Morgunblaðið - 13.11.1996, Blaðsíða 10

10 MIÐVIKUDAGUR 13. NÓVEMBER 1996 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR >
Fjórir lungnaþembusjúklingar hafa gengist undir erfiða skurðaðgerð á Landspítalanum I
Hluti lungna tekinn
til að létta á þrýstingi
„AÐGERÐIR, sem miðuðu að því
að draga úr áhrifum lungna-
þembu, voru fyrst reyndar árið
1958 af lækninum Otto Brantig-
an,“ sagði Björn Magnússon,
lungnasérfræðingur á Reykja-
lundi, í samtali við Morgunblaðið.
„Dánartíðni sjúklinga var há og
aðgerðunum var því hætt. I
Bandaríkjunum hófu læknar að-
gerðir fyrir tveimur árum, þar sem
hluti lungna var fjarlægður, og
aðrar þjóðir hafa fylgt í kjölfarið.
Þannig höfðu 30 sjúklingar verið
skornir í Svíþjóð um síðustu ára-
mót, en dánartíðni þar er enn of
há.“
20-30% lungna klippt af
Aðgerð sú, sem íslenskir læknar
eru nú farnir að gera, er á þann
veg að bringubein sjúklingsins er
klofið að endilöngu, líkt og í
hjartaaðgerðum. Þá er hluti lungn-
anna, yfirleitt sá efsti, eða um
20-30% af lungnavefnum, klippt-
ur burt. Áhaldið, sem notað er,
heftir jafnframt skurðinn og lokar
honum með bót úr gollurshúsi
nautgripa eða svína.
Bjöm sagði ástæðu þess að yfir-
Ieitt væri efsti hluti lungna klippt-
ur burt vera þá, að skemmdir í
lungum væru mestar þar sem
lungnapípurnar eru opnastar og
tóbaksreykur á greiðastan að-
gang. „Áður voru gerðar aðgerðir,
þar sem stórar blöðrur á lungunum
voru fjarlægðar og var tilgangur-
inn hinn sami, að létta þrýstingi
af öðrum hluta lungnanna, auk
þess að auðvelda þindinni að hvelf-
ast á ný. Hjá lungnaþembusjúkl-
ingum er þindin, öndunarvöðvinn,
í láréttri stöðu. Vegna yfirþrýst-
ings í efri hluta lungnanna leggst
neðri hluti þeirra saman að nokkru
leyti og þindin þrýstist í lárétta
stöðu, en hún hvelfist á ný sé þeim
þrýstingi aflétt.“
Lítil útöndunargeta
Því fer fjarri að aðgerðir þessar
sé hægt að gera á öllum sjúkling-
um sem þjást af lungnaþembu.
„Sjúkdómurinn þarf að vera langt
genginn og við miðum við að út-
Fjórir lungnaþembusjúklingar hafa gengist
undir aðgerð á Landspítalanum þar sem hluti
lungna þeirra var fjarlægður. Aðgerðin hefur
bætt líðan sjúklinganna verulega, þó hún lækni
ekki sjúkdóminn. Bjöm Magnússon læknir
sagði Ragnhildi Sverrisdóttur, að aðgerðin
hentaði aðeins fáum lungnaþembusjúklingum.
öndun sjúklings sé að-
eins þriðjungur til
fjórðungur af upphaf-
legri getu,“ sagði
Björn. „Sjúklingurinn
verður þá móður við
það eitt að klæða sig
eða ganga rólega. Þá
má sjúklingur ekki
vera með öndunarbil-
un sem veldur því að
koldíoxíð í blóði er of
mikið, hann þarf að
vera í góðu andlegu
jafnvægi og laus við
hjartasjúkdóma, en
æða- og hjartasjúk-
dómar eru oft fylgi-
fískur mikilla reyk-
inga, eins og lungnaþemban. í
raun eru skilyrðin því hin sömu
og við lungnaskipti. Aðgerðin er
erfíð og dánartíðni í Bandaríkjun-
um og Svíþjóð hefur verið há. Þar
hafa eldri sjúklingar og sjúklingar
með öndunarbilun látist. Því sett-
um við mjög ströng skilyrði fyrir
aðgerð.“
Á Reykjalundi er metið hvaða
sjúklingar geti gengist undir að-
gerðina og eru þeir búnir þar í
fjórar vikur undir aðgerð. Sett er
það skilyrði að sjúklingarnir hætti
að reylq'a um leið og þeir koma á
Reykjalund, hafi þeir ekki hætt
áður. Sjúklingar eru látnir vita um
leið og læknar telja líklegt að þeir
geti gengist undir aðgerðina, því
æskilegast er að þeir hafí verið
reyklausir sem lengst.
Aðgerðin er gerð á Landspítala
og hefur Kristinn Jó-
hannsson skurðlæknir
veg og vanda af
henni. Einni til tveim-
ur vikum eftir aðgerð
fer sjúklingurinn á
Reykjalund á ný og
nú í endurhæfingu.
Með þessu móti stytt-
ist verulega sá tími,
sem sjúklingur þarf
að dvelja á bráða-
sjúkrahúsinu og með-
ferðin verður því hag-
kvæmari. „Bati kem-
ur á nokkrum tíma og
er misjafn eftir sjúkl-
ingum," sagði Björn.
„Ekki er þó óalgengt
að útöndun sjúklings aukist um
70-80%. Um 90% batans hafa
oftast náðst þremur mánuðum eft-
ir aðgerð og 100% hans á sex
mánuðum. Heilsa sjúklings helst
svo yfírleitt óbreytt þar til eitt til
tvö ár eru liðin frá aðgerðinni, en
hugsanlegt er talið að hún fari
smám saman versnandi aftur.“
Losna við súrefnisgjöf
Óvíst er hve lengi batinn varir.
„Líðan sjúklinga batnar sannan-
lega, en við vitum ekki hvort lífs-
líkur þeirra aukast, þótt gert sé
ráð fyrir því. Ef allt fer í sama
farið eftir tvö ár verðum við að
endurmeta aðgerðina. Sjúkling-
arnir vilja hins vegar reyna allt,
því þeir eiga enga aðra kosti. I
Bandaríkjunum þurftu 47 sjúk-
lingar af 53 að nota súrefni fyrir
Björn
Magnússon
AÐGERÐIR GEGN LUNGNAÞEMBU
LUNGNAÞEMBA
Barki
Lungnaberkjur
Hjá sjúklingum með
lungnaþembu eru stoðvefir
lungnapípanna skemmdir
Hluti lungans
er skorinn burt
Súrefnisrikt
Súrefnis
snautt blóð,
„úrgangsioft"
Loftskipti fara fram í lungnablöðrum
Skemmdir valda mæði og andnauð
SKURÐAÐGERÐIN
Skemmdasti hluti iungans
er fjarlægður til að létta
þrýstingi af öðrum hlutum
Við aðgerðina er
notað nýtt áhald,
eins konar klippur
sem skera og loka
skurðinum jafnóðum.
aðgerð. 40 þeirra losnuðu við súr-
efnisgjöfina eftir aðgerð."
Um 200 lungnaþembusjúkling-
ar koma á Reykjalund á ári hveiju,
en örfáir þeirra gætu farið í að-
gerðina. Miðað er við eina aðgerð
á tveggja vikna fresti og er von-
ast til að 7-8 sjúklingar verði
skornir á þessu ári. „Núna eru um
20-30 sjúklingar, sem við teljum
að gætu farið í svona aðgerð og
framvegis verða þeir líklega örfáir
á ári. Meirihluti sjúklinganna telst
ekki vera með iungnaþembu á
nógu háu stigi og getur fengið
bata eftir endurhæfingu. Sumir
komast þó ekki í aðgerð vegna
öndunarbilunar eða æða- og
hjartasjúkdóma."
Forvarnir mikilvægastár
Dánartíðni eftir aðgerðir í Sví-
þjóð er 10%, en í Bandaríkjunum
er hún undir 5%. „Þetta þykir
okkur of hátt og viljum miða við
1-2%,“ sagði Björn. „Ástæða
hárrar dánartíðni er sú, að ýmsir
kvillar koma upp að lokinni að-
gerð. Erfitt er að gefa sjúklingum
verkjalyf, til dæmis geta morfín-
skyld lyf valdið þenslu á ristli.
Alls konar sýkingar, eins og
lungnabólga, eru algengar, hjarta-
óregla, öndunarbilun og blæðing-
ar.“
Björn sagði að aðgerðin væri
ekkert kraftaverk og ekki tækist
að lækna lungnaþembuna. „Eftir
sem áður er mikilvægast að beij-
ast gegn reykingum, sem í 99%
tilvika eru orsök lungnaþembunn-
ar. Það er því slæmt að stjórnvöld
skuli slaka á klónni og auka frelsi
í tóbakssölu, í stað þess að skera
upp herör gegn tóbakinu, sem
veldur svo miklum skaða."
Lungiia-
þemba
REYKINGAR eru langalgeng-
asta orsök Iungnaþembu.
Sjúkdómurinn eyðileggur
lungnablöðrumar á þann hátt
að þær renna saman og mynda
óregluleg holrúm auk þess sem
stoðvefir lungnanna skemmast
og þau missa fjaðurmagn sitt.
Þegar ferskt loft er dregið
niður í lungnablöðrumar við
innöndun á súrefnið ekki leng-
ur greiðan aðgang inn í blóð-
rásina þar sem loftskiptasvæði
lungnanna hafa verið eyðilögð
að miklu leyti. Auk þess geta
lungun átt erfitt með að losa
sig við „úrgangsloft". Lungna-
pípumar geta einnig fallið
saman í útöndun vegna þess
að stoðvefir þeirra skemmast.
Þetta, ásamt skemmdum á
lungnablöðrunum, hindrar
einnig eðlileg loftskipti. Mesti
vandinn í lungnaþembu er því
að koma lofti frá lungunum.
Fyrsta einkennið er áreynslu-
mæði og síðar andnauð.
Sigurður Sigfússon fór í aðgerð vegna lungnaþembu í byrjun október
SIGURÐUR Sigfússon er 52 ára
netagerðarmaður. Hann kom
fyrst á Reykjalund árið 1994,
þjakaður af lungnaþembu. Eft-
ir þjálfun skánaði honum lítil-
lega, en svo sótti í sama farið
og í maí sl. gafst hann upp á
að vinna. Þá kom hann aftur á
Reykjalund og frétti af aðgerð,
sem farið væri að gera á Land-
spítalanum. Hann gekkst undir
slíka aðgerð í byijun október
og nú er svo komið að hann
gengur rösklega upp stiga án
þess að mæðast. Hann vonast
til að geta byijað að vinna á
ný næsta vor.
Sigurður sagði í samtali við
Morgunblaðið að hann hefði
verið stórreykingamaður frá
16 ára aldri. „Árið 1994 var
ég farinn að mæðast af
minnsta tilefni og átti mjög
erfitt með alla áreynslu í vinn-
unni. Lungnaþemban háði mér
mjög, en eftir sex vikna þjálfun
á Reykjalundi náði ég mér að-
eins og gat haldið áfram að
vinna.“
Líðan miklu betri
og ég sé fram á
bjarta framtíð
fréttiégafþessari
aðgerð, sem ekki
var farið að gera
árið 1994. Ég fylgd-
ist vel með þeim
tveimur sjúkling-
um, sem fóru á und-
an mér í aðgerð og
var ákveðinn að
grípa þetta tæki-
færi.“
Sigurður þurfti
að bíða aðgerðar
um hríð, þar sem
unnið var að end-
hætti að reykja. Þá Sigurður Sigfússon urnýjun gjörgæslu
Akveðinn að
grípa tækifærið
Sigurður hætti að
reykja fyrir dvöl
sína á Reykjalundi
árið 1994, en féll
átta mánuðum síð-
ar. „Lungnaþemban
ágerðist og ef ég
reyndi á mig þurfti
ég að nota súrefni.
Ég gafst upp á vinn-
unni í vor, kom aft-
ur á Reykjalund og
Landspítalans, en þann 3. októ-
ber rann stundin upp. „Að-
gerðin gekk mjög vel, enda eru
þessir læknar snillingar. Ég
var kominn aftur á Reykjalund
aðeins átta dögum eftir aðgerð
og fann bata mjög fljótlega.
Fjórum vikum eftir aðgerðina
hef ég náð 56% bata. Ég get
sleppt súrefni við æfingar og
fer upp og niður stiga án þess
að mæðast. Áður komst ég
ekki upp afliðandi brekkur hér
í nágrenninu án þess að mæð-
ast mikið. Ég átti ekki von á
svona góðum árangri.“
Sigurður býst við að komast
til starfa á ný. „Þó svo væri
ekki, þá er líðan mín miklu
betri en áður og ég sé fram á
bjarta framtíð. Ég gat átt von
á að vera bundinn við súrefni
það sem eftir væri.“
Aðspurður hvort hann búist
við að byija að reykja á ný
svaraði Sigurður ákveðinn að
það muni aldrei gerast. „Ég
eyðilegg ekki þennan frábæra
árangur."
i
i
I
i
i
\
t
í
I
I
i
(
I
I
11