Morgunblaðið - 13.11.1996, Blaðsíða 38

38 MIÐVIKUDAGUR 13. NÓVEMBER 1996
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Bjarni Ragnar
Jónsson var
fæddur á Amam-
úpi í Keldudal í
Dýrafirði hinn 7.
sept. 1905. Hann
lést á dvalarheimil-
inu Skjóli 5. nóvem-
ber síðastliðinn.
Foreldrar hans
vora Kristján Jón
Guðmundsson,
- -t fæddur 2. feb. 1887
á Skálará í Keldu-
dal í Dýrafirði, d.
26. maí 1968, og
kona hans Halla
Bjarnadóttir, f. 2. nóv. 1878 í
Svaðkoti í Vestmannaeyjum, d.
25. des. 1930. Bjarni var elstur
fimm systkina, sem 811 em lát-
in. Systkini hans vom: Þorberg-
ur Agúst, verslunarmaður á
Norðfirði, Jón Gísli, húsasmíða-
meistari í Reykjavík, Jóhanna
Steinunn, saumakona í Reylqa-
vík, og Kristján Sæmundur,
veggfóðrarameistari í Reykja-
vík.
Hinn 12. janúar 1935 kvænt-
ist Bjarai Kristrúnu Elisabetu
Haraldsdóttur, f. 19. febr. 1904,
d. 3. maí 1986. Þau bjuggu fyrst
á Grettisgötu 47a og síðar í
Drápuhlíð 40 í Reykjavík. Dæt-
ur þeirra em: 1) Valgerður
Gröndal, f. 29. maí 1934, hús-
móðir í Reykjavík, eiginmaður
Páll Gröndal, tónlistarmaður,
þau skildu. Böm þeirra era:
Sigríður, f. 1956, Kristrún El-
ísabet, f. 1957, Sigurlaug Berg-
lind, f. 1960, Steinunn Björk,
f. 1962, Bjami Ragnar, f. 1965.
2) Halla, f. 11. jan. 1938, hús-
freyja á Vatnsleysu í Biskups-
tungum, gift Braga Þorsteins-
syni bónda þar. Þeirra böm em
Ingunn Biraa, f. 1959, Ragn-
í dag er til moldar borinn afi
minn, Bjami R. Jónsson, sem and-
aðist saddur lífdaga hinn 5. nóvem-
ber sl.
Afí var fæddur á bænum Arnar-
núpi í Keldudal í Dýrafirði og var
elstur fímm systkina. Hann flutti
ungur ásamt fjölskyldu sinni til
Þingeyrar þar sem hann ólst upp.
Frá níu ára aldri og allt fram yfír
fermingu stundaði hann róðra með
'r? föður sínum, én hann gerði út skútu
frá Þingeyri, og má segja að sá
hluti atvinnuferils afa míns hafí
ávallt verið honum hvað hugstæð-
astur. Á milli róðra á sumrin dvaldi
afí oft og einatt að Kirkjubóli í
Dýrafírði hjá föðurbróður sínum og
ijölskyldu hans, sem þar bjó, og
hjálpaði til við heyskap og önnur
bústörf. Afí hefur því kynnst ágæt-
lega vinnubrögðum þess tíma bæði
til sjávar og sveita. Vegna ágætra
námshæfileika og þess sérstaklega
hversu talnaglöggur hann þótti
bauðst honum starf í verslun Sig-
mundar Jónssonar á Þingeyri, en
þar vann afí í sex ár eða allt þar
^ > til hann hélt suður til náms. Á upp-
vaxtarárum afa var atvinnulíf og
mannlíf allt á Þingeyri í miklum
blóma. Var umtalað að á Þingeyri
heiður, f. 1963, Þor-
steinn Ágúst, f.
1967, d. 6. mars
1996, og Kristrún,
f. 1976. 3) Auk þess
eignuðust þau
Bjarni og Kristrún
son, sem var and-
vana fæddur 18.
október 1948. Lang-
afabörnin em alls
15.
Bjarni vann í
verslun Sigmundar
Jónssonar á Þing-
eyri í sex ár áður
en hann hélt til
náms í Verslunarskóla íslands
haustið 1928, en þaðan lauk
hann verslunarprófi árið 1930.
Sumarið 1929 var hann til sjós
á togaranum Gylfa frá Reyýa-
vik. 1. júní 1930 hóf Bjami störf
hjá vélaverslun G.J. Fossberg.
Arið 1949 varð Bjami forstjóri
fyrirtækisins og gegndi því
starfí til ársins 1989. Arið 1943
var fyrirtækinu breytt í hluta-
félag og var Bjami sljómarfor-
maður þess frá árinu 1987 til
dauðadags.
Bjarni var mikill útilifsmað-
ur og var stang- og skotveiði-
maður. Hann starfaði um ára-
bil í Stangveiðifélagi Reykja-
víkur og var sæmdur heiðurs-
merki þess árið 1977. Bjarni
var einn af stofnendum Skotfé-
lags Reykjavíkur. Hann var
lengi formaður Dýrfirðingafé-
lagsins í Reykjavik og var
gerður að heiðursfélaga þess.
Hann sat í stjórn Verslunar-
ráðs íslands 1966-67. Þá var
Bjarni félagi í Frímúrararegl-
unni í Reykjavík.
Utför Bjarna fer fram frá
Fossvogskirkju og hefst athöfn-
in klukkan 13.30.
byggju mestu „aristókratamir“ á
VestQörðum. Nánast öll verslun á
staðnum byggðist upp á viðskiptum
við Breta og Bandaríkjamenn, sem
stunduðu bolfisk- og hákarlaveiðar
úti fyrir Vestfjörðum og höfðu að-
stöðu fyrir útgerð sína á Þingeyri.
í starfí sínu í verslun Sigmundar
Jónssonar hlaut afí ómetanlega
reynslu í verslun og viðskiptum,
bæði við innlenda sem erlenda að-
ila, sem þá var auðvitað fátítt, hann
lærði að halda bókhald og allt ann-
að, sem góðum verslunarmanni
sæmdi á þeirri tíð. Má leiða að því
líkum að þessi reynsla og kynnin
af hinu „aristókratíska" mannlífí á
Þingeyri hafí mótað afa meira en
nokkuð annað þegar frá leið.
Á þessum ámm, þegar vakning
ungmennafélagshreyfingarinnar
var í algleymingi, stunduðu æsku-
menn á Þingeyri íþróttir af kappi
og var afí einn þeirra. Þótti hann
ágætur íþróttamaður og keppti fyr-
ir hönd íþróttafélagsins Höfmngs
á mótum á Vestijörðum. Þá voru
aðstæður að sjálfsögðu allfrá-
bmgðnar því sem nú tíðkast, menn
lærðu að synda í sjónum og þurftu
að leggja á sig erfiðar ferðir fót-
gangandi yfir hinar vestfirsku heið-
ar til að sækja íþróttamót, sem
haldin voru í öðmm byggðarlögum.
Ekki er að efa að afí hefur lengi
búið að íþróttaiðkun þessari og ekki
síður þeim sanna íþróttaanda, sem
ríkti á þessum tíma og hann þarna
kynntist. Afi var alla tíð hraustur,
honum var umhugað um heilsu sína
og gætti hennar vel. Gerði hann
t.d. hinar svokölluðu Mullers-æfíng-
ar á hveijum degi.
Haustið 1928 flutti afí suður til
Reykjavíkur og hóf nám við Versl-
unarskóla íslands. Námið kostaði
hann sjálfur, var til sjós á togaran-
um Gylfa frá Reykjavík sumarið
1929. Hann lauk verslunarprófi
með láði vorið 1930, og 1. júní það
sama ár hóf afi störf hjá vélaversl-
un G.J. Fossberg, en þar starfaði
hann alla tíð síðan. Árið 1937 var
rekstur fyrirtækisins að mestu
kominn í hendur afa vegna heilsu-
brests Gunnlaugs Jónssonar eig-
anda þess. Árið 1949 lést Gunn-
laugur og tók afi þá við forstjóra-
starfínu og gegndi hann því allt til
ársins 1989, eða í ljörutíu ár. Mætti
segja mér að störf hans við fyrir-
tækið hafí einkennst af stakri sam-
viskusemi og hollustu við það, enda
skilaði hann af sér stöndugu og
traustu fyrirtæki. Viðskipti sín
stundaði hann ávallt af fyllsta heið-
arleika og skilvísi, en slíkir eigin-
leikar voru honum í blóð bornir.
Óheilindi og klekkjabrögð í viðskipt-
um vom honum ekki að skapi. Áfí
var ekki maður áhættutökunnar,
en hann tók allar ákvarðanir, bæði
í starfí og einkalífi, að vel ígmnd-
uðu máli.
Hinn 12. janúar 1935 kvæntist
afí ömmu minni, Kristrúnu Elísa-
betu Haraldsdóttur. Hófu þau bú-
skap sinn að Grettisgötu 47a, en
bjuggu síðar að Drápuhlíð 40 hér í
borg. Þeim varð tveggja dætra auð-
ið, en auk þess eignuðust þau son
andvana fæddan. Giftingarárið
byggðu þau sumarbústað við Með-
alfellsvatn í Kjós, en þeirra bústaður
var sá fyrsti, sem byggður var í landi
Eyja. Áður hafði aðeins einn bústað-
ur verið reistur við vatnið. Sumarbú-
staðurinn og Kjósin var unaðsreitur
þeirra alla tíð síðan. Þangað flutti
amma búferlum á vorin ásamt dætr-
unum tveimur og dvaldi þar sumar-
langt í faðmi náttúmnnar. Afi kom
um helgar og dvaldi þar auðvitað í
öllum sínum leyfum.
Afí og amma áttu sameiginlegt
áhugamál sem var stangveiðar.
Veiðamar stunduðu þau aðallega í
Kjósinni, þ.e. í Meðalfellsvatni og
Laxá, en auk þess fóm þau í veiðit-
úra í allar helstu laxveiðiár landsins.
Oftast veiddu þau í Norðurá í Borg-
arfírði, en þar vom þau við veiðar
fyrstu vikuna í júlí í tæp þrjátíu ár.
Ámma veiddi á maðk, sem afa þótti
frekar ómerkileg veiðimennska, en
hann veiddi á flugu af mikilli fag-
mennsku. Þó held ég að amma hafí
ekki dregið færri físka að iandi en
afi, en hún var alla tíð mjög fískin.
I þessu áhugamáli sameinuðust þau
afí og amma, vom vinir og jafningj-
ar. Eg álít að þau hjónin hljóti að
hafa verið svolítið á undan sinni
samtíð að mörgu leyti og þó sérstak-
lega amma. Hún var sjálfstæð og
fór sínar eigin leiðir, tók t.d. bílpróf
strax og hún hafði aldur til og gekk
í síðbuxum löngu áður en konur
tóku upp á þeim sið, einfaldlega
vegna þess að henni þótti það þægi-
legra. Hún lét sér ekki nægja hið
dæmigerða hlutskipti eiginkonu á
þessum tíma, þ.e. að hugsa um heim-
ili og böm, heldur sinnti hún einnig
áhugamálum sínum, útivem og
stangveiðum, sem vissulega vom
óvenjuleg áhugamál konu á þessum
tíma.
Auk stangveiðanna stundaði afí
skotveiðar og fór á rjúpu og gæs á
hveiju ári, oftast með félaga sínum
til margra ára og tryggum vini,
Ófeigi Olafssyni. Afi var mikill ná-
kvæmnismaður og sökkti sér niður
í og las sér til um viðfangsefni sín,
hvort sem um starf eða leik var að
ræða. Þannig var hann mjög vel
að sér um alla málma og hinar
ýmsu málmblöndur í boltum, skrúf-
um, legum og þess háttar, sem
hann verslaði með og þegar að skot-
veiðunum kom var hann manna
fróðastur um byssur, púður og skot.
Kom til dæmis fyrir að Rannsóknar-
lögreglan leitaði í smiðju hans þeg-
ar hún þurfti á sérfræðiáliti af þessu
tagi að halda.
Amma dó árið 1986 og eftir það
átti afi sitt athvarf á heimili for-
eldra minna að Vatnsleysu í Bisk-
upstungum. Var það hans annað
heimili hin síðari ár. Sat hann löng-
um í stofunni á Vatnsleysu, las sitt
góða Morgunblað eða riíjaði upp
sögur frá liðinni tíð. Þess á milli fór
hann í göngutúra upp á hlíð þegar
veður leyfði. Var hann ágætlega
ern andlega og líkamlega allt til
níræðs, en þá fór að halla undan
fæti.. Síðasta árið dvaldi hann að
mestu á öldrunardeild Landakots-
spítala og nú síðustu mánuðina á
dvalarheimilinu Skjóli.
Þegar rakinn er æviferill afa er
ljóst að hann hefur verið gæfumað-
ur. Hann ólst upp við gott atlæti,
menntaði sig, naut velgengni í
starfi, lifði í farsælu hjónabandi og
naut áhugamála sinna. Sagt er að
hver sé sinnar gæfu smiður og víst
er að með dugnaði sínum og heil-
brigðu líferni lagði afi sjálfur
grunninn að gæfu sinni.
Blessuð sé minning hans.
Ragnheiður Bragadóttir.
Það voru tveir umsækjendur um
starf skrifstofustjóra hjá G.J. Foss-
berg vélaverzlun vorið 1930. Móð-
urafí minn, Gunnlaugur J. Fossberg
vélstjóri, sem stofnað hafði fyrir-
tækið þremur árum áður, var í vafa.
Átti hann að ráða 25 ára gamlan
Vestfirðing, nýútskrifaðan úr
Verzlunarskólanum? Eða átti hann
að halla sér að hinum umsækjand-
anum, eldri og reyndari manni, sem
bauð þó ekki af sér eins góðan
þokka? Amma mín, Jóhanna Foss-
berg, tók af skarið: Þú skalt ráða
unga manninn, Gunnlaugur! Og
Bjami R. Jónsson var ráðinn til
starfa hjá Fossberg 1. júní 1930.
Keppinautur hans um starfið mun
hins vegar hafa lent í ýmsum vand-
ræðum síðar á ævinni. Sama verður
hins vegar ekki sagt um Bjama.
Og 60 ámm síðar, 1. júní 1990, var
haldið upp á 60 ára starfsafmæli
Bjama. Hann hafði að vísu látið
af störfum forstjóra árið áður, 84
ára að aldri, en mætti samt til vinnu
daglega eins og ekkert væri sjálf-
sagðan og hafði þar nóg að gera.
Og átti eftir að mæta til vinnu
a.m.k. ijögur ár enn.
Enda þótt Gunnlaugur J. Foss-
berg ætti mörg ár ólifuð árið 1930,
átti hann lengi við vanheilsu að
stríða og Bjarni sagði mér sjálfur
að hann hefði í raun tekið við stjórn
fyritækisins árið 1937. Formlega
varð hann þó ekki forstjóri þess
fyrr en við andlát Gunnlaugs, sem
féll frá langt fyrir aldur fram, að-
eins 58 ára að aldri, árið 1949.
Þegar Bjami kom að fyrirtækinu
vom allar vömr pantaðar frá Dan-
mörku, hvar sem þær vom svo
framleiddar. Þessu breytti Bjarni
og fór að panta vörur frá Englandi
og Þýzkalandi og síðar Bandaríkj-
unum. Þannig jók hann vöruúrvalið
og náði hagstæðara verði. í lok
heimsstyijaldarinnar síðari keypti
hann miklar vörubirgðir af setulið-
inu, s.s. skrúfbolta og aðrar málm-
vömr og fyrirtækið óx og dafnaði
undir hans stjórn. Árið 1935 hafði
fyrirtækið verið flutt úr Hafnar-
stræti 18 í Vesturgötu 3 þar sem
það var síðan í leiguhúsnæði í 30
ár eða til ársins 1965 og muna
margir eldri Reykvíkingar eftir
Fossbergbúðinni í kjallaranum á
Vesturgötu 3.
Vanskil voru eitur í beinum
Bjarna og undir hans stjórn féll
aldrei víxill á verzlunina.
Á þessum ámm stýrði Bjarni
fyrirtækinu í gegnum skin og skúr-
ir í íslenzku þjóðlifí, kreppu, höft
og viðreisn. Bjana varð tíðrætt um
haftatímabilið og sagði oft ótrúleg-
ar sögur af baráttu sinni við yfir-
völd á þeim tíma. Ekki vil ég ganga
svo langt að segja að Bjarni hafi
saknað þessa tímabils, en lúmskt
gaman hafði hann af baráttunni
um innflutningsleyfin; a.m.k. svona
eftir á.
+
GUÐMUNDUR ARNLAUGSSON
fyrrverandi rektor,
verftur jarftsunginn frá Dómkirkjunni
í Reykjavík föstudaginn 15. nóvember
kl. 13.30.
Þeim, sem vilja minnast hins látna, er
bent á Krabbameinsfélagið.
Alda Snæhólm,
Ólafur Guftmundsson, Liz Guftmundsson,
Arnlaugur Guðmundsson, Anna Kristjánsdóttir,
Guðrún Guftmundsdóttir, Björgvin Víglundsson,
barnabörn og barnabarnabarn.
BJARNIR.
JÓNSSON
í dag lifum við á öld samkeppni
en á þessum tíma stýrði Bjarni fyr-
irtækinu á öld vöruskorts. Núna er
aðalatriðið að sannfæra viðskipta-
vini um að þeir eigi að verzla hjá
okkur en ekki keppinautunum. Þá
var aðalatriðið að útvega vöruna.
Viðskiptavinirnir létu ekk á sér
standa, þegar varan var komin í
búðina.
Bjarni gerði þó miklu meira en
að beijast við yfírvöld um innflutn-
ingsleyfí, enda var mikið í manninn
spunnið. Til dæmis þrautlas hann
alla tæknilega bæklinga (á ensku)
sem hann komst yfir varðandi sitt
starf og byggði þannig upp hjá sér
óhemjumikla þekkingu á þeim vör-
um sem vélsmiðjumar þurftu á að
halda og verzlunin ýmist lá með eða
útvegaði mönnum. Ég minnist sér-
staklega þekkingar hans á ýmiss
konar málmum og málmblöndum og
einnig pakkningarefnum. Þessi
mikla vinna skilaði sér í fæmi hans
til að útvega mönnum réttar nauð-
synjar í smiðjunum og stundum kom
fýrir að hann gat leitt reynda smiði
á rétta braut í vali á verkfærum og
efnum og jafnvel kom fyrir að verk-
fræðingar þágu ráð hjá honum.
ÖU þessi mikla vinna Bjarna og
samstarfsfólks hans skilaði sér að
sjálfsögðu í bættum hag fyrirtækis-
ins og á árunum 1963-1965 kom
að því sem ég tel hafa verið há-
punkt á ferli Bjama hjá Fossberg.
Leiguhúsnæðið á Vesturgötunni var
orðið allt of lítið og eftir mikla bar-
áttu við borgaryfirvöld fékkst loks-
ins lóð á horni Skúlagötu og Höfða-
túns. Sennilega hafa borgaryfírvöld
venmetið getu fyrirtækisins því á
tveimur ámm reisti Bjarni þar Foss-
berghúsið, stórhýsi á þremur hæð-
um auk kjallara, sem enn hýsir
starfsemi fyrirtækisins og mun
vafalaust gera lengi enn.
Ég sagði að Bjami hefði reist
húsið og mun það varla vera of-
mælt. Ekki þó í þeim skilningi að
hann hafí sjálfur hrært steypuna,
heldur pantaði hann sjálfur svo að
segja allt byggingarefnið í húsið
beint frá útlöndum. Þakplötur,
steypustyrktaijám, þakrennur,
gler, gólfefni o.s.frv. Bjarni lá yfír
bæklingum og pantaði einungis það
bezta. Þakjámið var af sérstaklega
þykkri gerð og annað eftir því.
„Vel skal vanda, það sem lengi á
að standa“ og núna, 30 árum síð-
ar, sést vel hversu mikið hefur ver-
ið í húsið lagt. Gott dæmi er það
þegar arkitektar og verkfræðingar
hússins gerðu ráð fyrir að gólfplöt-
ur bæra 250 kg/ferm í samræmi
við almennar kröfur. Eftir langa
yfírlegu skipaði Bjarni svo fyrir að
burðargetan ætti að vera 500
kg/ferm og það var gert. Skamm-
tímakostnaður skipti ekki máli; að-
alatriðið var að byggja vandað hús
sem stæðist tímans tönn eins lengi
og unnt væri.
■ Segja má að Fossberghúsið við
Skúlagötu sé óbrotgjarn minnis-
varði um Bjarna R. Jónsson og
nýtur verzlunin þess mjög að vera
í þessum glæsilegu húsakynnum.
Bjarni var ekki einungis góður í
að lesa tækniefni á ensku; hann var
líka mjög ritfær á því tungumáli.
Hann skrifaði mikið alla tíð út um
allan heim og óskaði eftir upplýs-
ingum um vélar og tæki. Mér er
sérstaklega minnisstætt þegar
hann; kominn mjög hátt á níræðis-
aldur; kom akandi á hveijum degi
í fyrirtækið og hóf bréfaskriftir út
um allan heim, m.a.s. Tævans og
Kína. Ég býst við að viðtakendur
bréfanna hafi ekki órað fyrir aldri
bréfritara. „Við verðum stöðugt að
reyna að finna nýjar vörar til að
selja,“ sagði þessi aldni maður sem
var þó að vissu leyti síungur.
Bjarni hafði karlmannlega skap-
höfn og gat verið skapmikill. Samt
var alltaf stutt í glettnina og sögu-
maður var hann góður.
Þegar ég tók við af Bjama árið
1989 urðu hressileg kynslóðaskipti,
því að á milli okkar voru hvorki
meira né minna en 53 ár. Okkar
samskipti voru farsæl þótt viðhorfin
væru stundum ólík. Maður um þrí-
tugt hefur að sjálfsögðu áhuga á
fortíðinni, enn meiri áhuga á nútíð-
inni en mestan áhuga á framtíð-