Morgunblaðið - 13.11.1996, Blaðsíða 34
34 MIÐVIKUDAGUR 13. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
ÞAÐ ER óneitan-
lega umhugsunarefni
hvaða hvatir liggja að
baki stanslausri árás
hins nýja fram-
kvæmdastjóra Kaup-
mannasamtakanna á
Verzlunarmannafélag
Reykjavíkur. Hann
hefur á undanfömum
vikum gengið milli flöl-
miðla og dreift ósönn-
um sakargiftum á
hendur VR, þrátt fyrir
að hann viti hið rétta.
Tilgangurinn virðist
vera sá einn að koma
höggi á VR og forustu-
menn þess. Og þörfin
fyrir að fullnægja þeirri ástríðu
hans er svo mikil, að ekkert er
skeytt um hvað er rétt og hvað er
rangt. Tilgangurinn helgar meðalið.
Ég verð að viðurkenna, að þótt
maður sé ýmsu vanur úr kjarabar-
áttunni í gegnum áratugina, hafa
slík vinnubrögð verið sjaldgæf.
Hlaupið milli fjölmiðla til að
rægja VR - sannleikurinn
látinn víkja
Þetta hófst með því að Sigurður
gerði sér ferð í hádegisfréttatíma
Ríkisútvarpsins þann 20. okt. sl.,
þar sem hann veittist að VR vegna
boðs Flugleiða til félagsmanna VR,
65 ára og eldri, um ódýrar ferðir
til Glasgow, en VR
hafði aðeins látið Flug-
leiðum í té límmiða
með nöfnum þessara
félagsmanna til að
auðvelda Flugleiðum
að senda þeim bréf. Í
kvöldfréttatíma Rík-
isútvarpsins sama dag
leiðrétti ég ranghermi
Sigurðar og einnig í
grein í Mbl. 2. þ.m. Það
skipti Sigurð hins veg-
ar engu máli. Tilgang-
ur Sigurðar var nefni-
lega ekki að komast
að sannleikanum í mál-
inu, heldur að koma
höggi á VR.
Bréfið var frá Flugleiðum
en ekki VR
Hann hélt því iðju sinni ótrauður
áfram. Sigurður skrifar grein í
Mbl. 7. þ.m. og vísar þar m.a. í
texta í bréfi, sem Flugleiðir sendu
fyrrgreindum félagsmönnum VR.
Þrátt fyrir að Sigurður hafi séð
með eigin augum að þetta bréf er
skrifað á bréfsefni Flugleiða og
nafn Flugleiða er undir texta bréfs-
ins, kýs hann að láta eins og VR
hafi sent þetta bréf til félagsmanna
sinna, sem á að staðfesta að VR
sé að bjóða félagsmönnum í versl-
unarferðir til útlanda. Hann segist
í nefndri grein hafa séð „bréf til
Kaupmannasamtökin
höfnuðu, segir Magnús
L. Sveinsson, þátttöku
í átaksverkefninu „ís-
lenskt, já takk“.
félagsmanna VR, 65 ára og eldri“.
Hann minnist ekki einu orði á að
þetta bréf er frá Flugleiðum en
ekki VR, sem ber enga ábyrgð á
því. Og enn heldur Sigurður áfram
að senda VR tóninn í Fréttapósti
Kaupmannasamtakanna, 24. tbl.
1996. Og til að vekja sérstaka at-
hygli lesenda Fréttapóstsins á
þessu vonda félagi, Verzlunar-
mannafélagi Reykjavíkur, lætur
Sigurður yfirskrift fréttarinnar
vera: „Ferðatilboð VR“. Er hægt
að kalla þetta heiðarleg vinnu-
brögð?
Sigurður segist hvetja fólk til
utanlandsferða, þótt það versli
erlendis!
Sigurður kýs, einhverra hluta
vegna, að segja ekki frá því, að í
bréfi Flugleiða, er þess getið sér-
staklega að íslenskur fararstjóri
verður með í för og að boðið er upp
á skoðunarferðir. Einnig segir í
bréfinu, að í Glasgow sé „að fínna
gróskumikið lista- og menningarlíf.
I boði eru stór listasöfn, 25 listasýn-
ingar og 10 leikhús".
Þetta bendir óneitanlega til þess
að hér er fleira í boði en verslunar-
ferð. En eftir að Sigurður hefur
eytt um helmingi greinar sinnar í
Mbl. 7. þ.m., til að veitast að VR
vegna ferðatilboðs Flugleiða, segist
hann sjálfur vera því mjög hlynntur
að fólk fari til útlanda! Orðrétt seg-
ir hann: „enda hef ég í útvarpi og
blaðaviðtölum einmitt lagt áherslu
á að það sé sjálfsagt að fólk fari
til útlanda og njóti þess sem þar
er boðið upp á í menningu og af-
þreyingu. Auðvitað kaupir fólk
ýmislegt í slíkum ferðum“!
Hér lýsir framkvæmdastjóri
Kaupmannasamtakanna því sjálfur
yfír, að hann sé óþreytandi að
hlaupa á milli fjölmiðla til að leggja
áherslu á að fólk fari í ferðir eins
og Flugleiðir eru að bjóða eldri fé-
lagsmönnum VR. Svo hleypur þessi
sami maður milli fjölmiðla og ræðst
á VR fyrir að hafa afhent Flugleið-
um límmiða til að auðvelda þeim
að bjóða eldri félögum VR að fara
í ferðir, sem hann segist sjálfur
leggja áherslu á að fólk fari í! Varla
er nú hægt að lýsa betur tvískinn-
ungnum í málatilbúðnaði Sigurðar
en hann gerir hér sjálfur og skýra
betur hver tilgangur hans hefur
verið með árásunum á VR. Ég verð
að viðurkenna, að það er ekki mjög
gott að eiga rökræður við svona
mann. Og hvar eru nú áhyggjur
Sigurðar af að verslunin flytjist úr
landi eða af atvinnuleysinu hér?
Kaupmannasamtökin: -
Islenskt, nei takk?
Sigurður hefur reynt að gera VR
tortryggilegt fyrir að hafa ekki
haft áhuga á að taka þátt í átakinu
íslensk verslun - allra hagur. Hver
er sannleikurinn í þessu máli? Á
undanfömum árum hafa launþega-
samtökin og samtök vinnuveitenda
staðið saman að átakinu „íslenskt,
já takk“, sem er nú að heíjast íjórða
árið í röð. VR, eins og flest önnur
stéttarfélög, hefur verið aðili að
þessu átaki og lagt verulegt fjár-
magn í það. Það gerðist hins vegar
á sínum tíma, að Kaupmannasam-
tökin kusu að vera ekki með í þessu
sameiginlega átaki, þótt í því væri
gert ráð fyrir að höfða sérstaklega
til íslenskrar verslunar. Þegar
Kaupmannasamtökin höfðu hafnað
þátttöku, vildu þau fá VR með sér,
en því neitaði VR. Það taldi að átak-
ið bæri mestan árangur, ef aðilar
vinnumarkaðarins stæðu saman en
kröftunum væri ekki tvístrað eins
og Kaupmannasamtökin vildu og
gerðu.
íslenskt, já takk - 6000 ný
störf
Það kom fram í ræðu Finns Ing-
ólfssonar viðskiptaráðherra, við
setningu á átakinu „íslenskt, já
takk“ sem hófst á Flúðum fyrir
nokkrum dögum, að nýleg könnun
leiddi í ljós, að ef allir veldu ís-
lenska vöru fremur en erlenda þeg-
ar verð og gæði eru sambærileg,
gæti gjaldeyrisspamaður þjóðar-
búsins orðið 50 milljarðar króna og
6.000 störf orðið til í landinu, sem
síðan hefðu margfeldisáhrif.
Kaupmannasamtökin vildu
ekki vera með
Þetta er verkefnið, sem Kaup-
mannasamtökin vilja ekki vera þátt-
takendur í og framkvæmdastjóri
þeirra veitist að VR fyrir að hafa
ekki fylgt þeim að málum. Tal hans
um glötuð atvinnutækifæri er ekki
trúverðugt fremur en flest annað.
Forusta VR er hins vegar ekki í
nokkrum vafa um, að hún er að
gæta hagsmuna félagsmanna sinna
með því að leggja þessu þýðingar-
mikla máli lið.
Höfundur erformaður
Verzlunarmannafélags
Reykjavíkur.
Framkvæmdastj óri KI
hvetur fólk til utanlands
ferða, þótt það versli
Magnús
L. Sveinsson
Helstefna íslenskra stjórn-
valda í fiskveiðimálum
Á FYRSTU árum áttunda ára-
tugarins var mikil þorskveiði allt í
átringum landið. Flestir skuttogarar
voru gerðir út til ísfískveiða fyrstu
árin en fljótlega fóru einstakar út-
gerðir að frysta aflann um borð. Á
seinni árum hefur frystitogurunum
fjölgað mjög en gömlu ísfískitogur-
unum fækkar óðum. Skipin stækka
stöðugt með hveiju nýju skipi sem
bætist í flotann. Gömlu vertíðarbát-
arnir eru nánast allir horfnir af
sjónarsviðinu, flestir hafa verið
brenndir eða þeim sökkt. Öll sú
aðgerð er svartur blettur á ís-
lenskri útgerðarsögu.
Núverandi fiskveiðistjórnun
veldur því að veiðiheimildir færast
í síauknum mæli á hendur sérval-
inna útgerðarmanna. Hún miðar
að því að stækka skipin, fækka
útgerðarmönnum og sjómönnum,
og færa vinnsluna út á sjó. Þessi
stefna leiðir til minnkandi atvinnu
fískvinnslufólks í landi og veldur
eyðileggingu og sóun þeirra verð-
mæta sem sjórinn gefur vegna þess
að sjómennina skortir oft tíma til
að koma fiskinum í vinnslu þegar
mikið aflast. Margir skipstjórar
hafa þann háttinn á að þeir toga
og ná í sífellt meiri físk þótt nóg
sé fyrir í móttökunni. Þeim físki
er þá hent aftur í sjóinn.
Undir lok kvótaárs er útgerðum
og skipstjórum oft mikill vandi á
höndum. Hann stafar af því að þá
eru skipin oft búin, eða nánast
búin, með kvóta sína. Oftast er það
þorskkvótinn. Margir skipstjórar
spara þorskinn og reyna að halda
sig við nokkur tonn í túr. Það er
ákaflega erfitt að fiska í botntroll
á svokallaðri grunnslóð og fá engan
Endaleysan bitnar ekki
aðeins á fískstofnunum,
segir Pétur Gissurar-
son, hún bitnar líka á
fólkinu í landinu.
þorsk einkum núna þegar þorskin-
um fjölgar mjög ört. Ég fór nokkra
túra á ísfisktogara síðastliðið sum-
ar sem afleysingastýrimaður. Við
reyndum meðal annars að ná í ýsu
og ufsa, sem er oftast að finna á
sömu miðum og þorskurinn heldur
sig á. Hvað gera menn í slíkum
tilvikum? Ufsinn og ýsan fara niður
í lest en þorskurinn fer aftur fyrir
borð. Þann tíma sem ég var um
borð í þessu skipi hentum við í sjó-
inn miklu magni af úrvalsþorski.
Frá því að ég fór að stunda sjó
hefur það tíðkast að skipstjórar
færðu svokallaða fískveiðidagbók.
í hana er fært áætlað aflamagn
eftir tegundum úr hveiju togi, hver
veiðislóðin er, togtími, dýpi og
fleira sem þykir skipta máli. Ha-
frannsóknastofnun fær þessar
skýrslur og munu þær upplýsingar
sem þar er að fínna vera notaðar
til viðmiðunar þegar ákvarða skal
það magn sem veiða má næsta
kvótaár. Engan skyldi því undra
þótt Hafrannsókn standi í þeirri
meiningu að lítið sé af þorski á
grunnslóðinni þegar vísindamenn-
imir í þorskinum lesa það í veiði-
skýrslum togaraskipstjóranna að
svo til enginn þorskur fáist nú á
hinum hefðbundnu þorskamiðum.
Fróðlegt væri að vita hvað veiði-
skýrslur segja um þorskveiði á
Látragrunni í júlímánuði 1996 þeg-
ar allmikill fjöldi íslenskra togara
var þar að veiðum dögum saman
í þokkalegu ýsufískiríi. Ýsan var
ekki ein á ferð, þarna var einnig
töluverð þorskveiði. Mest af honum
fór aftur í sjóinn.
Skipstjórar sem eru að reyna að
físka ýsu og ufsa geta ekkert ann-
að farið en á grunnslóðina og til
þess að bjarga sér út úr þeirri klípu
sem kvótinn setur þeim skrá þeir
í veiðidagbækur þann afla sem fer
í Iestina en ekki það sem kemur
um borð í skipin.
Hér er lítil saga um skip sem
átti lítið eftir af þorskkvóta sínum
og var á siglingu gmnnt úti af
Vestfjörðum. Skipstjórinn sá líkleg-
ar lóðningar á mælum sínum. Hann
átti um tíu tonn eftir af þorskkvót-
anum svo hann lét trollið fara og
togaði í nokkrar mínútur. Aflinn var
um flögur tonn af rígaþorski. Hann
ákvað að taka það sem hann átti
eftir af þorskinum og lét trollið fara
aftur. Nú á dögum hafa allir togar-
ar svokallaðan aflanema á trollpok-
um sínum sem hjálpa til þess að
meta aflamagnið í trollinu. Álgengt
er að hafa þá tvo. Einhverra hluta
vegna kviknaði ekki á efri nemanum
og skipstjóri fór tvisvar í gegnum
ágætan lóðningablett. Þegar trollið
var híft reyndist það vængjafullt
af þorski. Áhöfnin giskaði á 70 til
80 tonn. Kannski hefur það verið
miklu meira. Trollið sprakk í renn-
unni og það sem innfyrir kom fór
nánast allt í sjóinn aftur. Þetta ger-
ist á veiðislóð þar sem varla hefur
sést þorskur í mörg ár sé miðað við
aflaskýrslur togaranna.
Snúum okkar að karfanum. Við
áttum að fiska karfa til útflutnings
í gámum á skipi því sem ég var á
en áttum sáralítinn kvóta. Þjóð-
verjar borga yfir höfuð gott verð
fyrir stóran og góðan karfa en
minni karfinn fer oftast á mjög
lélegu verði. Gildir það bæði á
heimamörkuðum og erlendis. Karfi
sem er undir 700 til 800 grömm
er ekki í háu verði. Helst vilja Þjóð-
verjar að karfínn nái einu kílói.
Þessi stærð af karfa finnst varla
lengur á okkar fiskimiðum. Stór
karfi fékkst lengi vel í djúpkantin-
um suðvestur og suður af Reykja-
nesi, svokölluðu Skeijadýpi og
suður um Vestmannaeyjar. Eftir
að menn fóru að nota hið stóra
Gloríuflottroll á karfann á þessum
miðum fæst þar svo til enginn
karfi lengur.
Á svokölluðum Fjöllum suðvest-
ur af Reykjanesi fæst ennþá tölu-
verður karfí á þegar skilyrði eru
hagstæð en hann er yfirleitt smár.
Menn sem eiga lítinn karfakvóta
hirða því stærsta karfínn úr því sem
inn kemur en hinu er hent. Til
þess að koma með einhver verð-
mæti að landi í krónum talið hent-
um við nær öllum karfa undir 700
grömmum. Staðreyndin er sú að á
okkar fískiskipum er allt að 50 til
60% a.f karfanum hent aftur í sjó-
inn. Á cyúpslóðinni suðvestur af
Reykjaneshryggnum er það hlut-
fall karfa sem hent er fyrir borð
jafnvel ennþá hærra.
Svona er fiskveiðistefna stjóm-
valda og framkvæmd hennar að
leika stofnana sem hún átti að
vemda. Þessi endaleysa bitnar ekki
eingöngu á fískistofnunum, hún
bitnar líka á fólkinp í landinu.
Gegndarlaus sóun verðmæta er af-
leiðing þessarar stefnu. Nú er farið
að þrengjast um á þeim miðum sem
stóm togskipin hafa sótt aflann.
Djúpslóðin allt í kringum landið er
nánast uppurin. Sjómenn vita
manna best hvernig grálúðuslóðin
allt í kringum landið og blálöngu-
miðin suður af Vestmannaeyjum eru
orðin. Hvar ætla stóru frystiskipin
nú að leita fanga? Smugan er greini-
lega ekki sú örugga aflaslóð sem
menn vonuðust eftir. Eitt sinn vom
stór verksmiðjuskip frá austan-
tjaldsríkjum sem sóttu á íslandsmið
kölluð gjöreyðingartæki, ryksugur
sem engu þyrmdu og þar fram eft-
ir götunum. Staðreyndin er sú að
þrátt fyrir stærðina höfðu þessi skip
ekki nema brot af þeirri veiðigetu
sem okkar nýjustu og stærstu skip
hafa í dag. Þessir menn gerðu þó
verðmæti úr öllu því sem innfyrir
kom á þeirra skipum. Það er allt
annað en segja má um íslensk veið-
skip í dag, þar er verðmætum fyrir
hundmð milljóna króna hent aftur
í sjóinn.
Sá skaði sem núverandi fisk-
veiðistefna er að gera lífríki sjávar
er mikið áhyggjuefni. Skipum er
nú haldið úti á fjarlægum miðum
oft að því er virðist í algeru til-
gangsleysi. Þeir sem skipin eiga
velta veiðiheimildum á heimaslóð-
inni milli sín í afar einkennilegum
búðarleik. Sjómenn em margir
hveijir neyddir til þess að taka
þátt í þeim skollaleik og fjármagna
að hluta til með afkomu sinni. Ég
skora á íslenska sjómenh að rísa
upp allir sem einn og heimta upp-
stokkun á þessu bijálæðislega
kvótakerfí sem er að drepa niður
afkomumöguleika þeirra, fjöl-
skyldulíf og siðferðiskennd. Þetta
kerfí verndar ekki fiskinn í sjónum.
Afla er hent fyrir borð svo skiptir
þúsundum tonna. Þessi geggjun
verður að taka enda nú þegar.
Höfundur er fyrrverandi
togaraskipstjóri.