Morgunblaðið - 21.08.1996, Blaðsíða 23

22 MIÐVIKUDAGUR 21. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
Plf1T0l!l»|>Wííí
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
SKULDIR
SVEITARFÉLAGA
SKULDASTAÐA sveitarfélaganna er mjög alvarleg sam-
kvæmt upplýsingum í ágústhefti af Hagtölum mánað-
arins. Þar kemur fram, að skuldir þrettán af fjórtán stærstu
sveitarfélaganna nema 8-9% af landsframleiðslu og um
130-150% af skatttekjum þeirra. í þessum tölum eru taldar
með skuldbindingar vegna lífeyrissjóða starfsmanna, sem
þar til nýlega hafa ekki verið taldar með hjá sveitarfélögun-
um fremur en ríkinu. Sem betur fer hefur orðið breyting
þar á síðustu misseri, enda eru lífeyrisskuldbindingarnar
jafn raunverulegar og aðrar skuldir.
Hreinar skuldir sveitarfélaganna eru áætlaðar um 25
milljarðar króna í lok þessa árs og lífeyrisskuldbindingarn-
ar 15-20 milljarðar til viðbótar. Skuldasöfnunin fór að
mestu fram árin 1991-1994, ár efnahagssamdráttar og
atvinnuleysis. Um þverbak keyrði á kosningaárinu 1994,
þegar hallinn var um þriðjungur af tekjum og nær 2% af
landsframleiðslu. Til samanburðar má geta þess, að skuld-
ir sveitarfélaga voru innan við 1% af landsframleiðslu 1988.
Hallinn 1994 nam 7,4 milljörðum króna, um 1.700 milljón-
um á síðasta ári og er áætlaður um 100 milljónir á þessu
ári. Umtalsverð breyting til batnaðar hefur því orðið í fjár-
málum sveitarfélaga frá 1994.
í batnandi árferði og efnahagsuppsveiflu er hins vegar
brýn nauðsyn fyrir sveitarfélögin, eins og ríkið, að snúa
dæminu við og afgreiða fjárhagsáætlanir sínar með af-
gangi og hefja niðurgreiðslu skulda. Svo gífurlegur halla-
rekstur, sem verið hefur undanfarin ár, er ekki verjandi,
jafnvel þótt veija hafi þurft verulegum fjárhæðum til að
draga úr atvinnuleysi. Sveitarstjórnarmenn verða, sem aðr-
ir vörzlumenn opinbers fjár, að gæta þess að eyða ekki
meiru en aflað er. Þeir hafa verið frekir til lánsfjár eins
og sjá má af því, að síðustu sautján árin hafa sveitarfélög-
in samanlagt aðeins einu sinni verið rekin með afgangi.
Komin er tími til þess að breyting verði á og það til fram-
búðar. Skuldastaðan krefst þess eigi ekki illa að fara.
JARÐBUNDIN
JARÐARBERJARÆKT
EIN sérstæðasta nýjungin í íslensku ylræktarflórunni
hlýtur að teljast jarðarberjaræktin, sem hafin er hjá
Silfurtúni á Flúðum. Ræktunin hófst fyrr á árinu og eru
fyrstu íslensku jarðarberin nú að koma á markað.
Þetta er forvitnilegt og lofsvert framtak rétt eins og þau
sjónarmið Arnar Einarssonar garðyrkjubónda, sem fram
koma í Morgunblaðinu í gær. Orn segist óhræddur keppa
við innflutt jarðarber, sem ekki bera tolla, á jafnréttisgrund-
velli. Bendir hann réttilega á að íslensku berin muni berast
í verslanir sama dag og þau eru tínd og því ferskari en
hin innfluttu.
Þetta er heilbrigt og eðlilegt sjónarmið og eflaust mun
líklegra til árangurs í baráttunni um hylli neytenda en
kröfur um vernd og sérmeðferð íslenskra afurða.
ÓLYMPÍUMÓT
FATLAÐRA
HEFÐBUNDIÐ er orðið, að í kjölfar Ólympíuleika fari
fram Ólympíumót fatlaðra og er það jafnan haldið í
sömu borg. Nú er þetta mót fatlaðra nýhafið í Atlanta og
ekki stendur á verðlaunum íslenzkra þáttakenda. Þegar
hafa þeir unnið tvenn gullverðlaun og ein bronzverðlaun.
Þetta er í 10. sinn, sem Ólympíumót fatlaðra er haldið,
en hið fyrsta var í Rómarborg árið 1960. Þetta er jafn-
framt fimmta sinni, sem íslendingar taka þátt í mótinu.
íslendingar hafa verið sigursælir og nægir að minna á
Ólympíumótið fyrir fjórum árum í Barcelona, er 12 íslenzk-
ir keppendur unnu til 17 verðlauna.
íþróttir fatlaðra eiga sér ekki langa sögu í samanburði
við íþróttir almennt, en mikil vakning hefur orðið á þessum
vettvangi á undanförnum árum. Slík iðkun íþrótta meðal
fatlaðra er í senn skemmileg og áhugaverð, fyllir viðkom-
andi lífsvon og metnaði, sem öllum manneskjum er nauðsyn-
legt. Það er því með gleði og stolti, sem íslendingar fylgj-
ast með afrekum sinna manna í Atlanta og hvetja þá til
dáða í drengilegri samkeppni við íþróttamenn annarra þjóða.
UNGMENNAFÉLÖGIN
UNGMENNASAMBAND
Borgarfjarðar heldur 22.
Landsmót ungmennafé-
laganna 3.-6. júlí á næsta
ári. Miklar framkvæmdir standa nú
yfír við íþróttamannvirki í Borgar-
nesi þar sem mótið verður haldið að
mestu leyti og skipulagsvinnan er í
fullum gangi. Sex manna landsmóts-
nefnd stjómar undirbúningi mótsins
af hálfu UMSB en bæjarstjórn Borg-
arbyggðar og starfsmenn bæjarins
vinna að uppbyggingu mannvirkja.
Hugað að smáatriðunum
Formlegur undirbúningur hófst
með fyrsta fundi landsmótsnefndar
4. júlí 1994, réttum þremur árum
fyrir sjálft mótið. Ingimundur Ingi-
mundarson, forstöðumaður íþrótta-
miðstöðvarinnar í Borgamesi og for-
maður landsmótsnefndar, segir að
undirbúningur sé kominn vel á veg í
sumum greinum. „Við emm ekkert
famir að hugsa um framkvæmd
íþróttakeppninnar sjálfrar, það er ekki
tímabært, en höfum notað tímann til
að huga að fjölda smáatriða sem oft
vilja gleymast í svona mótshaldi. „Ég
hugsaði málið strax út frá því að ég
væri sjálfur að fara á landsmót og
spurði mig hvaða atriði ég myndi
leggja mest upp úr að hafa í lagi og
hvaða atriði styngju mann mest í
augum ef þau væm í ólagi. Handtök-
in hafa verið æði mörg, þó enn sé
margt eftir, og maður er sífellt að
velta því fyrir sér hveiju maður sé
að gleyma," segir Ingimundur.
Ingimundur hefur verið í þessu
starfí af lífí og sál frá upphafí. Hann
segist hafa tekið það strax eins og
hverja aðra vinnu, þó um sjálfboðal-
iðastarf sé að ræða. Öðmvísi gangi
þetta ekki. Hann segist hafa góða
landsmótsnefnd með sér og nú hefur
verið ráðinn framkvæmdastjóri lands-
mótsins, Kristmar Ólafsson, fram-
kvæmdastjóri knattspyrnudeildar
Skallagríms. Hann hefur verið í 15%
starfí í sumar en verður í fullu starfí
hjá landsmótsnefnd frá hausti og fram
að móti.
Fjárhagsgrundvöllur tryggður
Kristinar segir að fjárhagslegur
undirbúningur sé langt kominn. í
upphafí var lögð áhersla á að fá fyrir-
tæki í héraðinu til að vera aðal-
styrktaraðila. Samningum er ekki lok-
ið en útlit er fyrir að hópur fyrir-
tækja taki sig saman um stuðning
við landsmótið.
Gmndvallarbreyting verður á fjár-
mögnun þessa landsmóts, frá því sem
verið hefur. Þing Ungmennafélags
íslands ákvað að hækka skráningar-
gjöldin þannig að þau myndu standa
undir meginhluta kostnaðarins. Ung-
mennasamböndin greiða 3.500 kr.
fyrir hvem einstakling sem þau senda
á mótið. Ingimundur leggur áherslu
á að þetta sé ekki gert að tillögu
UMSB, þótt þessi breyting komi til
framkvæmda nú. Með þessu vilji for-
ystumenn sambandanna fækka
áhættuþáttunum við mótshaldið.
Fleiri áhorfendur
Fáir áhorfendur komu á síðasta
landsmót sem haldið var á Laugar-
vatni og varð um 5 milljóna kr. tap
á því. Af því tilefni vakna spumingar
um það hvort landsmót ungmennafé-
laganna séu ekki úrelt hugmynd,
hvort tilverugrundvöllur þeirra sé ekki
brostinn. Ingimundur harðneitar
þessu. „En auðvitað þurfa landsmótin
að taka breytingum eins og aðrir hlut-
ir í þjóðfélaginu. Við þurfum að höfða
meira til almennings og emm að und-
irbúa ýmsa afþreyingu fyrir fjölskyld-
una I tengslum við mótið,“ segir hann.
Hann bendir á að stór landbúnaðar-
sýning verði á Hvanneyri um lands-
mótshelgina og muni þessir atburðir
styrkja hvor annan. Ingimundur segir
að þótt landsmótið sé ekki lengur
langstærsta íþróttamótið hér á landi
sé það mikið mót sem geti haft að-
dráttarafl ef rétt er að staðið. Það sé
í samkeppni við önnur mót og þurfí
mótshaldarar á hverjum tíma að
standa sig í samkeppninni. Hann
kveðst til dæmis ekki óttast að lands-
mótið hverfí í skuggann af Smáþjóða-
leikunum sem haldnir verða í Reykja-
vík um það bil mánuði áður.
Kristmar og Ingimundur binda
miklar vonir við að hin nýja fjármögn-
Morgunblaðið/Helgi Bjamason
NÝ sundlaug verður byggð á milli Skallagrímsvallar sem hér sést í endann á og íþróttamiðstöðvarinnar.
Undirbúa Landsmót
a nyj uin grunm
Forráðamenn Landsmóts ungmennafélaganna í
Borgamesi ’97 vonasttil að geta hafíð landsmótin
til vegs og virðingar á ný með nýjum fjárhags-
grunni og fleiri áhorfendum. Helgi Bjamason ræddi
við þá og kynnti sér þær miklu framkvæmdir sem
nú eru í uppbyggingu íþróttamannvirkja í Borgamesi.
LISTAMAÐURINN hafði Egil Skalla-Grímsson á yngri árum í huga
þegar hann teiknaði merki landsmótsins. Eins og merkið bendir til
er höfðað til sögu héraðsins við kynningu á mótinu. Hinir víkingarn-
ir á myndinni eru Ingimundur Ingimundarson formaður landsmóts-
nefndar og Kristmar Ólafsson framkvæmdastjóri.
un landsmótanna lyfti þeim upp úr
öldudalnum. Mesta breytingin felst í
því að ekki þarf að selja inn á mótið
og því er vonast eftir fleiri áhorfend-
um. Kristmar á von á að mynstrið
breytist frá því sem verið hefur, ein-
staklingar og fjölskyldur líti við dag
og dag eða hluta úr degi, þegar því
fínnst eitthvað áhugavert á dag-
skránni, en ekki verði eins mikið um
það að heilu fjölskyldurnar séu alla
helgina eins og var þegar landsmótin
voru upp á sitt besta. Þá segir hann
að aukinn áhorfendafjöldi auðveldi
sölu auglýsinga og kynningu á mót-
inu.
Kostnaður á annað hundrað
milljónir
Aðstaða til landsmótshalds í Borg-
amesi verður mjög góð, að sögn Ingi-
mundar. Bæjarstjóm Borgarbyggðar
ræðst í miklar fjárfestingar vegna
landsmótsins. Þessa dagana og vik-
urnar er verið að ganga frá frjáls-
íþróttaaðstöðu á Skallagrímsvelli.
Meðal annars er lagt gerviefni á sex
hlaupabrautir allan hringinn og eru
tvær þeirra upphitaðar. Þýskir verk-
takar eru þessa dagana að ljúka við
merkingar. Einnig er unnið við áhorf-
endasvæði, bílastæði og malbikaðan
tennis- eða handboltavöll. Einnig
tengingar svæðisins við Skallagríms-
garð. Að sögn Guðmundar Guðmars-
sonar, forseta bæjarstjórnar Borgar-
byggðar, verður byijað á aðstöðu við
útisundlaug í haust, en hún verður á
milli Skallagrímsvallar og íþróttamið-
stöðvarinnar. Laugin, sem verður 25
metra löng, verður síðan byggð í vor,
ásamt heitum pottum og annarri að-
stöðu.
Á næsta ári þarf að útbúa tjald-
svæði og aðstöðu á þeim en þau verða
á túnum við hringveginn fyrir ofan
Borgames. Að sögn Guðmundar er
áætlað að kostnaður við framkvæmd-
imar í ár verði 80-90 milljónir kr.
Eftir er þá kostnaður við sundlaugina
og ýmsa aðra aðstöðu svo ljóst er að
Borgarbyggð mun leggja eitthvað á
annað hundrað milljónir króna í upp-
byggingu iþróttamannvirkja og að-
stöðu fyrir landsmótið. Guðmundur
segist ekki líta á þessar framkvæmd-
ir eingöngu í tengslum við landsmót-
ið. „Þetta er framhald á uppbyggingu
íþróttamannvirkja í Borgamesi og
útisundlaugin og tilheyrandi aðstaða
er ekki síður liður í ferðamannaþjón-
ustu en íþróttaaðstaða," segir hann.
Ingimundur Ingimundarson segir
allt útlit fyrir að öll aðstaða verði tilbú-
in tímanlega fyrir landsmótið. Segir
hann að bæjaryfirvöld standi mjög vel
að málum. „Hér verður orðin ein besta
íþróttaaðstaða í landinu og hún mun
skapa mikla möguleika í framtíðinni.
Stutt er í alla þjónustu þannig að
aðstaða fyrir landsmótshald verður til
mikillar fyrirmyndar," segir hann.
H=u
MIÐVIKUDAGUR 21. ÁGÚST 1996 23
Atvinnuleysi var 3,8 prósent af áætluðum mannafla á landinu í júlímánuði
Skráðum atvinnuleysis-
dögum fjölgaði um tíu
þúsund í júlí. Atvinnu-
leysi var mest á höfuð-
borgarsvæðinu en
minnst á Vestgörðum í
júlí. Mun fleiri atvinnu-
leysisdagar voru skráðir
meðal kvenna en karla í
mánuðinum. Reiknað er
með að atvinnuleysi auk-
ist á landinu í ágúst
vegna sumarlokana fisk-
vinnslustöðva og geti
orðið á bilinu 3,8-4,2% í
mánuðinum.
Atvinnuleysi í maí, júní og júlí 1996
Hlutfall atvinnulausra
af heildarvinnuafli
Á höfuðborgarsvæðinu standa \
3.838 atvinnulausir á bak \ , 1 1
viðtöluna 4,6% í júlí OvX, r~ r\ ^
og fjölgaði um 351 S 3,8n r"\ A í VK j
fráþvííjúní. /'Fi 0,5% 0, VEST- \ ‘i « ►
Alls voru 5.391 atvinnu- £x%ji I FTI if I FIRÐIR /
lausir á landinu öllu < M J J ■ igj
i júlí og hafði
flölgað um 440
frá þvi í júní.
A M J
S!
KRÁÐUM atvinnuleysis-
dögum fjölgaði um tæplega
10 þúsund í júlí frá mánuð-
inum á undan, eða um
8,9%. Atvinnuleysi í mánuðinum
er 3,8% af áætluðum mannafla á
vinnumarkaði. Atvinnuleysi hefur
ekki aukist jafnmikið milli júní og
júlí síðan 1991. Þetta kemur fram
í yfirliti Vinnumálaskrifstofu fé-
lagsmálaráðuneytisins um at-
vinnuástandið.
Fjölgun atvinnulausra er mest á
höfuðborgarsvæðinu. Þar mældist
4,6% atvinnuleysi í júlí. I mánuðin-
um voru skráðir tæplega 117 þús-
und atvinnuleysisdagar á landinu
öllu, rúmlega 43 þúsund dagar hjá
körlum og 74 þúsund dagar hjá
konum. Þetta jafngildir því að
5.391 maður hafi að meðaltali ver-
ið á atvinnuleysisskrá í mánuðin-
um, þar af 1.988 karlar og 3.403
konur, eða um 3,8% af áætluðum
mannafla á vinnumarkaði.
Atvinnuástandið
versnaði alls staðar
I júlí í fyrra var atvinnuleysi
3,9% af áætluðum mannafla á
vinnumarkaði. Atvinnuleysi hefur
ekki aukist jafnmikið milli júní og
júlí síðan 1991. Vinnumálaskrif-
stofa segir ástæðurnar m.a. sum-
arlokanir fiskvinnslustöðva, fækk-
un hlutastarfa auk þess sem átaks-
verkefni séu nokkuð færri miðað
við júlímánuð undanfarin þrjú ár.
Síðastliðna tólf mánuði voru að
meðaltali 5.971 manns atvinnu-
lausir eða um 4,5% af áætluðum
mannafla á vinnumarkaði.
Atvinnuástandið versnaði alls
staðar á öllum atvinnusvæðum frá
því í júní. Hlutfallsleg fjölgun at-
vinnulausra er þó mest á Norður-
landi vestra, Suðurnesjum og á
höfuðborgarsvæðinu. Hlutfallslegt
atvinnuleysi er mest á liöfuð-
borgarsvæðinu, 4,6%, en minnst á
Vestfjörðum, 0,6%. Atvinnuleysið
er þó alls staðar minna en í júlí í
fyrra nema á Austurlandi, höfuð-
borgarsvæðinu og Vesturlandi.
Atvinnuleysi kvenna
jókst um 13%
Atvinnuleysi kvenna jókst um
rúm 13% milli mánaða en um rúm
2% hjá körlum. Atvinnulausum
konum fjölgaði þannig um
393 á landinu meðan at-
vinnulausum körlum fjölg-
aði um 47.
Síðasta dag júlímánaðar
voru 5.647 manns skráðir
atvinnulausir á landinu
öllu, þar af 1.987 karlar og 3.660
konur. Atvinnulausum í lok júlí
fækkar um 141 miðað við mánuð-
inn á undan og um 392 miðað við
júlílok 1995. Atvinnulausum körl-
um fækkaði um 165 miðað við
mánuðinn á undan en atvinnulaus-
um konum fjölgaði um 24.
Ekki meiri aukning
veriðfrá 1991
Atvinnuleysi í maí, júní og júlí 1996
skipt eftir svæðum og kyni
Höfuðborgarsv.
Landsbyggðin
Vesturland
Vestfirðir
Norðurl. vestra J
Norðurl. eystra J
Asuturland
Suðurland
Suðurnes
Landið allt
Mest fjölgun
atvinnulausra
á höfuð-
borgarsvæði
10%
KARLAI
«
KONUR
í lok júlí fækkaði atvinnulausum
á skrá um 186 á höfuðborgarsvæð-
--------- inu, um 51 á Norður-
landi eystra, um 28 á
Suðurnesjum, um 22 á
Suðurlandi og um þijá
á Norðurlandi vestra.
Hins vegar fjölgaði um
85 á Vesturlandi, um
59 á Austurlandi og um 5 á Vest-
fjörðum.
14,4% í hlutastörfum
1 lok júlímánaðar voru 3.012
skráðir atvinnulausir í Reykjavík,
327 í Kópavogi, 316 í Hafnarfirði,
264 á Ákureyri, 204 í Reykja-
Atvinnuleysi
meðal kvenna
jókstum 13%
milli mánaða
nesbæ, 145 á Akranesi, 128 á
Selfossi, 115 í Garðabæ, 53 á Sel-
tjarnarnesi, 49 í Mos- -----------
fellsbæ, 47 í Snæ-
fellsbæ, 45 á Siglufirði,
44 í Vestmannaeyjum,
38 á Reyðarfirði, 36 á
Fáskrúðsfirði, 36 á
Stöðvarfirði, 35 á
Stokkseyri, 34 á Sauðárkróki, 32
í Vogunum, 30 á Vopnafirði, 28 á
Egilsstöðum, 27 á Skagaströnd,
25 í Þorlákshöfn, 22 í Borgarbyggð
og nærsveitum, 21 í Bessastaða-
hreppi, 21 á Seyðisfirði en færri
en 20 annars staðar.
Af 5.647 manns sem voru skráð-
ir atvinnulausir í lok júlí voru 81L.
í hlutastörfum, eða um 14,4%,
þ.e.a.s. þeir sem eru í reglubundn-
um hlutastörfum eða með tilfall-
andi eða timabundið hlutastarf á
síðasta skráningardegi í júlí. Af
1.987 körlum sem voru skráðir
atvinnulausir í lok júlí voru 126,
eða um 6,3%, í hlutastörfum en
af 3.660 konum voru 685 í hluta-
störfum, eða um 18,7%.
Búist við að atvinnuleysi
aukist í ágúst
Búist er við að atvinnuleysi auk-
ist á landinu í ágúst vegna sumar-
lokana fiskvinnslustöðva og geti
orðið á bilinu 3,8-4,2% í mánuðin-
um. í yfirliti Vinnumálaskrifstofu
segir að undanfarin 10 ár hafi at-
vinnuleysi minnkað um 0,6% að
meðaltali frá júlí til ágúst en at-
vinnuleysi hafi ýmist aukist eða ,
minnkað milli þessara mánaða. Þó
hafi það aukist undanfarin tvö ár
vegna kvótaleysis. Fjöldi atvinnu-
lausra í lok júlímánaðar var 5.647
samanborið við 6.039 í júlílok í
fyrra. Atvinnuleysið var 4,3% í
fyrra. Búast megi við talsverðum
lokunum fískvinnslustöðva í ágúst
en erfitt sé að meta hve mikill hluti
fiskvinnslufólks komi á atvinnu-
leysisskrá eða taki sumarleyfi. Lík-
legt sé því að atvinnuleysi aukist
nokkuð í ágúst. Gæti áhrifa af
sumarlokunum fiskvinnslustöðva
hins ekki verulega megi búast við
að atvinnuleysi aukist nokkuð á
landinu í ágúst og geti orðið á bil-
inu 3,8% til 4,2% í mánuðinum.
651 atvinnuleyfi
Framboð af lausum störfum hjá
vinnumiðlunum í lok júlí jókst
nokkuð frá síðasta mánuði. Um
það bil 75 laus störf voru hjá vinnu-
miðlunum í lok júlí, þar af 64 á
-------- höfuðborgarsvæðinu,
fimm á Vesturlandi, fjög-
ur á Suðurlandi og tvö á
Norðurlandi eystra. Á
öðrum svæðum voru ekki
laus störf hjá vinnumiðl-
unum.
Gefið var út 651 atvinnuleyfi
fyrstu sjö mánuði ársins, þar af
345 ný tímabundin leyfi og 187
framlengd, tímabundin leyfi. AIH
árið í fyrra voru gefin út 1.171
atvinnuleyfi, þar af 361 nýtt, tíma-
bundið leyfi og 377 framlengd.
tímabundin leyfi.