Morgunblaðið - 25.08.1996, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 25. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
BILLE August og eiginkona hans, leikkona Pernille August, koma
til frumsýningarinnar á „Jerúsalem".
Bille Augnst á
sjálfstýringu
Slóvensk lítilræði
NÝJASTA kvikmynd danska leik-
stjórans Bille August, „Jerusalem"
var frumsýnd á kvikmyndahátíð-
inni í Haugasundi í Noregi í vik-
unni og fær hún heldur slaka dóma
í norsku blöðunum, sem segja hana
ófrumlega og fyrirsjáanlega. Aðal-
leikararnir, Marie Bonnevie, sem
lék í einni mynd Hrafns Gunnlaugs-
sonar, og Pernille August, þykja
hins vegar standa sig vel.
„Jerusalem" er byggð á sam-
nefndri skáldsögu Selmu Lagerlöf
sem fjallar um bændur úr Dölunum
sem selja allar eigur sínar til að
fylgja prédikara eftir til fyrirheitna
landsins.„Myndskreyttar sígildar
bókmenntir eru fínar, en hvað svo,“
segir í Aftenposten um myndina.
„Hin mikla August-vél gengur og
gengur, suðar reglubundið og þar
með fyrirsjáanlega. Oft á sjálfstýr-
ingu. Óskarsverðlaunahafinn og
handhafi tveggja Gullpálma hefur
gert þetta áður. Og nú sést það.
Dregið hefur úr kraftinum, vélin
snuðar dálítið, gengur ekki eins
jafnt og áður en allt virðist þó
ganga af sjálfu sér.“
Gagnrýnandi Dagbladet segir
það besta við myndina vera það
að hún fái okkur til að líta á sögu-
persónurnar, hina heittrúuðu, í
réttu samhengi, í stórfengleik sín-
um og heimsku. Starfsbróðir hans
á Arbeiderbladet er hins vegar lítt
hrifinn og segir myndina endalausa
póstkosta-frásögn.
TONLIST
Sigurjónssafn
KAMMERTÓNLEIKAR
Bach: Gömbusónata nr. 2 í D, P.
Ramovs: 5 Bagatele za violo; Hin-
demith: Sónata f. einleiksviólu Op.
25 nr. 1; Brahms: Sónata nr. 2 í Es.
Svava Bemharðsdóttir, víóla; Krist-
inn Örn Kristinsson, pianó. Myndlist-
arsafni Siguijóns Ólafssonar, þriðju-
daginn 20. ágúst.
ÞAÐ væri eiginlega að bera í
bakkafullan lækinn að segja, að
notaiegastr kammertónleikasalur
höfuðborgarsvæðisins hefði enn
eina ferðina verið fullskipaður, en
þó var það eigi allfjarri sanni, þeg-
ar þau Svava Bernharðsdóttir og
Kristinn Örn Kristinsson efndu til
tónleika á þriðjudagskvöldið var.
Aðeins hálfum mánuði fyrr bar
upp á sama stað sömu Gömbusón-
ötu Bachs nr. 2 i D-dúr, þá leikna
á selló og píanó, og mætti kalla,
að víða deilist Ingjaldsfíflið - og
jafnframt í flestöðrum útgáfum en
hinni upphaflegu fyrir gömbu og
sembal. Vilja greinilega margir
meðlimir strengjafjölskyldunnar fá
að kveða þessa Lilju.
Ekki fannst undirrituðum upp-
færslan upp um áttund (eða hvað
það nú var) fyrir víólu hljóma að
öllu leyti sannfærandi. Var þar
ekki við flutninginn að sakast,
heldur við tónblæ hljóðfærisins,
sem, þótt dimmri sé en úr fiðlu,
nær samt ekki alveg þeim trega
sem sellóið - og sérstaklega hin
eina sanna „knéfiðla", violá da
gamba - nær í hægu þáttunum.
Það var vörumerki gömbunnar að
syngja allra strokfæra sárastan
blús með ekkasogum, eins og heyra
mátti í myndinni um Marais og
St. Colombe, Allir heimsins morgn-
ar. Sýnist manni Bach hafa tekið
mið af þvi, þótt vissulega virðist
tónlist hans alla jafna „þola“ um-
ritun til jafnvel íjarskyldustu hljóð-
færa. Annars lék Svava sónötuna
af stakri prýði, að vísu með sér-
kennilegri frösun í Andante-þætt-
inum, sem varð fyrir vikið örlítið
órólegur, en með góðri sveiflu í
hröðu þáttunum. Píanóleikurinn
var alilipur, þrátt fyrir einstaka
„loftnótu“ á hröðustu stöðum.
Hinn íjörugi slóvenski öldungur,
Primos Ramovs (f. 1921), sem
hleypur reglulega á íjöll enn hátt
á áttræðisaldri, er sagður eitt af-
kastamesta tónskáld þessa núver-
andi búsetulands víóluleikarans.
Bagatellur hans fyrir víólu án
undirleiks frá 1954 voru ef að lík-
um lætur frumfluttar utan Slóve-
níu þetta kvöld og báru með sér,
að Júgóslavía Títós var síður en
svo í jafn mikilli menningarein-
angrun og ísland á sama tíma, sem
þá átti varla nema 2 „módernísk"
tónskáld auk Jóns Leifs. Enda þótt
raðtæknivinna í anda Vinarskólans
seinni hafi ekki virzt mjög áber-
andi, var verkið í heild hressilega
ómstrítt og hrynrænt tilþrifamikið
innan hins þrönga tímaramma, því
fæstir þættir stóðu Iengur en 1-2
mínútur. Svava hélt vel utan um
verkið, séstaklega hinn bogatre-
móló-skotna Largo-lokaþátt; lék
af natni og töluverðum skaphita,
en hefði mátt gæta sín ögn betur
á tónhæð nokkurra efstu nótna í
þessari kreijandi míníatúru-svítu.
Fingurbijótum fjölgaði til muna
í Sónötu Pauls Hindemiths fyrir
einleiksvíólu Op. 25 nr. 1 frá 1922.
Hindemith vissi vel hvað hann
söng, því þá þegar var hann meðal
fremstu víóluleikara álfunnar,
bæði sem kvartettspilari og einleik-
ari, og vissi upp á hár hvað mátti
bjóða hljóðfærinu. Þetta var í lok
espressjóníska sköpunarskeiðs
hans, þar sem hann komst einna
næst atónalli framúrstefnu Schön-
bergs, án þess þó að gefa sig hinu
flæðandi rúbatói espressjónistanna
algerlega á vald á kostnað púlsryt-
mans. Svava komst nokkuð vel frá
þessu gríðarlega erfiða verki, þar
sem kennir margra og ólíkra stíl-
grasa, m.a.s. frá jassi á einum stað
eða tveimur. Sem fyrr vildu að
vísu nokkrar efstu nótur skjöplast
i inntónun, en að öðru leyti var
leikið af yfirvegun og sérstaklega
góðri bogatækni. 4. þátturinn, þar
sem yfirskriftin segir spilaranum
að hirða minna um tónfegurð en
ákefð, þaut hjá með miklu neista-
flugi, og hinn espressífi lokaþáttur
hlaut, eins og stóð í forskrift,
hæga og mikla tjáningu.
Brahms varð hins vegar að hálf-
gerðri hádeyðu á annars þokkaleg-
um tónleikum, ef svo mætti snara
„antiklimaks". Það eru ekki nema
nokkrar vikur síðan G-dúr sónata
hans fyrir fiðlu og píanó hljómaði
undurfagurt í þessum sama sal í
meðförum Halldórs Haraldssonar
og frú Zeuthen Schneiders. Varla
hafði flygillinn náð að versna að
marki síðan þá, svo það hlýtur að
mega kenna spilamennskunni um,
hvað hendingar Brahms fyrir slag-
hörpu voru nú allt í einu orðnar
gijótharðar, og stundum jafnvel
slitróttar, sérstaklega í sterkum
leik. Þegar veikt var spilað, hljóm-
aði sumt ágætlega, en í heild „sat“
píanóið ekki nógu vel. Hendingarn-
ar náðu ekki að fljóta („eins og
olía“, líkt og Mozart hefði senni-
lega farið fram á). Svava lék nokk-
uð misjafnlega; sumar hendingar
mjög fallega, aðrar miður, en í
aðalatriðum virtist gilda það sama
og hjá'Kristni, að svo miklu leyti
sem aðgreina mátti víóluna frá
samspilsþætti píanóleiksins, að
Brahms væri ekki hennar maður
þetta kvöld.
Ríkarður Ö. Pálsson
12-vikna námskeið fyrir unglinga sem
vilja ná kjörþyngd.
Námskeiðið byggist á góðum
æfingum við skemmtilega tónlist
ásamt fræðslu um holla lífshætti.
Fylgst er með árangri þátttakenda allt
námskeiðið.
Tökum á málinu áður en það verður
aðvandamáli. Láttu skrá þig strax!
Námskeiðið hefst 2. sept.
mlmaíM
RGÚSTU fr HRRFNS
Holl hreyfing!
SKEIFAN 7 108 REYKJAVÍK S. 533-3355
■■■

Tekist á um ítalskt 17. aldar málverk
Skotar og Getty
taka höndum saman
SKOSKA listasafninu, The National
Gallery of Scotland, hefur með að-
stoð auðkýfingsins John Paul Getty
yngri tekist að safna nægilegu fé til
að koma í veg fyrir að 17. aldar
verk frá Ítalíu fari frá Bretlandi.
Getty-safnið í Kaliforníu, sem faðir
Gettys og alnafni stofnaði, hafði fest
kaup á verkinu. Málverkið, „Ermina
fínnur hinn særða Tancred", er eftir
Giovanni Francesco Barbieri, sem var
þekktur undir nafninu Guercino, mun
því prýða veggi safnsins í Edinborg.
Verkið var í eigu Castle-fjölskyld-
unnar bresku, sem seldi það fyrr á
þessu ári til Getty-safnsins fyrir rúm-
ar 350 milljónir ísl. kr. Stjórn skoska
listasafnsins brá við hart og hóf þeg-
ar herferð til að koma í veg fyrir að
verkið hyrfi úr landi. Féllust bresk
yfirvöld á að fresta því að veita leyfi
til að selja verkið úr landi, á meðan
listasafnið freistaði þess að safna
nægilegu fé til að kaupa það, rúmum
200 milljónum þegar skattar höfðu
verið dregnir frá. Um 150 milljónir
úr opinberum listasjóði runnu til
kaupanna, Getty lagði um 10 milljón-
ir fram og óþekktur listunnandi síð-
ustu tvær milljónirnar en um tíma
var tvísýnt um að safninu tækist að
afla fjárins.
Fjölskylduerjur?
Þetta er ekki í fyrsta skipti sem
þessi staða kemur upp en fyrir tveim-
ur árum hugðist Getty yngri leggja
fram um 100 milljónir ísl. kr. til
aðstoðar skoska listasafninu þegar
það reyndi að hindra sölu á „Þokka-
gyðjunum þremur" eftir Canova, til
Getty-listasafnsins. Getty dró fjár-
framlag sitt hins vegar til baka eftir
að forstjóri skoska listasafnsins lét
að því liggja að gjafmildi Gettys
yngri tengdist ósætti hans við föður-
inn. Getty sá sig þó um hönd eftir
að forstjórinn hafði beðist afsökunar
á ummælum sínum.
Málverkið umdeilda var málað fyr-
ir erkihertogaynjuna af Mantua og
var verkið á Ítalíu fram til ársins
1711. Þá keypti jarlinn af Carlisle það
og flutti til Castle-setursins, sem
margir sjónvarpsáhorfendur þekkja
úr „Brideshead Revisited“-þáttunum.
Ný tímarit
NÝJASTA hefti spænska leikhúss-
tímaritsins ADE-teatro (Tímarits
samtaka spænskra leikstjóra) sem
er eitt útbreiddasta leikhústímarit
spænskumælandi heimsins er að
hluta til helgað íslensku leikhúsi.
Sveinn Einarsson skrifar yfirlits-
grein um íslenskt leikhús fyrr og nú
og birtur er einþáttungurinn Eintal
eftir Hrafnhildi Hagalín Guð-
mundsdóttur, en hann birtist fyrst
í Tímariti Máls og menningar í
upphafi þess árs.
Þessi kynning ADE-teatro er
hluti af vaxandi samstarfi Tímarits
Máls og menningar að undanförnu
við erlend menningartímarit, en með-
al annars efnis sem birst hefur er-
lendis eru greinar eftir Torfa H.
Tulinius og Erling E. Halldórsson
sem nýverið hlaut heiðursorðu
Frönsku Akademíunnar fyrir þýð-
ingar sínar á verkum Rabelais í
franska tímaritinu l’Atelier du ro-
man.