
að fátt er þar nýtt eða nokkuð sem
hægt er að gera betur. Aðeins
undraverðir leiknisnillingar geta
kallað saman fólk og skiptir þá
meira máli hver spilar en hvað er
spilað.
Oft hefur því verið haldið fram,
að framboð flytjenda sé komið
langt fram úr framboði frums-
amdra verka, auk þess sem
meginmagn nýrra verka, sam-
kvæmt gamalli reglu, nái ekki
athygli hlustenda eða að flutning-
ur þeirra sé aðeins bundinn við
afmarkaða áhugahópa. Leiklist-
armenn, tónlistarfólk og jafnvel
dansarar hafa í miklum mæli
reynt að skapa sín verk sjálfir og
gert margt tæknilega vel, en því
miður og oftast, sannast, að góð
fagkunnátta veitir ekki sjálfgef-
inn aðgang að innviðum listarinn-
ar. Þessi leit að einhveiju nýju,
hefur oftlega leitt til eins konar
fijálslegra endursagna eða jafn-
vel skrumskælinga á gömlum
verkum og einnig hefur verið
reynt að gera sér mat úr dægur-
skemmtiefni, sem grunn að stærri
verkum. Þessi leit er skiljanleg
og leikur magnmikið framboð
fjölmiðla stórt hlutverk í útþynn-
ingu á innihaldi, því það tekur
langan tíma að semja gott verk
og góðir listamenn skapa oftlega
mjög fá slík en fjölmiðlunin hefur
engan tíma eða áhuga á að bíða
eftir slíku. Gamalt verður þeim
leiðinlegt, nýtt er nýtt og það er
enginn tími til að gaumgæfa hvort
nýjungin er góð eða slæm.
Þessi leit að nýjum viðfangs-
efnum hefur á sviði tónlistar tek-
ið á sig margvíslegar myndir. Nú
er snörun eða spuni í tísku, út-
setningar á þjóðlögum, alls konar
raftilraunir og tónefni, sem er
sótt til ýmissa stílbrigða í dægur-
tónlist, svo nokkuð sé nefnt. Það
sem einkenndi tónleika Gunnars
Idenstam var þessi leit og aðeins
eitt verk var þarna flutt í sinni
rituðu gerð, eftir Marcel Dupré.
Allt annað efni voru umritanir og
spunaverk eftir orgelleikarann.
Tónleikarnir hófust á flutningi
þriggja þátta úr Die Kunst der
Fuge, eftir J.S. Bach, í umritun
eftir Idenstam og var þar um að
ræða fyrstu fúguna, kanón í átt-
und (nr. 12) en kanónstefið er
skreytt spegilmynd af aðalstefinu
og seinni þrefalda fúgan (nr. 11).
Frá hendi J.S. Bach eru ekki til
neinar leiðbeiningar um notkum
hljóðfæra en í jafn flóknum rit-
hætti og í „Fúgulistinni“ verður
aðgreining raddanna á orgel ekki
sannfærandi. Hjá Bach var annar
ritháttur á orgelfúgum en t.d. fyr-
ir sembal og að ekki sé talað um
kórfúgurnar. Þrátt fyrir mikla
hljómborðsleikni hjá Idenstam, var
þrefalda fúgan sérstaklega, og
einnig sú fyrsta, ákaflega óljós og
reyndar „ó-bach-leg“, svo ein-
kennilega sem það kann að þykja,
en orgelritháttur Bachs var á
margan hátt sérstæður og ólíkur
því sem hann gerði í verkum fyrir
önnur hlóðfæri.
Svíta op. 39, eftir Marcel Dupré,
er tæknilega vel gerð fyrir orgel
og þar fór Idenstam á kostum.
Verkið sjálft er mótað af spuna-
tækni og notar hann að mestu
eitt steffrymi fyrir hvern þátt, rétt
eins og barokkmenn gerðu í
smærri verkum, en sífelldar endur-
tekningar stefjanna mynduðu ekki
samfelldan „söguþráð“ og var
form verksins oftlega nokkuð slit-
rótt og það sem myndaði eina
heild var oft nokkuð „hjakk-
kennt“.
Þriðja verkefnið var syrpa af
útsetningum á Norrænum þjóðlög-
um eftir Idenstam. Það var margt
fallega hljómandi í þessum útsetn-
ingum, en sem konsertviðfangs-
efni, var þetta eins og endalaus
lestur smáljóða. Það var auðheyrt,
að síðasta verkið, Dómkirkjutón-
list, eftir Idenstam, var, hvað
snertir úrvinnslu hugmynda og
formskipan, (sem var sérlega los-
araleg) er undir áhrifum frá tón-
smíðatækni Duprés. Tilraun Id-
enstam til að nota „yoyke“ eins
og Samar gera í söng sínum, og
líkja eftir rappi, var algerlega mis-
heppnuð og á ekkert sameiginlegt
með nefndum stíltegundum. Þó
brá fyrir Metal-rokk stefi í síðasta
verkinu, Tökkötu II, sem var af-
burða vel fiutt, þó verkið væri
ótrúlega laust í formi og farið úr
einu í annað.
Gunnar Idenstam er frábær
orgelleikari, hvað snertir tækni og
vald hans yfir orgelinu og eru
verk hans að því leyti til sannfær-
andi í leik hans en sem tónsmíðar
eru þær einkar lausar í formi og
þegar ein hugmynd, oftlega
spunakennd, hefur verið endurtek-
in nokkrum sinnum, tekur önnur
við, svo að tónmálið verður röð
hugmynda sem því miður mynda
ekki samfelldan tónbálk. Sumar
hugmyndirnar eru í raun tæknileg-
ar útfærslur á hljómum, hönnun
á ramma sem í vantar myndina.
Það má segja að þessi orgelsnill-
ingur sé að leita þess sannleika,
sem ekki er til og hvergi að finna
og hefði verið fróðlegt að heyra
hann leika eitthvað bitastæðara
en franska og fransk-stælda
spunatónlist.
Því má bæta við, að margir eru
sammála um að spuni sé blekk-
ing, því hann, eins og allt annað
sem maðurinn gerir, útheimti
æfingu. Erroll Garnder, sem var
einn af frumlegustu spunamönn-
um á sviði jazz-tónlistar, þvertók
fyrir það að verk hans væru spuni,
þau væru tónsmíðar sem hann
hafi samið og æft. Art Tatum
hljóðritaði sum spunaverk sín á
75 snúninga plötur og þegar upp-
tökutæknin breyttist með hi-fi
tækni og hæggengari plötum, var
henn fenginn til að spinna yfir
gömlu lögin aftur og kom þá í
ljós, að spuninn var nótu fyrir
nótu sá sami og á gömlu upptök-
unum. Til eru margfalt fleiri
dæmi um rugling á þessu sviði
og ef menn vilja kalla það spuna,
að fara í gömul fingraför, þá það,
en eins og spakur maður sagði
einu sinni, þá er spuni það sama
og semja hratt, en að semja er
að spinna hægt.
Jón Ásgeirsson