Morgunblaðið - 13.09.1996, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 13. SEPTEMBER 1996 21
r
LISTIR
Morgunblaðið/Þorkell
„KOLLA, ekki segja henni Stínu minni að ég sé hérna!“ Binni (Eggert Þorleifsson)
staðinn að verki. í hlutverki Kollu er Guðlaug Elísabet Ólafsdóttir.
EKKI er laust við að Gugga (Sóley Elíasdóttir) og Pétur (Sigurður Karlsson) hafi
óhreint mjöl í pokahorninu.
„ENGINN hefur það eins gott og
gullfiskurinn. Hann heyrir ekki
neitt, veit ekki neitt, man ekki neitt.
Bara gapir útí loftið og næringin
fellur af himnum ofan, gersamlega
fyrirhafnarlaust. Og hann syndir
bara. Syndir og syndir, hring eftir
hring og man ekki nokkurn skapað-
an hlut. Meiriháttar. (...) hann
mætir kellingunni sinni í hveijum
einasta hring sem hann syndir um
tankinn. Og það merkilega er að
hann man aldrei eftir að hafa séð
hana áður. Er það ekki yfirgengi-
legt? Það er alltaf nýr maki. Alltaf
ný kelling. (...) Hann getur ekki
munað nema fáeinar sekúndur aftur
í tímann. Er það ekki meiriháttar?"
Þessar vangaveltur eru teknar
úr munni Brynjólfs Péturssonar,
Binna, aðalsöguhetjunnar í Ef væri
ég gullfiskur, nýjum íslenskum
farsa eftir Árna Ibsen, sem Leikfé-
lag Reykjavíkur frumsýnir á Stóra
sviði Borgarleikhússins í kvöld kl.
20. Fyrirmyndin er verk frönsku
meistaranna Georges Feydeau og
Eugene Labiche, svo sem Fló á
skinni og ítalskur stráhattur, en
innihaldið er íslenskur samtími og
íslensk stóríjölskylda — ijármál,
frami og framhjáhald.
„Kveikjan að þessu verki er í
raun og veru bræðurnir Binni og
Berti sem búa í hvor í sínu horninu
í samfélaginu. Samband þeirra er
sérstakt og byggist eiginlega á eilíf-
um samanburði; þeir eru til dæmis
alltaf að bera saman kjör sín. Ann-
ar neisti er síðan pabbi þeirra, Pét-
ur, sem er einn af þeim sem hefur
það gott án þess að hafa fyrir neinu,
að því er virðist. Hann er karakter
sem flýtur ofan á og sekkur aldr-
ei,“ segir höfundurinn og bætir við
að hann vinni öll sín leikrit út frá
ákveðnum karakterum en gefi
minna fyrir fléttuna.
Kynlegir kvistir
Sögusvið verksins er heimili Pét-
urs þessa að nóttu. Hefur hann
ákveðin áform á prjónunum en á,
sakir óvænts gestagangs, erfitt með
að hrinda þeim í framkvæmd. Sög-
unni vindur fram eftir því sem líður
á nóttina og kynstrin öll af kynleg-
um kvistum koma í heimsókn. Eftir
japl, jaml og fuður er uppgjörið
óumflýjanlegt og þá kemur í ljós
að ekki eru allir þar sem þeir eru
séðir.
íslenskir farsar hafa í seinni tíð
verið álíka sjaldséðir og hvítir
hrafnar. Formið virðist einfaldlega
ekki eiga upp á pallborðið hjá ís-
lenskum leikritaskáldum þótt er-
lendir farsar eftir menn á borð við
Dario Fo hafi átt velgengni að
fagna á íjölum leikhúsanna. En
hvers vegna skyldi Árni Ibsen láta
slag standa? „Af þeirri einföldu
ástæðu að farsi er margslungið og
ögrandi leikform og naumast er
unnt að ímynda sér neitt leikform
sem reynir eins mikið á höfund,
leikstjóra og leikara, einkum að því
er varðar tæknilegar úrlausnir.
Farsi er einn lielsti kjarni leikhúss-
ins. Það var því óhjákvæmilegt að
Hring eftir hring
Fjármál, frami og framhjáhald eru í brennidepli í nýjum farsa eftir
Árna Ibsen, Ef væri ég gullfiskur!, sem frumsýndur verður á Stóra sviði
Borgarleikhússins í kvöld. Orri Páll Ormarsson leit inn á æfingu og
ræddi við höfund og leikstjóra en fræddist að auki um minni gullfiska
og sitthvað fleira.
BERTI sægarpur (Þórhallur
Gunnarsson) á viðkvæmu
augnabliki.
ég gerði tilraun til að skrifa verk
af þessu tagi.“
Farsinn á_ viðar undir högg að
sækja en á íslandi og er það mið-
ur, að mati Árna. „Það eru fyrst
og fremst Englendingar og Frakkar
ásamt fáeinum Bandaríkjamönnum
og ítölum sem hafa reynt að semja
farsa um okkar samtíma, en ann-
arra þjóða leikhúsfólki hefur af ein-
hverjum ástæðum þótt við hæfi að
tala niðrandi um þá tilburði. Hin
aldagamla sannkristilega fordæm-
ing á hlátrinum sem óhreinu og
djöfullegu fyrirbæri situr enn í sál-
um okkar. Sú uppskafningslega
afstaða „upplýstra" nútímamanna
að farsinn sé óæðra leikform verður
naumast skýrð öðruvísi en sem for-
dómar.“
Árni segir að fordómana megi
hugsanlega skýra að hluta til með
því að texti farsans sé sjaldnast
stórbrotinn. Staðreyndin sé hins
vegar sú að það sé einfaldlega ekki
svigrúm fyrir slíkan texta í farsan-
um, þar sem gangverk hans gangi
út frá allt öðrum forsendum, svo
sem hraða, tímasetningum og
óvæntum uppákomum. „Það sem
ekki má gerast gerist, það sem
enginn má sjá sést og svo framveg-
is. Það er atvikaröðin en ekki sam-
tölin sem skipta höfuðmáli. Það er
til dæmis hundleiðinlegt að lesa
handritin að verkum Feydeau þótt
leikritin séu óborganleg á sviði."
Hin efnislega hvöt
En þótt formið hafi heillað segir
Árni hina efnislegu hvöt, fólkið í
samfélaginu, ekki síður hafa valdið
því að hann ákvað að skrifa Ef
væri ég gullfiskur! „Vitaskuld er
hér á ferð ákveðin skopstæling á
íslensku samfélagi enda kallar fars-
inn á ákveðna sýn — afhelgun —
og vegna þessa nauðsynlega virð-
ingarleysis er viðurkennt að farsinn
miðli í raun svartsýnni lífsskoðun
e.n nokkurt annað leikform," segir
Árni og vitnar til orða Feydeaus:
„Enginn mannlegur harmleikur er
án skoplegra hliða. Þess vegna eru
gamansamir höfundar alltaf daprir.
Fyrsta hugsun þeirra er dapurleg."
Undir þetta tekur Pétur Einars-
son leikstjóri: „Við þekkjum öll kar-
akterana í verkinu og þegar við
Árni skreppum endrum og eins út
á krá eftir æfingar bregst ekki að
við sjáum einhveija Berta og Binna
ogjafnvel einhverjar Kollur og Stín-
ur líka.“
Pétur segir að farsinn sé ekki
síður kreijandi fyrir leikstjóra og
leikendur en höfundinn. „Það er
ekki hægt að færa upp farsa án
þess að vera með réttu leikarana
en sköpunarferlið á sviðinu gengur
ekki upp nema leikararnir hafi yfir
þróuðum spunahæfileika að ráða.
Þá er heldur ekki nóg fyrir ieikar-
ana að vera skapandi, þeir þurfa
að geta unnið úr hugmyndunum
líka. Og ef þeir eru ekki einlægir
verður það sem þeir eru að gera
ekki satt — og þá verða þeir aumk-
unai'verðir. Til allrar hamingju tefl-
um við fram einvalaliði leikara í
þessari uppfærslu."-
Langt vinnuferli
Að sögn Péturs býr langt vinnu-
ferli að baki sýningar á borð við
Ef væri ég gullfiskur! Leikhópurinn
sé sennilega búinn að setja saman
íjórar til fimm sýningar frá því æf-
ingar hófust síðastliðið vor. „Við
erum búin að breyta, þróa og henda
út „umfreminu" eins og Gylfi Bald-
ursson, heyrnar- og talmeinafræð-
ingur, hefði orðað það,“ segir leik-
stjórinn og höfundurinn tekur í sama
streng. „I farsanum er svo margt
sem þarf ekki að hafa orð á — það
gerist einfaldlega í samskiptum per-
sónanna á sviðinu. í slíkum tilfellum
er óhætt að fella textann burt.“
Aðalhlutverkið í Ef væri ég guli-
fiskur! er í höndum Eggerts Þor-
leifssonar, sem leikur Binna. Þór-
hallur Gunnarsson leikur Berta og
Sigurður Karlsson Pétur. Þá eru
jafnframt í stórum hlutverkum
Halldóra Geirharðsdóttir, sem leik-
ur Öldu köldu, vinkonu feðganna,
Guðlaug Elísabet Ólafsdóttir, sem
leikur eiginkonu Berta, Kollu, og
Helga Braga Jónsdóttir, sem leikur
Dóru, dóttur Péturs. Þá koma enn-
fremur við sögu Stína, eiginkona
Binna, leikin af Rósu Guðnýju Þórs-
dóttur, Gugga, vinkona Péturs, sem
Sóley Elíasdóttir leikur, Eyvi, eigin-
maður Dóru, í túlkun Kjartans
Guðjónssonar og heimilishjálpin
Títa en Ásta Arnardóttir fer með
hlutverk hennar. Leikmynd er eftir
Siguijón Jóhannsson, Helga I. Stef-
ánsdóttir sér um búninga, Elfar
Bjarnason um lýsingu og leikhljóð
eru úr smiðju Baldurs Más Arn-
grímssonar.
Árni Ibsen starfaði lengst af við
Þjóðleikhúsið sem leikhúsritari og
listrænn ráðgjafi en sinnir nú ein-
göngu ritstörfum. Helstu leikrit
hans eru Skjaldbakan kemst þang-
að líka, Afsakið hlé, Fiskar á þurru
landi, Elín Helena og Himnaríki —
geðklofinn gamanleikur, sem sýnt
var ítrekað fyrir fullu húsi í Hafnar-
firði í fyrravetur. En hefur Árni nú
alfarið snúið sér að farsanum?
„Þetta er sennilega ekki rétti
tíminn til að svara þeirri spurningu
enda hefur þetta verið erfið törn.
Auðvitað gat maður. sagt sér fyrir-
fram að það væri ekki auðvelt að
skrifa farsa en ég hefði samt ekki
trúað því, án þess að hafa upplifað
það, hvað það er mikið púl að láta
þetta koma heim og saman. Ætli
ég þurfi því ekki á löngu fríi að
halda núna,“ segir höfundurinn en
bætir síðan við. „Nei, grínlaust get-
ur maður sjaldan ákveðið formið
fyrirfram, það eru efnið og persón-
urnar sem velja sér formið. Við
verðum því bara að sjá hvað setur.“
___STEINAR WAAGE _
SKÓVERSLUN
CAMEL
BO
Tegund:
CAMEL
BOOTS
18345
Verð: kr. 14.950
Stærðir: 41-46
Litir: svart, brúnt
15970
Verð: kr. 12.950
Stærðir: 40-46
Litir: svart, brúnt
Camel Boots-skóna er alltaf hægt að þekkja á sterku
hágæðaleðri, fullkomnuni vinnubrögðum og einstakri hönnun
5% staðgreiðsluafsláttur • Póstsendum samdægurs
STEINAR WAAGE
SKÓVERSLUN .tí^

STEINAR WAAGE

sími 568 9212

SKÓVERSLUN
sími 551 8519 <